رهروان ولایت ـ همه ما در طول روز در مشکلات، درس و کار، تفریح و سختی‌های زندگی شناوریم و بلکه گاهی غرقیم. اما شب‌ها فرصت خوبی است برای فکر کردن. برای بررسی کردن آنچه در طول روز انجام داده‌ایم. معاملاتمان، تدریس و تحقیق و تعلیممان،در روابط اجتماعی‌مان، در فرصت هایی که می‌توانستند طلایی شوند و آنها که خطرها و مشکلات را از سر ما رد کردند؛ و خیلی فرصت‌های دیگر که باعث تعالی ما شدند. بررسی، تصمیم‌گیری و تشویق و تنبیه و جبران نواقص، همه در هنگام خلوت شبانه به دست می‌آیند. چرا که شب مایه آرامش جسم و بیداری عقل است.
«إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْءًا وَأَقْوَمُ قِيلً؛ إِنَّ لَكَ فِي اَلنَّهَارِ سَبْحًا طَوِيلًا» [سوره مزمل، آيات 6ـ .7]
شب زنده داری را فراموش نکنید، چون در طول روز کارهای زیادی دارید و کار زیاد شما را به خود سرگرم می کند و این سرگرمی شما را از خلوت با خدا باز می دارد.
منظور از خلوت در این بحث، دوری و بریدن از جامعه و انزوا نیست؛ بلکه در عين حال كه با ديگران هستىم و در كارهاى روز مره شناورىم، در كار باطل مردم شركت نكنیم؛ و اين شناورى در مسائل اجتماعى و شئون جامعه ما را به خود مشغول نكند تا كوله بارى از «خاطرات» را به همراه داشته باشىم و شب، هنگام نماز مزاحم ما باشند. همه آنچه دین خدا از انسان می خواهد این است که ما همواره صبغه الهى به مردم بدهیم ولى از مردم صبغه غیر الهی نپذیریم.
بسیار اتفاق می افتد که ما در متن جامعه به سر ببریم اما در عین حال که رنگ می‌دهیم رنگ هم بپذیریم و در نتیجه خاطرات روزانه آن چنان ما را به خود مشغول کند که تا صبح با تلی از خاطرات و اوهام شبانه به سر ببریم و در حسرت یک نماز شب سال ها در دلمان جا خوش کرده باشد.
قطعا در روابط اجتماعی‌مان –برخی کم و برخی زیاد– با مواردی مواجه خواهیم بود که به خاطر حفاظت از ایمان و صبغه الهی زندگی‌مان، از برخی افراد،جمع ها و فرهنگ ها فاصله بگیریم.
همان طور که قرآن کریم می‌فرماید: «وَذَرِ الَّذِينَ اتَّخَذُواْ دِينَهُمْ لَعِبًا وَلَهْوًا وَغَرَّتْهُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا» [سوره انعام، آيه .70]
كسانى را كه دينشان را به بازيچه گرفتهاند و دنياى نيرنگ باز، آنها را به فريب سرگرم كرده است رها كن؛ این عده کسانی هستند که سخن حق در آن ها اثر نکرده و همنشینی با ایشان برای خود فرد هم زیانبار خواهد بود.
اینها کسانی هستند که در گرداب طبيعت و زندگی مادی و روزمرگی غرق مىشوند. خلوت كردن در واقع، يعنى در بين مردم بودن ولى با مردم نبودن و با خواستههاى نامعقول آنان هماهنگ نشدن است.
خداوند چند نوع ندا برای بشر دارد؛ گاهی به صورت عام مثل: «يا أيها الناس»، و گاهی به صورت اختصاصی برای مومنین «يا أيها الذين آمنوا» و بعضى از نداها هم مانند تذكره و تبصرههايى كه متوجه «أولى الألباب» و «أولى الأبصار» است ویِژه خاصان الهی بوده و نهایتا آخرين ندا كه از همه نداها و خطابها محدودتر است همان نداى به انبياست مانند: «يا أيها الرسل».
نداهايى كه به طور مستقيم و غير مستقيم با خداوند ارتباط دارد، همواره از طرف خداوند موجود بوده و خط الهی به تعداد انفاس خلائق، لاین برای ارتباط دارد. اما گوشى كه بخواهد مستمع اين نداها باشد بايد در فضای آرامى قرار گيرد كه فارغ از هیاهو و قیل و قال باشد؛ چرا که در شلوغی ازدحام و امواج و اصوات مختلف، شنيدن نداى حق دشوار می نماید، مگر براى كسانى كه صداى آشنای الهی را خوب بفهمند.
به دلیل این که در طول روز، سر و صدا و آشوب زياد بوده و شنيدن اين نداها برای اکثر افراد دشوار است، از اين رو بزرگان دین فرموده‌اند آرام بگيريد و خلوت كنيد تا اين نداها را بشنويد. بنابراين معناى خلوت كردن، برطرف كردن مزاحمت‌هاست و اگر اين مزاحمتها برطرف شود، فيض خدا يقينا ظهور و حضور خواهد داشت.
وجود مبارك پيغمبر صلى الله عليه و آله و سلم قبل از بعثت و پيش از مسئوليت رسالت سالى چند روز از جامعه فاصله مىگرفت و در غار حرا، واقع در «جبل النور» به عبادت مىپرداخت. ایشان بعد از رسالت هم سالى چند روز در پايان ماه مبارك رمضان، به اعتكاف مىپرداختند و برخى از شئون اجتماعى را ترك مىكردند و سحرها نيز موظف بودند به نماز شب برخيزند.
--------------------------
برگرفته از مراحل اخلاق در قرآن ص 259/ نويسنده: آيت الله جوادى آملى