رهروان ولایت ـ احکام روزه
الف : معنای روزه
در شرع مقدس اسلام آن است که انسان در تمام روز ( از اذان صبح تا مغرب) با قصد اطاعت از فرمان خداوند از خوردن و آشامیدن و چیزهای دیگری که به تفصیل گفته خواهد شد خودداری کند.
آیا روزه دار می تواند ملاک در امساک و افطار را اذانی قرار دهد که از رسانه های گروهی اعلام می گردد؟
امساک در لغت : نگاه داشتن .
در اصطلاح فقه امساک یعنی ترک اموری که موجب بطلان روزه می‌شوند و ما باید آن اعمال را از اول فجر صبح تا غروب یا مغرب ترک کنیم.
هر گاه برای روزه دار اطمینان حاصل شود که اذان از هنگام داخل شدن وقت شروع شده جایز است به صرف شروع اذان، افطار نماید وصبر کردن تا پایان اذان لازم نیست.
اگر برای مکلف، اطمینان به دخول وقت از طریق مذکور (اعلام اوقات شرعی و پخش اذان از رادیو و تلویزیون) حاصل شود، می تواند بر آن اعتماد کند.
انواع روزه
1 . روزه ی واجب، مثل روزه ی ماه مبارک رمضان، روزه قضا، روزه ی کفاره، روزه های قضا شده ی پدر که بر پسر بزرگتر واجب می شود. روزه روز سوم اعتکاف، روزه نذر و عهد و قسم و اجاره.
2 . روزه ی مستحب، مثل روزه ی ماه رجب و شعبان و ....
3 . روزه ی مکروه، مثل روزه ی روز عاشورا، روزه ی روز عرفه برای کسی که می ترسد نسبت به دعا خواندن ضعف پیدا کند زیرا دعا از روزه مستحبی برتر است ، روزه مهمان بدون اجازه صاحب خانه، روزه ی مستحبی فرزندن بدون اجازه پدر و مادر البته اگر نهی نکرده باشند
4 . روزه ی حرام، مثل روزهی عید فطر ( اول ماه شوال) و قربان ( دهم ماه ذی الحجه). روزه ی ایام تشریق (روز 11 و 12 و 13 ذی الحجه )برای کسی که در منی است. روزه ی یوم الشک (روزی که نمی داند آخر ماه شعبان است یا اول ماه مبارک رمضان )که نیت ماه مبارک رمضان کند حرام است. روزه وفا به نذر معصیت مثال نذر کند اگر موفق شود فلان کار حرام را انجام دهد یا فلان واجب ترک کند روزه بگیرد بخاطر شکر گزاری نسبت به آن کار، روزی سکوت به اینکه نیت روزه قرار دهد که تمام روز یا قسمتی از آن را با کسی حرف نزندٰ. روزه ی وصال به اینکه در نیتش قرار دهد که یک شبانه روز از سحر تا سحر چیزی نخورد یا دو روز بدون افطار روزه بگیرید و اما اگر در نیتش قرار ندهد اشکال ندارد. بنا بر احتیاط روزه مستحبی زن اگر مزاحمت داشته باشد به حق شوهر و احتیاط این است بدون اجازه ی او روزه مستحبی نگیرید و اگر نهی کند نگیرید . روزه مستحب یفرزند در صورتی که باعث اذیت و آزار والدین شود. روزه مریض و هر کسی که روزه براش ضرر دارد . روزه مسافر مگر در موارد استثنا شده است.
شرایط وجوب روزه:
1 . بلوغ.
سوال : روزه بچه نابالغ صحیح است ؟
روزه بچه ممیز نابالغ مشروع و صحیح است ولی واجب نیست.
مسئله :مستحب است پسران و دخترانی که هنوز به سن بلوغ نرسیده اند را بر حسب طاقتشان امر به روزه نمایند به اینکه برای مدت نصف روز یا کمتر یا بیشتر امساک نمایند تا تدریجا توانایی روزه گرفتن کامل پیدا نموده و عادت به روزه گرفتن نمایند
اگر بچه پیش از اذان صبح ماه رمضان بالغ شود، باید روزه بگیرد، واگر بعد از اذان بالغ شود، روزه آن روز بر او واجب نیست. بعضی از مراجع چنانچه کاری که روزه را باطل میکند انجام نداده باشد روزه آن روز واجب است و بعض دیگر :روزه را بگیرد و بعدا قضا کند
2 . عقل.
3 . قدرت. قدرت بر روزه و حرجی نبودن آن
• انسان نمی تواند به خاطر ضعف روزه را بخورد، ولی اگر به قدری ضعف پیدا کند که تحمل آن بسیار مشکل
شود می تواند روزه را بخورد،
بنابراین دخترانی که به سن بلوغ – که بنا به نظر مشهور همان تکمیل نه سال قمری است – می رسند واجب است روزه بگیرند و ترک آن به صرف دشواری، ضعف جسمانی و مانند آن جایز نیست. بلی اگر برای آنها ضرر داشته و تحمل آن
برای ایشان همراه مشقت زیاد باشد می توانند افطار کنند.
ایت الله خامنه ای : صِرف ضعف مجوز براى ابطال روزه نيست؛ ولى اگر روزه گرفتن براى ايشان ضرر داشته باشد واجب بلكه جايز نيست و اگر روزه گرفتن همراه با مشقّت زياد باشد، هر وقت به حرج افتاد مى‌تواند افطار نمايد ولى تا در حرج واقع نشده، نبايد روزه را باطل كند و در هر صورت قضاى روزه‌هاى ماه رمضان كه فوت مى‌شود، واجب است.
آیت الله مکارم شیرازی :دختران با تمام شدن نُه سال قمرى بالغ مى شوند، ولى چنانچه قادر بر انجام برخى از تکالیف مثل روزه نباشند، انجام آن براى آنها واجب نیست. و اگر تا ماه رمضان سال بعد قادر بر قضاى آن هم نباشند، قضا نیز ندارد، ولى براى هر روز باید فقیرى را سیر کنند
4 . بی هوش نبودن. ،
کل روز بیهوش است :ایات عظام خامنه ای و سیستانی : مثلا قبل از اذان صبح نیت روزه نداشته و بی هوش شده است و بعد از اذان مغرب به هوش آمده است روزه آن روز بر وی واجب نبوده و بعدا نیز لاازم نیست قضای آن روز را انجام دهد
قسمتی از روز بی هوش است :
الف : پیش از اذان صبح نیت روزه نکرده و بیهوش شده
آیات عظام امام و سیستانی و فاضل : روزه اش صحیح نیست و قضا هم ندارد
ب: پیش از اذان صبح نیت روزه کرده و بیهوش شده
آیات عظام :امام سیستانی زنجانی صافی نوری :بنابر احتیاط واجب روزه آن روز را تمام کند و اگر تمام نکند قضا کند.
آیات عظام وحید و مکارم :احتیاط واجب روزه را تمام کند و سپس قضا کند.
5 . مسافر نبودن.
6 . حایض و نفسا نبودن.
7 . ضرری نبودن روزه.
اگر روزه گرفتن برایم ضرر داشته باشد، بگیرم یا نه؟
پاسخ شما را در چند نکته عرض می کنم:
1- آنچه كه باعث افطار روزه مى شود، خوف ضررى است كه منشأ عقلایى داشته باشد و میزان در مقدار آن، عرف عقلا است؛ به گونه اى كه اثر مترتب بر روزه را ضرر بدانند.
2- انسان نمی تواند برای ضعف یا برای ترس از لاغر شدن روزه را بخورد، ولی اگر ضعف او به قدری است كه معمولا نمی شود آن را تحمل كرد، خوردن روزه اشكال ندارد.
3- كسی كه خودش می داند روزه برای او ضرر ندارد، اگر چه دكتر بگوید ضرر دارد، باید روزه بگیرد و كسی كه یقین یا گمان دارد كه روزه برایش ضرر دارد، اگر چه دكتر بگویید ضرر ندارد، باید روزه نگیرد. اگر روزه بگیرد، صحیح نیست مگر آن كه به قصد قربت بگیرد و بعد معلوم شود ضرر نداشته، كه در این صورت صحیح است.
4- اگر انسان احتمال بدهد كه روزه برایش ضرر دارد و از آن احتمال ترس برای او پیدا شود، چنانچه احتمال او در نظر مردم به جا باشد، نباید روزه بگیرد و اگر روزه بگیرد، صحیح نیست مگر آن كه به قصد قربت گرفته باشد و بعد معلوم شود ضرر نداشته است.
نتیجه اینکه:
فرضا به صرف لاغر بودن، سر درد داشتن یا امثال این نمی توان روزه را خورد، بله، اگر روزه برای او ضرر یقینی یا ضرر احتمالی عقلایی داشته باشد، نباید روزه بگیرد.
و لذا اگر از گفته پزشك براى او ترس پیدا شود و احتمال عقلایى بدهد كه روزه برایش ضرر دارد، نباید روزه بگیرد.
و این نکته را هم دقت بفرمایید که:
اگر بیمار با اعتقاد و یقین به اینكه روزه برایش ضرر دارد، روزه بگیرد؛ روزه اش صحیح نیست و باید پس از ماه رمضان آن را قضا كند. چون به نیت و قصد قربت او برای روزه خلل وارد شده است.
البته برخی از مراجع محترم تقلید میفرمایند که اگر اینجا هم به قصد قربت روزه بگیرد و بعد معلوم شود واقعا ضرر نداشته، صحیح هست. ولی بله هر صورت واجب نیست.
سوال دیگری که ممکن است اینجا مطرح شود:
كسی كه نمی داند روزه برایش ضرر دارد یا نه، چه كند؟ اگر روزه نگیرد، چه حكمی دارد؟
برای فهمیدن این مسئله به پزشك متخصص مراجعه كند، یا اگر به پزشك مراجعه نكرد و فقط احتمال ضرر بدهد، بهتر است چند روز روزه بگیرد، اگر ضرر نداشت، باید روزه بگیرد اما اگر ضرر داشت، روزه گرفتن بر او واجب نیست و نباید بگیرد.
اگر پیش از مشخص شدن این كه روزه برایش ضرر دارد یا نه روزه نگیرد، قضای روزه را باید بگیرد و كفاره نیز باید بدهد، مگر این كه احتمال ضرر قابل توجه و زیاد باشد كه در این صورت نباید روزه بگیرد.
خلاصه سخنرانی استاد زلال احکام در کنفرانس آیه های انتظار در تاریخ 93/3/19
لینک سخنرانی های قبلی: http://www.jonbeshnet.ir/category/445