رهروان ولایت ـ غفلت از یاد خدا در نزد عارفان بدتر و سختتر از مرگ است. این جمله گزاف و تعارفی نیست، بلکه عین حقیقت است. اما باید تبیین شود، به نظر شما چگونه میتوان این حرف را تبیین نمود؟
و گفت: فوت[غفلت]، سخت تر است از موت، زیرا که موت انقطاع است از خلق، و فوت، انقطاع است از حق تعالی.[1]
واقعا به این جمله دقت کنید؛ آیا میشود روزی انسان به چنین مرتبهای برسد؟ امثال من که از مرگ، بیشتر از هر چیز دیگری میترسند، آنهم نه ترس عارفانه، بلکه به خاطر فضاحتهایی که به بار آوردهاند. اما حال این عرفا اینگونه است که سنگینی لحظه غفلت را حس میکنند.
قرآن کریم میفرماید: «وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنْكًا وَنَحْشُرُهُ یوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمَى[طه/124] و هر کس از یاد من روی گردان شود، زندگی (سخت و) تنگی خواهد داشت؛ و روز قیامت، او را نابینا محشور میکنیم!».
به این مثال توجه کنید:
بعضی از ترازوها که برای کشیدن حیوانات استفاده میشود، چند صد گرم را هم نشان نمیدهد، اما ترازوهای معمولی، نسبتا دقیقتر است، ولی ترازوهای زرگری بسیار دقیقتر از بقیه عمل میکند.
انسانها نیز هر کدام به اندازه پاکیای که دارند، متوجه عیوب خود و دیگران میگردند، زیرا به مقدار پاکی نفسشان، ظرافت و لطافت پیدا کرده و مانند کاغذ سفیدی که لکه کوچک سیاه را هم نشان میدهد، عیوب را نشان داده و بوی گناه و غفلت اذیتشان میکند، و در روحشان احساس سنگینی میکنند، اما بسیاری از انسانها گناهان مختلفی را انجام میدهند و حتی به گناه خود شاد میشوند. میبینی در یک مجلس، بیست تا غیبت کرده ولی باز میخندد و احساس سنگینی یا غباری در دل نمیکند.
«وَفَرِحُوا بِالْحَیاةِ الدُّنْیا وَمَا الْحَیاةُ الدُّنْیا فِی الْآخِرَةِ إِلَّا مَتَاعٌ[الرعد/26] و آنها [= کافران] به زندگی دنیا، شاد (و خوشحال) شدند؛ در حالی که زندگی دنیا در برابر آخرت، متاع ناچیزی است!».
خور و خواب و خشم و شهوت، شغب است و جهل و ظلمت
حیوان، خبر ندارد، ز جهان آدمیت
طیران مرغ دیدی، تو زپای بند شهوت
به در آی تا ببینی طیران آدمیت
-------------------------------------------
پی نوشت:
[1] عطار، تذکرة الأولیاء