خدای مهربان در دنیا به ظالمان اجازه جولان میدهد و این امر حکمتهایی دارد که بیارزش بودن دنیا، جبران طلبکاری ظالمان و بیان نقاط ضعف مؤمنان، از جمله آنهاست.
همواره طرفداران باطل در دنیا زیاد هستند و با اشغال پستهای حساس به عموم مردم ظلم میکنند و این امر تا ظهور امام زمان علیهالسلام ادامه دارد؛[1] ولی سؤال اینجاست که چرا خدای مهربان به این افراد اجازه جولان میدهد؟
برای پاسخ، ابتدا توجه به یک مقدمه لازم است.
همگانی بودن یاری خدا
قرآن کریم بعد از تقسیم انسانها به دو دسته[خوب و بد] و مشخص کردن جایگاه هر کدام از آنها میفرماید: «كُلاًّ نُمِدُّ هؤُلاءِ وَ هَؤُلاءِ مِنْ عَطاءِ رَبِّكَ وَ ما كانَ عَطاءُ رَبِّكَ مَحْظُورا»؛[2] «هر يک از اين دو گروه[مریدان دنیا و مریدان آخرت] را از عطاى پروردگارت، بهرهمند و كمك می دهيم و عطاى پروردگارت هرگز [از كسى] منع نشده است». بنابراین، خدای مهربان به هر دو گروه کمک میکند؛ زیرا تمام ارادهها تحت اراده الهی محقق میشود و اگر خدا اراده نکند؛ هیچ کسی قدرت انجام کاری را نخواهد داشت. از سویی انسان مجبور به ترک اراده خود میشود و بیشک خدا کسی را بر امری مجبور نخواهد کرد.
کمک خدا به اهل ایمان، امری طبیعی است؛ ولی کمک کردن خدا به اهل کفر و ظالمان، علتهایی دارد که عبارتند از:
اول. بیارزش بودن دنیا
دنیا کالای ناچیزی است[3] پیامبر صلیاللهعلیهوآله فرمود: «لَوْ كَانَتِ الدُّنْيَا تَزِنُ عِنْدَ اللَّهِ جَنَاحَ بَعُوضَةٍ، مَا سَقَى كَافِراً مِنْهَا شَرْبَةَ مَاء»؛[4] «اگر دنیا به اندازه بال مگسی نزد خدا ارزش داشت، هرگز به کفار یک جرعه آب از آن را نمیداد.»؛ پس چون بیارزش است به کافران میدهد؛ هر چند مؤمنان اگر اهل تقوی و ایمان باشند؛ علاوه بر آخرت از دنیا نیز بهرهمند میشوند.[5]
دوم. جبران طلبکاری ظالمان در دنیا
خدای مهربان اهل ایمان را از رکون و تکیه کردن بر ظالمان نهی کرده است[6] و این نهی علتهایی دارد،[7] ولی تکیه بر ظالمان، به گونههای مختلفی محقق میشود:
أ. گاهی ظالمان، خواسته یا ناخواسته به مؤمنی کمک میکنند؛
ب. گاهی مؤمنان[خواسته یا ناخواسته] از ظالمان، درخواست کمک میکنند؛
ج. گاهی مؤمنی ناخواسته و از روی غفلت از نعمتهایی که خدا در اختیار ظالمان قرار داده است، استفاده میکند؛ از باب مثال، از سایه دیوار ظالمی برای خنک شدن بهره میبرد.
د. گاهی ظالمان کاری کردند و قصد کمک به مؤمنان را نداشتد، ولی مؤمنان نیز از آن استفاده کردند و... .
در همه این موارد، ظالمان حقی بر گردن مؤمنان پیدا میکنند. بنابراین، خدای مهربان به یاری مؤمنان آمده و حق ظالمان را با مال، سلطنت و... در همین دنیا جبران میکند تا در قیامت طلبکار مؤمنان نباشند؛ زیرا اگر خدا در دنیا جبران نکند، ظالمان در قیامت به کمتر از بهشت راضی نخواهند شد.
سوم. بیان نقاط ضعف مؤمنان
گاه خدای مهربان بر اساس مصالحی، ظالمی را بر انسان، مسلط میکند و آن دشمن از طریق نقاط ضعف به انسان یورش میآورد؛ بر این اساس انسان باید با زیرکی، متوجه نقاط ضعف خودش باشد و در رفع آنها بکوشد؛ پس مسلط شدن ظالمان، گاهی برای تبیین و روشنگری نقاط ضعف مؤمنان است.[8]
پینوشت:
[1]. طوسی، محمدبن حسن، الامالی، دارالثقافه، ص351.
[2]. اسراء: 20.
[3]. نساء: 77.
[4]. ابیفراس، ورام، مجموعه ورام، مکتبة فقیه، ج1، ص128.
[5]. اعراف: 96.
[6]. هود: 113.
[7]. مکارم، ناصر، تفسیرنمونه، اسلامیه، ج9، ص269.
[8]. طباطبائی، محمدحسین، المیزان، اعلمی، ج8، ص381.