رفع شکلات اقتصادی کشور با نگاه تک بُعدی امکان پذیر نیست، چه اینکه امروز همهی کشورهای جهان برای گسترش درآمدهای خود تلاشهای گستردهای اجام میدهند، از این رو اگر ما در بهرهگیری از موقعیت استثنایی منطقه ای کشورمان غفلت کنیم، خسارات جبران ناپذیری را به ما و نسلهای آینده وارد خواهد کرد.
سالهاست که ایالات متحدهی آمریکا سعی دارد تا با ارائه ایدهای نوین نقش ایران را در منطقه و جهان کاهش دهد و عملاً کشورمان را دچار انزوا کند. یکی از این ایدهها ایجاد مسیرهای حمل و نقل ریلی به منظور بی اثر کردن تنگه استراتژیک هرمز است که چندین سال است با کمک کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس درحال اجراست.[1]
اما ماجرا چست؟
روابط تجاری شرق و غرب همواره وجود داشته است، این دو تولیدکننده بزرگ کالا در طول تاریخ هواره برای انتقال محصولات خویش به مسیری مطمئن و ایمن محتاج بودند و از آنجا که ایران در مرکز این مسیر وجود داشت و همواره از ثبات نسبی برخوردار بود لذا از دیرباز مهترین مسیر تجاری در جهان شناخته میشد.
گرچه این تجارت به تدریج کاهش پیداکرد و جنگ های متعدد در جهان موجب سردی روابط تجاری شرق و غرب گردید اما طی دهه های اخیر دوباره رونق گرفت و به تبع آن بازگشایی مسیرتاریخی جاده ابریشم نیز به عنوان مهمترین و امن ترین مسیر تجاری مورد توجه قرار گرفت.
در این میان اما آمریکا به عنوان بازیگردان جدید جهان، به علت اختلافات ایدئولوژیکی و سیاسی با ایران همواره سعی دارد کشورمان را از این سود سرشار حاصل از هاب تجاری منطقه بودن محروم کند از این رو با ارائه طرح کریدور حمل و نقل ریلی در حاشیه خلیج فارس سعی دارد به این مهم برسد.
بر اساس قرارداد منعقد شده میان کشورهای عربستان، عمان، امارات، قطر، کویت و عراق این کشورها موظفاند به صورت مستقل شبکه ریلی خود را ساخته و تکمیل کرده و سپس با اتصال شبکه ریلی ملی این کشورها، به یکدیگر، این شبکه ریلی به طول 2177 کیلومتر، تمام کشورهای مذکور را به هم متصل کند.
همزمان جمهوری اسلامی ایران نیز سعی دارد با اتصال ریلی بندرچابهار به خطوط راه آهن کشور کماکان خود را به عنوان هاب تجاری منطقه و جهان حفظ کند اما متاسفانه باید اذعان داشت ما عقب هستیم.
مطعل شدن کشور در دهه 90 با چشم بستن به مذاکرات و تکمیل نکردن پروژهای عظیم ریلی داخل برای احیای جاده ابریشم ما را دچار یک عقب ماندگی ترسناک کرده است. انفعال ایران برای توسعه زیرساختهای تجاری خود موجب شده است که فرصتهای طلایی ترانزیتی از بین برود و احیای آنها دیگر بهسادگی ممکن نیست.
البته شهید رئیسی(ره) طی 3 سال حضور پرتکاپو در عرصه داخلی و بین المللی درحال جبران این خسارت فاجعه بار بود.
احیای روابط با عربستان و سفر به کشورهای شرق آسیا برای گسترش روابط تجاری و بازسازی وجهه ایران از یک کشور غربگرا به یک کشور مقتدر و تاثیرگذار طی سه سال اخیر نقطه عطفی برای شکست پروژه انزوای ایران بود. اما باید توجه داشت که راه اندازی شبکه ریلی عربی که با محوریت عربستان و حمایت آمریکا و سرمایهگذاری کلان هند درحال تکمیل است ضربه مهلکی بر درآمدهای تجاری ما خواهد زد.[2]
با این وصف شاید بیشتر درک کنیم که چرا رهبر حکیم انقلاب اسلامی پیشتر فرمودند: «اتاق جنگ اقتصادی با نظام جمهوری اسلامی، وزارت خزانه داری امریکا است... ما حتماً باید با هوشیاری و زرنگی و جدیت با دنیا ارتباط داشته باشیم اما این را هم بدانیم که دنیا فقط امریکا و چند کشور اروپایی نیست، دنیا بزرگ است و باید با کشورهای مختلف ارتباط داشت».[3] البته این اولین باری نبود که رهبر انقلاب این هشدار را داده بودند؛ ایشان 11سال پیش از این نیز بیان داشتند: «من برنامههای استکبار جهانی علیه ملت ایران را در سه جمله خلاصه میکنم: اول، جنگ روانی؛ دوم، جنگ اقتصادی و سوم، مقابله با پیشرفت و اقتدار علمی.» [4]
حقیقت این است که ما برای جبران عقب ماندگیمان در مسیر احیای جاده ابریشم و راه اندازی گستردهی مسیرهای ریلی کشور فرصت بسیار محدودی داریم واگر قرار است در دنیای جدید پیش رویمان حرفی برای گفتن داشته باشیم و دچار انزوا نشویم باید دست بجنبانیم.
پرواضح است که اگر یک کشور از لحاظ تجاری و اقتصادی موقعیت استراتژیک خود را از دست بدهد از لحاظ امنیتی نیز دچار بحران های عدیدهای خواهد شد، چه اینکه وقتی مردم مشاهده کنند حکومتشان از پس دفاع از حقوق بینلالاتااتتبابالمللی آنها برنیامده از آن دلسرد شده و این کاهش پشتوانه مردمی تهدیدات خارجی را نیز درپی خواهد داشت.
امید است که رویکرد دولت جدید مانند شهید رئیسی نگاهی جامع باشد و تنها به مذاکرات برای حل مشکلات کشور و شکست تحریم ها دل خوش ندارد چه اینکه این کریدور جدید لطمه ای جدی به منافع و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران است.
پینوشت؛
1. B2n.ir/s98469 whatson
2. B2n.ir/z05525 Orfonline
3. بیانات در دیدار با کارگران 1397/02/10
4. بیانات رهبر انقلاب در مشهد مقدس 1386/01/01