پیامبر رحمت صلی‌الله‌علیه‌وآله، قبل از حرکت سپاه اسلام به طرف موته، سفارش‌های گهرباری را مطرح کرد که از جمله آنان می‌توان به چند مورد اشاره کرد: یک. بدون اتمام حجت جنگ نکنید؛ دو. زنان، کودکان و سالخوردگان را نکشید؛ سه. به ساختمان‌ها و زیربناهای آنها نیز تعرض نکنید.
جنگ موته، یکی از نبردهایی بود که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله برای رویارویی در مقابل رومیان، سپاه مسلمین را گسیل کرد. این جنگ در سال هشتم هجری اتفاق افتاد و در آن سپاهی سه هزار نفری از مسلمانان در مقابل لشکری صد هزار نفری از رومیان قرار گرفتند. این جنگ با شهادت سه تن از فرماندهان اسلام از جمله جعفربن ابیطالب علیه‌السلام به پایان رسید.
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بعد از اینکه سپاه را تجهیز کرد، فرماندهان آن را به ترتیب، جعفربن ابیطالب، زیدبن حارثة و عبدالله‌بن رواحة قرار داد که هر گاه یکی از آنها آسیب ببیند، دیگری فرماندهی را به عهده بگیرد؛[1] سپس بعد از بدرقه سپاه، آنها را به چند نکته گهربار سفارش کرد:
اول. اتمام حجت
اسلام هرگز بدون اتمام حجت، کسی را مؤاخذه نمی‌کند و با کفار و مشرکان مقاتله نخواهد کرد؛ همانطور که سیره پیامبران و امامان علیهم‌السلام نیز بر همین استوار بوده است. پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله برای فرماندهان سپاه موته، ابتدا بحث اتمام حجت را پیش گرفت و فرمود: «إِذَا لَقِيتَ عَدُوَّكَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ فَادْعُهُمْ إِلَى إِحْدَى ثَلَاث»؛[2] «هنگامی که با دشمنت از مشرکان، روبرو شدی، نخست آنها را به یکی از سه چیز دعوت کن»:
یک. ابتدا آنها را به اسلام دعوت کن؛
دو. آنها را به مهاجرت به مدینه دعوت کن؛
سه. اگر این دو را نپذیرفتند، آنان را به پرداخت جزیه فرا بخوان.
اگر لجاجت کرده و هیچ کدام از اینها را قبول نکردند، آنگاه با آنها مبارزه کن.
دوم. عدم تعرض به گوشه‌نشینان و صومعه‌نشینان
بی‌شک در هر جنگی افرادی وجود دارند که به کار خویش مشغولند و کاری با جنگ و جهاد ندارند، حساب اینها از کسانی که شمشیر برداشته‌اند و بر علیه مسلمانان وارد جنگ شده‌اند، جداست؛ بنابراین پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود: «سَتَجِدُونَ فِيهَا رِجَالًا فِي الصَوَامِعِ مُعْتَزِلِينَ النَّاسَ فَلَا تَعَرَّضُوا لَهُم»؛[3] «در این راه، کسانی را می‌یابید که در صومعه[عبادتگاه]، دور از چشم مردم مشغول هستند، کاری به آنها نداشته باشید».
سوم. در امان بودن زن، بچه و پیران سالخورده
اسلام اجازه کشتن غیرنظامیان از جمله زنان، بچه‌ها و سالخوردگان را نمی‌دهد. بر همین اساس یکی از سفارشات حضرت برای حفظ جان این سه گروه است: «لَا تَقْتُلُنَّ امْرَأَةً وَ لَا صَغِيراً ضَرِعاً وَ لَا كَبِيراً فَانِيا»؛[4] «هیچ‌گاه زنان، بچه‌های شیرخوار و بزرگسالان سالخورده، نباید کشته شوند».
چهار. حفظ منابع طبیعی و زیربناهای شهر
حفظ منابع طبیعی مانند درخت‌ها، باغ‌ها و حتی ساختمان‌ها و زیربناهایی که به دست انسان‌ها ساخته شده است از دیگر سفارشات پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به سپاه اسلام است: «لَا تَقْطَعُنَّ نَخْلًا وَ لَا شَجَراً وَ لَا تَهْدِمُنَّ بِنَاء»؛[5] «هیچ درخت نخل یا درخت دیگری را قطع نکنید و هیچ ساختمانی را خراب نکنید».
نکته: بله! گاهی لازمه برخی از فتوحات، خراب شدن ساختمان، یا قطع درختان است که در این صورت نیز باید به ضرورت اکتفا کرد، مانند قطع کردن درختان خرمای یهودیان در جنگ بنی‌نضیر که منجر به بیرون آمدن یهودیان از قلعه‌ها شد.[6]
آری! این دستورات گهربار پیامبر رحمت است؛ ولی یهودیان و دشمنان قسم‌خورده مسلمانان، نه تنها زیر بناها را خراب می‌کنند؛ بلکه کودکان و زنان بی‌پناه و سرگردان در بیمارستان‌ها را نیز عامدانه به قتل می‌رسانند.
پی‌نوشت:
[1]. طبرسی، فضل‌بن حسن، اعلام الوری، مؤسسةآل‌البیت، ج1، ص212.
[2]. واقدی، محمدبن عمر، المغازی، اعلمی، ج2، ص757.
[3]. همان، ص758 و مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، داراحیاءالتراث، ج21، ص60.
[4]. همان.
[5]. همان.
[6]. ابن‌کثیر، یاقوت، معجم البلدان، ج1، ص285.