رهروان ولایت ـ خیلی از ما تا به حال به خودسازی اندیشیده‌ایم؛ خیلی‌ها هم تاکنون چندین بار اقدام به خودسازی اخلاقی نموده‌ایم؛ خیلی از انسان‌ها که در بین ما و در جامعه ما زندگی می‌کنند تا مراحل بالای خودسازی رسیده‌اند و خود، خانواده، اطرافیان و جامعه‌شان از برکت خودسازی ایشان بهره‌مند هستند.
در یک جمله می توان گفت: خودسازی عبارت است از «پيراستن خود از زشتى‌ها و آراستن به خوبى‌ها».
بخشی از این خودسازی از سوی خداوند متعال و تابع اراده و بلکه رحمت و اجازه اوست:
«... وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيكُم وَ رَحْمَتُهُ ما زَكى مِنْكُم مِنْ احَدٍ ابَداً وَلكِنَّ اللَّهُ يُزَكّى مَنْ يَشاءُ.» « سوره نور آیه 21»
اگر فضل و رحمت الهى شامل حال شما نمى‌شد، يك نفر از شما هم پاك نمى‌شد و ليكن خدا هر كس را كه بخواهد، تزكيه می‌كند.
انبیاء و اولیای الهی، ماموران خداوند برای تزکیه و خودسازی مردم بوده و با تعلیم معارف الهی و ارائه بهترین الگوهای عملی، راه‌های خودسازی را برای مردم ترسیم و زمینه اجرای مشیت خداوند را فراهم می‌کنند.
از این روست که خداوند متعال می‌فرماید:
«لَقَد مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنينَ اذْ بَعَثَ فيهِم رَسُولًا مِنْ انْفُسِهِمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمآياتِهِ وَ يُزَكّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ ...» «آل عمران آیه 164»
خداوند بر مؤمنان منّت نهاد كه در ميان آنان، پيامبرى از خودشان برانگيخت كه آيات خدا را براى آنان تلاوت كند و پاكشان گرداند و كتاب و حكمت به آنان بياموزد.
مرحله دوم خودسازى تابع اراده انسان است و در صورتی که کسی زمینه هدایت و رشد و تکامل خود را بر اساس تربیت و تشریع الهی در خود ایجاد کرده باشد، رحمت الهی شامل حال او شده و او را به سرمنزل مقصود می‌رساند.
برای رسیدن به خودسازی الهی، شرایط و زمینه‌هایی لازم است که بدون توجه به آنها، رسیدن به خودسازی مورد نظر خداوند امری غیرممکن به نظر می‌رسد.
شرايط و زمينه‌های خودسازی:
1- تفكّر:
تفکر عبارت است از این که انسان هر شب بخشی از زمان خود را به این مساله فکر کند که وقتي خداوند تمامی اسباب راحتی و آسایش انسان را در اختیارش قرار داده است، وظیفه انسان در برابر او چیست؟
2- عزم:
عزم به این معناست که انسان تصمیم قاطع بگیرد که در صراط مستقیم الهی گام برداشته و بنده خالصی برای خداوند باشد؛ همه برنامه‌های خود را بر اساس رضایت الهی تنظیم و اعمالش را موافق و مطلوب شرع انجام دهد.
3- مشارطه:
مشارطه عبارت است از این که در ابتدای روز شرط کند که مرتکب هیچ کار خلافی نشده و هر کار شایسته‌ای که در توان دارد انجام دهد. در این مسیر از هیچ تلاشی دریغ نکرده و با تمام توان با شیطان و نفس اماره خود مبارزه نماید.
4- مراقبه:
بعد از مشارطه، نوبت به مراقبه می‌رسد. مراقبه عبارت از این است که انسان همواره مراقب افکار و کردار خود بوده و هیچ کاری بر خلاف شروط یاد شده خود انجام ندهد؛ از خود غافل نشده و در دام‌های آشکار و نهان شیطان گرفتار نگردد.
5- محاسبه:
آخرین اقدام در این زمینه محاسبه می‌باشد. محاسبه عبارت است از این که در آخر روز، به کارهای خود رسیدگی کرده و از خود حساب بکشد که آیا به شروط خود عمل کرده است یا خیر؛ اگر در انجام شروط خود موفق بوده خداوند را شکر کرده و از او ثبات قدم در مسیر بندگی درخواست نماید.
چرا که خداوند فرموده است: «وَالَّذينَ جاهَدوُا فينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا وَ انَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنينَ» « سوره عنکبوت آیه 69»
و كسانى كه در راه ما جهاد كنند قطعاً راه‌هاى خود را به آنان نشان خواهيم داد و خداوند همراه نيكوكاران است.
اگر هم در بخشی از کارهای خود ناموفق بوده و گرفتار اشتباه و گناه شده است، خود را ملامت کرده و مورد عتاب و سرزنش قرار دهد؛ افسوس بر فرصت از دست داده خورده و در صدد جبران آن برآید.
--------------------------------
منابع:
1- مبدا و معاد ملا صدرا ص 212
2- تفسیر المیزان جلد 15 ص 193
3- چهل حدیث امام خمینی ص 5-6
4- کتاب اخلاق عملی ص 25
نظرات
مفید و جامع
الحمدلله