بر اساس قواعد فقهی در مکتب شیعه، خواندن زیارت عاشورا یکی از اعمال مستحبی قلمداد میشود و سختگیری در بررسی اعتبار سلسله سند مربوط به اعمال مستحب، ضرورتی ندارد.
یکی از مهمترین زیارتنامههایی که برای زیارت امام حسین علیهالسلام مورد توصیه قرار گرفته، «زیارت عاشورا» میباشد. از آنجا که بخشی از متن این زیارتنامه به لعن و نفرین دشمنان اهلبیت بهویژه دشمنان امام حسین علیهالسلام پرداخته است، غرضورزان و مخالفان مکتب شیعه برای ایجاد شک و شبهه پیرامون این زیارتنامه دست بهکار شدهاند و سلسله سند آن را غیر معتبر و دارای اشکال دانستهاند.
در پاسخ به این اشکال چنین گفته میشود:
بر اساس تعالیم مکتب شیعه، اهمیت و جایگاه بررسی سند در موضوعات فقهی و آنچه که مربوط به رفتار مکلف است، مشخص میشود؛ به تعبیر دیگر، از آنجا که همه مسلمانان مأمور هستند تا به قوانین شریعت نبوی عمل کنند، پس باید اطمینان داشته باشند عملی را که انجام میدهند، همان عملی است که شریعت نبوی از آنها خواسته است؛ از اینرو وظیفه مهم عالمان و فقیهان آن است که با بررسی منابع و کتب اسلامی، تکالیف و دستورات دین را بهدست آورده و آن را برای مردم بازگو کنند.
هرچند تکالیف و قوانین شریعت به 5 گروه «واجب، حرام، مستحب، مکروه و مباح» تقسیم میشوند، اما به دست آوردن و عمل به تکالیف «واجب و حرام» در اولویت قرار دارد؛ زیرا همانگونه که از نامشان پیداست، خداوند به ترک واجبها و انجام حرامها راضی نیست، پس عالمان و فقیهان باید دقت بیشتری در استخراج تکالیف واجب و حرام صرف کنند. یکی از پیشنیازها برای این هدف مهم، بررسی سلسله سند احادیث در کتب روایی است.
بررسی سلسله سند احادیث برای بهدست آوردن واجبات و محرمات از چنان اهمیتی برخوردار است که ضعیف بودن راویان یک حدیث در نگاه عالم و فقیه میتواند تکلیف را از «وجوب» به «استحباب» و از «حرام» به «مکروه» و یا بر عکس تغییر دهد.
اهمیت بررسی سلسله سند در مستحبات وجود ندارد؛ زیرا مستحب بهمعنای یک عمل با ثواب و برکات زیاد است که ترک کردن آن، عقوبت و عذاب الهی را در پی ندارد، بنابراین فقیهان و عالمان در بررسی سلسله سند احادیثی که موضوع آنها عمل مستحب است، چندان سختگیری نمیکنند و حتی اگر با یک روایت بدون سند صحیح مواجه شدند که مضمون آن، توصیه به انجام یک عمل مستحب باشد، آن عمل را جزئی از شریعت نبوی نمیشمارند، اما به مکلفان توصیه میکنند به «رجاء» و امید رسیدن به ثواب، آن را انجام دهند.
اشکال مزبور به «سند زیارت عاشورا» نیز به همین ترتیب پاسخ داده میشود؛ عالمان شیعه تمام شبهات پیرامون ضعف سند این زیارتنامه را پاسخ دادهاند،[1] اما حتی اگر فرض شود که این زیارتنامه سند معتبری ندارد، با توجه به آنکه خواندن زیارتنامه معصومان علیهمالسلام یک عمل «مستحب» قلمداد میشود، توصیه به خواندن آن از دیدگاه فقه شیعه اشکال ندارد.[2]
پینوشت:
[1]. برای نمونه ر.ک: داوری، مسلم، زیارة عاشوراء تحفة من السماء، ص69، مؤسسة صاحب الامر.
[2]. حائری، سیدکاظم، الفتاوى المنتخبة، ج2، ص127.