رهروان ولایت - شیطان پس از تمرّد از فرمان الهی مبنی بر لزوم سجده همه موجودات بر آدم(علیه‌السلام)، برای اینکه نشان دهد انسان پایین‌تر از آن است که مسجود همه موجودات و خلیفه الهی باشد، برای گمراه کردن انسان‌ها قسم یاد کرد. [1]
ابلیس چون سال‌ها در بین ملائکه زندگی کرده بود و به عبادت (ولو ظاهری) پرداخته بود، از خداوند درخواست‌هایی کرد. خداوند نیز بنا به مصالحی، این درخواست‌ها را پذیرفت.
یکی از تصرّفات شیطان در هنگام تولّد کودک صورت می‌گیرد. در این هنگام با توجّه به نطفه کودک که از راه حرام یا حلال بوده است یا وضعیّت والدین او در هنگام انعقاد نطفه، شیطان تصرّفاتی را در کودک انجام می‌دهد و کودک، مستعدّ دارا شدن صفات رذیله خواهد بود. [2]
این مطلب هم در روایات شیعی و هم در روایات اهل سنّت وارد شده و اصل این تصرّف متّفق علیه است.
فخر رازی در ذیل آیه 37 آل عمران این روایت را از ابوهریره نقل می‌کند:
«أن النبي قال: ما من مولود يولد إلا و الشيطان يمسه حين يولد فيستهل صارخا من مس الشيطان إلا مريم و ابنها؛[3] همانا پیامبر فرمودند: هيچ مولودى نيست مگر آنكه در وقت تولّدش، شيطان او را مسّ مي‌كند و از اين روى فرياد مي‌كند و صدا به گريه بلند مي‌نمايد، بجز مریم و کودکش که شیطان در هنگام تولّد مسّشان نکرده است».
فخر رازی به این روایت از جهات مختلف اشکال کرده است؛ امّا در نهایت این اشکالات را وارد ندانسته و می‌گوید: با وجود این اشکالات نمی‌توان این روایت را ردّ کرد. [4]
در روایت مشابه دیگری می‌خوانیم:
«كلّ بني آدم يطعن الشيطان في جنبه حين يولد غير عيسى ابن مريم ذهب يطعنه فطعن في الحجاب؛[ التاج ج 4 ص 65] شیطان در پهلوی هر فرزند آدمی که به دنیا می‌آید، می‌زند؛ مگر عیسی بن مریم که حجابی مانع ضربه شیطان می‌شود». [5]
طبری در جامع البیان روایات بسیاری را با همین مضمون نقل کرده است. [6]
درباره این موضوع روایتی را مرحوم عیاشی نقل فرموده‌اند که موجب ایجاد شبهه در فضاهای مختلف شده است. در این روایت علاوه بر اصل حضور شیطان در هنگام تولّد، مطالبی بیان شده که با اصول اعتقادی شیعه هماهنگ نیست. [7]
توجه به این نکته لازم است که: برای پذیرش یک روایت باید آنرا از نظر متنی و سندی مورد بررسی قرار داد و بعد در مورد آن اظهار نظر کرد. البته اهل سنّت به صراحت همه روایات موجود در دو کتاب "صحیح مسلم و بخاری" را صحیح و پذیرفته شده می‌دانند لذا می‌توان به آنان با توجّه به روایات موجود در این دو کتاب اشکال وارد کرد. امّا شیعیان هرگز چنین ادّعایی ندارند و معتقدند: روایات از نظر محتوایی باید با کتاب و سنّت مطابقت داشته باشد و از نظر سندی هم شرائط صحّت را دارا باشد.
با توجّه به این نکته مهم در مورد روایت مذکور باید گفت: این روایت از نظر سند پذیرفتنی نیست زیرا:
الف) خبر واحدی است که احدی غیر از مرحوم عیاشی آنرا نقل نکرده است. [8]
ب) این روایت از ابراهیم بن ابی یحیی از امام صادق نقل شده و در کتب رجالی شخصی به این نام وجود ندارد [9] و از مجهولان به حساب می‌آید.
ج) سند روایت به صورت کامل بیان نشده. [10]
د) در نام راوی تصحیف وجود دارد یعنی نام او به صورت‌های مختلف ضبط شده و نسخه‌های مختلف، هر کدام نامی برای او بیان کرده‌اند. [11]
علاوه بر این اشکالات سندی، اشکالات محتوایی نیز به این روایت وارد شده است [12] که در مجموع باعث مردود بودن آن خواهد شد.
-------------------------------------------------
پي نوشت:
[1]. « فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ إِلَّا عِبادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ؛[ص/82-83] گفت : به عزت تو سوگند که همگان را گمراه کنم ، مگر آنها که از بندگان مخلص تو باشند».
[2]. مقاله‌ای با عنوان " وساوس شیطان برای کودکان!" از نویسنده:
http://www.jonbeshnet.ir/news/8159.
[3]. الدرّ المنثور فی تفسیر المأثور، ج2، ص19.
[4]. مفاتيح الغيب، ج8، ص: 205.
[5]. احمد بن محمد خفاجی در عنایة القاضی و کفایة الراضی در معنای این روایت می‌نویسد:« و معناه أن الشيطان يطمع في إغواء كل مولود بحيث يتأثر منه إلا مريم، و ابنها فإن اللّه سبحانه و تعالى عصمهما ببركة هذه الاستعاذة»- عناية القاضى و كفاية الراضى، ج3، ص: 41- أنوار التنزيل و أسرار التأويل، ج2، ص: 14- زمخشری روایت مذکور را از باب تخییل دانسته و می‌نویسد:« فاللَّه أعلم بصحته. فإن صح فمعناه أن كل مولود يطمع الشيطان في إغوائه إلا مريم و ابنها، فإنهما كانا معصومين، و كذلك كل من كان في صفتهما كقوله تعالى: (لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ إِلَّا عِبادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ)* و استهلاله صارخاً من مسه تخييل و تصوير لطمعه فيه، كأنه يمسه و يضرب بيده عليه و يقول: هذا ممن أغويه، و نحوه من التخييل قول ابن الرومي: لِمَا تُؤْذِنُ الدُّنْيَا بِهِ مِنْ صُرُوفِهَا ........ يَكُونُ بُكَاءُ الطِّفْلِ سَاعَةَ يُولَدُ- الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل، ج1، ص: 357».
[6]. جامع البيان فى تفسير القرآن، ج3، ص: 160.
[7]. تفسير العياشي، ج2، ص218 (سورة الرعد: آية 39): عن إبراهيم بن أبي يحيى عن جعفر بن محمد علیها السلام قال ما من مولود يولد- إلا و إبليس من الأبالسة بحضرته، فإن علم الله أنه من شيعتنا حجبه عن ذلك الشيطان، و إن لم يكن من شيعتنا أثبت الشيطان إصبعه السبابة في دبره- فكان مأبونا (و ذلك أن الذكر يخرج للوجه) فإن كانت امرأة أثبت في فرجها فكانت فاجرة، فعند ذلك يبكي الصبي بكاء شديدا- إذا هو خرج من بطن أمه، و الله بعد ذلك يمحو ما يَشاءُ وَ يُثْبِتُ- وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْكِتابِ.
[8]. متأخّرینی از قبیل علامه مجلسی در بحار (ج4، ص121) و مرحوم مشهدی قمی در کنزالدقائق (ج6ص469) همین روایت را از کتاب تفسیر عیاشی نقل کرده‌اند.
[9]. مرحوم سید هاشم رسولی محلّاتی در حاشیه همین روایت می‌نویسد: البته در کتاب تفسیر البرهان «ابن ميثم بن أبي يحيى» و «أبي ميثم» ضبط شده که هیچکدام در کتب روایی وجود ندارند
[10]. به اصطلاح رجالیون "حدیث مرسل و معضل" است.
[11]. ابراهیم بن ابی یحیی- ابن ميثم بن أبي يحيى- أبي ميثم و ...
[12]. مرکز الابحاث العقائدیّة؛ الاسئلة و الاجوبة؛ الجبر و الاختیار؛ حديث (ما من مولود يولد الا وابليس...):
http://www.aqaed.com/faq/2675/.
اللهم صلّ علي محمّد و آل محمّد و عجّل فرجهم
نظرات
نقد مفيد و خوبيه.
جالب بود اما این سوال برام پیش اومد که یعنی هیچ راهی وجود نداره که شیطان فرزند تازه متولد شده رو مس نکند؟
با تشکر از زحمات شما در پناه خداوند و مهدی موعود باشید
سلام.
نظر لطف شماست.
باید دید کسانی که دچار مسّ شیطان نشده‌اند چه راهی را پیموده‌اند.
رسیدن به این مقام به والدین کودک مربوط می‌شود.
انتخاب همسر مناسب، شروع زندگی دور از گناه و ارتزاق از مال حلال مواردی است که هر چه بیشتر رعایت شود صدمات شیطان به کودک را کمتر می‌کند. البته در مورد شیعیان به دلیل پذیرش ولایت به عنوان رکن اساسی دین، چنین تصرّفاتی کمتر از دیگران است و به نسبت میزان تقوا این تصرفات کمتر می‌شود.
اگر تقوا به مرحله عصمت برسد شاید این تصرفات نیز منتفی شود.
التماس دعا