جبرئیل، میکائیل، اسرافیل و عزرائیل از برترین فرشتگان مقرب الهی هستند که دارای وظایف متفاوتی می‌باشند.
یکی از آفریده‌های خداوند، فرشتگان و ملائکه می‌باشند که هر یک از آنها دارای مقام و جایگاه خاص به خود می‌باشند. براساس روایات، برترین و مقرب‌ترین فرشتگان الهی که در قرآن، مستقیم یا غیر مستقیم از آنها یاد شده، جبرائیل، میکائیل،[1] عزرائیل[2] و اسرافیل[3] می‌باشند.[4] هدف اصلی و دقیق از آفرینش این فرشتگان را فقط خداوند می‌داند، اما با مراجعه به آیات و احادیث معصومان علیهم‌السلام می‌توان برخی از وظایف آنها را دانست.
ابتدا به برخی وظایف اختصاصی و سپس به برخی وظایف مشترک آنها اشاره می‌شود:
الف- جبرائیل: بر اساس آیات قرآن، ایمان مسلمانان بدون باور به جبرئیل، ناقص بوده و دشمنی با وی و میکائیل، در مرتبه کفر به خدا قرار دارد.[5] به فرموده قرآن، یکی از وظایف اصلی و مهم جبرئیل آن بود که پیام‌ها و دستورات خداوند را که «وحی» نامیده می‌شود، بدون کم و کاست به پیامبران الهی انتقال می‌داد.[6]
در باورهای شیعی، پس از خاتم‌الانبیاء صلی‌الله‌علیه‌وآله هیچ پیامبری مبعوث نشد، اما اهل‌بیت علیهم‌السلام به‌عنوان جانشین پیامبر و نمایندگان معصوم خدا در میان مردم حضور داشتند. بنابراین همانگونه که جبرئیل بر پیامبر معظم اسلام صلی‌الله‌علیه‌واله نازل می‌شد، بر دیگر معصومان علیهم‌السلام نیز نازل می‌شود، با این تفاوت که ملاقات جبرئیل با پیامبر به هدف تکمیل ساختن شریعت و قوانین اسلام بود، اما ملاقات جبرئیل با معصومان علیهم‌السلام با هدف وجود یک ارتباط همیشگی میان آسمان و زمین صورت می‌پذیرفت.[7]
ب- عزرائیل: در قرآن او را «فرشته مرگ» نامیده‌اند[8] و وظیفه‌اش، گرفتن جان انسان‌ها می‌باشد. البته فرشتگان بسیار زیادی او را در انجام این مسئولیت مهم، یاری می‌دهند.[9] بر اساس برخی روایات، آخرین موجود جان‌داری که پیش از برپایی قیامت از دنیا می‌رود، عزرائیل می‌باشد.[10]
ج- میکائیل: بر اساس احادیث، میکائیل یعنی «بنده کوچک خدا»[11] و او را فرشته رحمت الهی می‌گویند[12] که مسئول تقسیم و توزیع رزق و روزی میان موجودات زمین است[13] و همچنین جایگاه امام جماعت برای نماز فرشتگان الهی را بر عهده دارد.[14]
د- اسرافیل: مهم‌ترین مسئولیت او که بارها در قرآن به آن اشاره شده، آن است که پیش از برپایی قیامت، دو بار در «صور» می‌دمد.[15] اما بر اساس روایات، اسرافیل بارها دستورات و تعالیم الهی را به پیامبران رسانده است.[16]
وظایف اختصاصی این فرشتگان مانع از آن نشده که خداوند برخی مسئولیت‌های مشترک را به هر چهار فرشته فرمان دهد؛ مانند حمایت و پشتیبانی از امیرالمؤمنین علیه‌السلام در جنگ خیبر،[17] حضور هر چهار فرشته بر بالین انسان در حال مرگ[18] و همراهی و حمایت از امام زمان علیه‌السلام پس از ظهور.[19]
پی‌نوشت:
[1]. بقره، 98.
[2]. سجده، 11.
[3]. مؤمنون، 101.
[4]. صدوق، محمد، الخصال، ج1، ص225، جامعه مدرسین.
[5]. بقره، 98.
[6]. بقره، 97.
[7]. کلینی، محمد، کافی، ج1، ص176، اسلامیة.
[8]. سجده، 11.
[9]. نساء، 97.
[10]. مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، ج6، ص329، دار إحياء التراث العربي.
[11]. صدوق، محمد، معانی الاخبار، ص49، جامعه مدرسین.
[12]. طوسی، محمد، مصباح المتهجد، ح2، ص808، مؤسسة فقه الشیعة.
[13]. قمی، علی، تفسير القمي، ج1، ص54، دار الکتاب.
[14]. مدنی، سیدعلی، رياض السالكين، ج2، ص26، جامعه مدرسین.
[15]. تفسير كنز الدقائق، ج4، ص358، وزارت ارشاد.
[16]. صدوق، محمد، الامالی، ص22، کتابچی.
[17]. مازندرانی، ابن‌شهر آشوب، مناقب آل أبي طالب عليهم‌السلام، ج2، ص239، نشر علامه.
[18]. کوفی، فرات، تفسير فرات الكوفي، ص553، وزارت ارشاد.
[19]. نعمانی، محمد، الغیبة، ص234، نشر صدوق.