پس از مرگ چه اتّفاقي مي‌افتد؟

رهروان ولایت ـ یکی از اعتقادات جمیع مسلمین این است که شب اول قبر دو ملک از ملائکه الهی سراغ او آمده و از عقاید و اعمال کلی او سوال می‌پرسند؛ شیعه نیز به تبع ائمه اطهار(علیهم‌السلام) همین اعتقاد را دارد و معتقد است اگر انسان، مومن باشد و دارای اعمال صالح، آن دو ملک بسیار زیبا بوده و اصلاً ترسی ندارند و همان شب به انسان بشارت بهشت را داده و انسان را از خوف و ترس نجات می‌دهند. امّا اگر انسان، کافر باشد یا دارای گناهان کبیره زیاد و اهل طغیان و بندگی شیطان، دو ملکی که از او سوال می‌پرسند بسیار وحشت‌ناک بوده و به او وعده جهنّم و عذاب الهی داده و او را در وحشت و ترس رها خواهند کرد.[1]

در این رابطه احادیث بسیاری از ائمه اطهار(علیهم‌السلام) رسیده است؛ ما در این‎جا تنها به بیان یک روایت از حضرت امیرالمومنین(علیه‌السلام) که جامع بسیاری از آن‌هاست بسنده می‌کنیم و مطالعه مابقی روایات را به خواننده محترم واگذار می‌کنیم:

حضرت أمير المؤمنين(عليه‌السّلام) در حديثی نورانی به شرح وقایع پس از مرگ پرداخته و می‌فرمایند: «وقتى كه فرزند آدم مي‌خواهد از دنيا برود و آخرين روز از روزهاى دنياى او و اولين روز از روزهاى آخرت اوست، سه چيز براى او به صورت مثاليه خود مجسم می‌گردد؛ مال او، فرزندان او، و عمل او.

پس به مالش رو کرده و می‌گويد: سوگند به خدا كه من براى جمع آورى تو، بسيار حريص بودم و نسبت به از دست دادن تو بسيار بخيل؛ در اين هنگام تنگ‌دستى و بی‌چارگى من، از دست تو براى من، چه بر می‌آيد؟ مال در جواب می‌گويد: فقط می‌توانی كفن خود را از من تهیه کنی.

 سپس به سوى فرزندان خود نظر کرده و می‌گويد: سوگند به خدا كه من شما را بسیار دوست می‌داشتم و در هر حال، حامی شما بودم و شما را از هر گونه گزندی محافظت می‌کردم؛ اكنون در اين موقع خطير، از دست شما براى من چه كارى ساخته است؟ آن‌ها در پاسخ می‌گويند: ما تو را به سوى قبرت می‌بريم و در ميان خاك پنهان می‌كنيم.

سپس به سوى أعمال صالحه و حسناتى كه انجام داده نظر کرده و می‌گويد: من نسبت به بجا آوردن شما بسيار بى رغبت بودم و شما براى من بسيار سنگين بوديد؛ امروز از شما براى نجات من چه كارى ساخته است؟ عمل صالح در پاسخ می‌گويد: من در میان قبر رفيق تو و قرين تو هستم و در روز حشر از تو دور نمی‌شوم تا من و تو در پيشگاه حضرت پروردگار حاضر شويم.

اگر او مطيع و ولي خدا باشد:

حال اگر آن شخصى كه در حال احتضار و سكرات مرگ است، مطيع و ولى خدا باشد، كسى به نزد او می‌آيد كه از تمام مردم بويش معطرتر و چهره‌اش زيباتر و لباسش فاخرتر است و به او می‌گويد: بشارت باد بر تو، به نسيم‏‌هاى جان‌فزا كه از جانب خدا می‌وزد و گل‌هاى خوشبو و بهشت پر نعمت؛ وارد شدى به عافيت، قدمت مبارك باد، خوش آمدى! بنده خدا می‌گويد: تو كيستى؟ او در پاسخ مي‌گويد: من عمل نيكوى تو هستم كه از بهشت به سوی تو می‌آيم.

شخص مرده، می‌شناسد كسى را كه او را غسل مي‌دهد و قسم مي‌دهد افرادى را كه جنازه او را حمل می‌كنند كه به سرعت ببرند و زودتر به خاك بسپارند. وقتى كه او را در قبرش می‌گذارند، دو ملك به نزد او می‌آيند و آن دو، دو فرشته بازپرسى و بازجویى كننده از عقاید و كردار او هستند و به طورى به سمت او نزديك می‌شوند كه موهاى بلند خود را به زمين می‌كشند و زمين را با دندان‏‌هاى نيشِ خود می‌كَنند و شخم می‌زنند و صداى آن‌ها چنان مهيب و زننده است كه گویى صداى غرش تند و شديد آسمان است و چشمان آنان چنان وحشت‌انگيز و هول‌ناک است كه گویى مانند برقِ زننده ابرهاى سياه آسمان است.

آن دو می‌پرسند: پروردگار تو كيست؟ و پيغمبر تو كيست؟ و دين تو چيست؟ و امام تو كيست؟ او در جواب مي‌گويد: پروردگار من «الله» است خدایى واحد، و محمد(صلی‌الله‌علیه‌وآله) پيامبر من است و دين من «اسلام» است و على بن أبى طالب و ائمه (صلوات‌الله‌عليهم) امامان من هستند.

آن‌ها می‌گويند: خداوند ثابت بدارد تو را به آن‌چه موجب خشنودى و محبت توست؛ و اين گفتار آنان، گفتار خداست كه می‌فرمايد: «يُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذينَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ فِي الْآخِرَة [ابراهیم/27] ثابت و برقرار می‌دارد خداوند كسانى را كه ايمان آورده‌‏اند به گفتار ثابت در دنيا و آخرت».

پس تا جایى كه شعاع چشم او برسد و نور ديدگان او به آن‌جا راه يابد، قبر او را توسعه می‌دهند. و درى را از بهشت به روى او باز می‌كنند؛ و به او می‌گويند: به خوابِ خوش بخواب، با چشم‏‌هاى تازه و خنك و شادمان؛ بخواب مانند خوابِ جوان سالم برومند متنعم؛ و اين گفتار آنان، گفتار خداست كه می‌فرمايد: «أَصْحابُ الْجَنَّةِ يَوْمَئِذٍ خَيْرٌ مُسْتَقَرًّا وَ أَحْسَنُ مَقِيلا [فرقان/24] بهشتيان در آن‏ هنگام بهترين جايگاه و بهترين استراحت‌گاه و خواب‌گاه را خواهند داشت».

اگر از دشمنان خدا باشد:

و اگر آن شخص تازه مرده، از دشمنان خدا باشد، كسى به نزد او می‌آيد كه از تمام مردم لباسش زننده‌تر و زشت‌تر و بوى بدنش از همه متعفن‌تر است؛ و به او می‌گويد: بشارت باد تو را، به آشاميدنی‌هایى كه چون فلز گداخته پر حرارت است و به نزديك شدن و مَس كردن آتش دوزخ. و او نيز كسى را كه او را غسل می‌دهد می‌شناسد، و افرادى را كه جنازه او را می‌برند، سوگند می‌دهد كه قدرى نگه‌دارند و از بردن خوددارى كنند.

پس چون در قبرش وارد گردد، آن دو فرشته سوال کننده می‌آيند و بندهاى كفن او را می‌گشايند، سپس به او می‌گويند: پروردگار تو كيست؟ پيغمبر تو كيست؟ دين تو چيست؟ او در جواب می‌گويد: نمی‌دانم. آنان می‌گويند: ندانستى و در راه هدايت قدم ننهادى؟ و چنان با گرزِ گران ضربه‏‌اى به او مي‌زنند كه تمام جنبندگان غير از جن و انس از آن ضربه می‌ترسند. سپس خداوند درى از جهنم به روى او باز می‌كند و آن دو ملك به او می‌گويند: بخواب به بدترين حالت و آن قبر به اندازه‏‌اى براى او تنگ است و داراى فشار، كه مغز سر او از ميان ناخن‏‌ها و گوشت‌هايش خارج می‌شود، در اين حال، نيز مارهاى زمين و عقرب‏‌هاى زمين بر او دست يابند و سایر گزندگان بر او چيره شوند و پيوسته او را بگزند، تا وقتي‌كه خدا او را از قبر خارج كرده و براى حساب و كتاب در صحراى قيامت محشور و مبعوث گرداند و او دائماً تمنا می‌كند كه زودتر قيامت بر پا گردد و از شدت گرفتارى، خيال می‌كند كه با بر پا شدن قيامت عذاب او تخفيف خواهد يافت».[2]

---------------------------------------------

پی‌نوشت:

[1]. معاد شناسى، ج‏2، ص: 185.
[2]. «كافى» جلد 3، ص 231.