دغدغه ها و انتظارات امام حسن (علیه السلام)

رهروان ولایت ـ دغدغه ها و انتظارات امام حسن (علیه السلام)
آنچه پيش رو داريد، بيان برخی انتظارات و توقّعاتی است كه امام حسن مجتبی عليه السلام از امت اسلامي؛ بخصوص از شيعيان دارد. اميد آنكه در ماه مبارك رمضان ره توشه ای برای رهروان كوی دوست باشد.

.1 خدا محوری
از مهمترين انتظاراتی كه تمام انبياء و اولياء از بندگان خدا، داشته اند و دارند اين است كه مردم در كارها و رفتارها خدا محور باشند و رضايت الهی و خداوندی را در تمام امور محور و اساس قرار دهند. امام حسن مجتبی عليه السلام نيز كه خود خدا محور و سرا پا اخلاص بود، از امت اسلامی و شيعيان خويش توقّع و انتظار دارد كه رضايت الهی را محور فعّاليت خويش قرار دهند. اين توقّع را گاه با بيان زيان مردم محوری و خارج شدن از محور رضايت الهی ابراز می دارد، آنجا كه فرمود:«مَنْ طَلَبَ رِضَی اللّهِ بِسَخَطِ النّاسِ كَفاهُ اللّهُ اُمُورَ النّاسِ وَ مَنْ طَلَبَ رِضَی النّاسِ بِسَخَطِ اللّهِ وَ كَّلَهُ اللّهُ اِلَی النّاسِ؛[1]هر كس رضايت خدا را بخواهد هر چند با خشم مردم همراه شود؛ خداوند او را از امور مردم كفايت می كند و هر كس كه با به خشم آوردن خداوند دنبال رضايت مردم باشد، خدا او را به مردم وا می گذارد.»

.2 فراگيری دانش
علم و دانش كليد خيرات و دستيابی به سعادت است. بدون دانش نه راه سعادت معلوم است و نه حركت ممكن؛ به همين جهت از مهم ترین مأموريتهای انبيا در طول تاريخ، تعليم كتاب و آموزش مسائل دينی و تربيتی بوده است. از مهمترين توقّعات امامان معصوم عليهم السلام از شيعيان اين است كه اهل دانش و فراگيری حكمت باشند.
امام حسن مجتبی عليه السلام فرمودند: «عَلِّمِ النّاسَ عِلْمَكَ وَ تَعَلَّمْ عِلْمَ غَيْرِكَ[2]دانش خود را به مردم بياموز و دانش ديگران را يادگير».
خداوند تمام امكانات فراگيری دانش را در اختيار ما قرار داده است. لذا لازم است كه از چشم و گوش و فرصتها بيشترين استفاده را ببريم و با فراگيری دانش، شك و شبهه را از دل و درون خويش بيرون برانيم.
امام حسن عليه السلام فرمود: «اِنَّ اَبْصَرَ الاْبْصارِ ما نَفَذَ فِی الْخَيْرِ مَذْهَبُهُ وَ اَسْمَعَ الاْسْماعِ ما وَعَی التَّذْكيرَ وَ انْتَفَعَ بِهِ وَ اسْلَمَ الْقُلُوبِ ما طَهُرَ مِنَ الشُّبَهاتِ؛[3] به راستي، بيناترين ديده ها آن است كه در خير نفوذ نمايد، و شنواترين گوشها آن است كه تذكّرات [ديگران] را بشنود و از آن بهره مند شود و سالم ترین دلها آن است كه از شك و شبهه پاك باشد. »

.3. انديشيدن و تفكّر
علم و دانش آنگاه نتيجه بخش و ثمرده خواهد بود كه با تفكّر و تدبّر همراه باشد. خواندن و فراگيری قرآن نيز آنگاه مفيد و مثمر خواهد بود كه با تدبّر و تفكّر همراه شود. از مهم ترین انتظاراتی كه امامان ما از شيعيان خويش داشته و دارند، اين است كه اهل انديشه و تفكر باشند. آنان اين توقّع را با بيانهای مختلف ابراز نموده اند.
امام مجتبی عليه السلام می فرمايد: «اُوصيكُمْ بِتَقْوَی اللّه و اِدامَةِ التَّفَكُّرِ، فَاِنَّ التَّفَكُّرَ اَبُو كُلِّ خَيْرٍ وَ اُمُّهُ؛[4] شما [شيعيانم] را به پروا پيشگی و انديشيدن دائم سفارش می كنم؛ زيرا تفكّر پدر و مادر [و ريشه و اساس] تمامی خوبيها است.»

.4 تلاش و كوشش
فكر و انديشه، و يا تامّل و تدبّر، آن گاه ارزش حقيقی و عينی خويش را نشان می دهد كه منجر به عمل و تلاش و سعی و كوشش شود، وگرنه تفكری كه منهای عمل باشد، ارزش واقعی نخواهد داشت. در واقع فكری مطلوب و كارساز است كه به عمل و تلاش بينجامد.
يكی از انتظارات امام حسن عليه السلام اين است كه بندگان الهی در كنار علم و انديشه، اهل تلاش و عمل باشند. آن حضرت فرمود: «اِتَّقُوا اللّهَ عِبادَ اللّهِ وَ جِدُّوا فی الطَّلَبِ وَ تِجاهِ الْهَرَبِ وَ بادِرُوا الْعَمَلَ قَبْلَ مُقَطِّعاتِ النَّقِماتِ وَ هادِمِ الَّذّاتِ، فَاِنَّ الدُّنْيا لا يَدُومُ نَعيمُها وَلا تُؤمَنُ فجيعُها وَلا تَتَوَقّی مَساويها، غُرُورٌ حائِلٌ وَ سِنادٌ مائِلٌ؛[5] ای بندگان خدا! پرواپيشه باشيد و برای رسيدن به خواسته ها تلاش كنيد و از كارهای ناروا بگريزيد و قبل از آنكه ناگواريها به شما روی آورند و نابود كننده لذات [يعنی مرگ] فرا رسد، به كار[های نيك[مبادرت ورزيد، پس براستی نعمتهای دنيا دوام ندارند و [كسی از] خطرات و بديهای آن در امان نيست.[دنيا[فريبكار زودگذر و تكيه گاهی سست و بی اساس است.»

5. صبر و بردباری
از يك سو دنيا جای حوادث و مصائب است و از طرف ديگر، انجام عبادات و كنترل شهوات نياز به قدرت و نيرو دارد، آنچه انسان را در مقابل حوادث و مصائب نيرومند و مقاوم می سازد، صبر و بردباری است و آنچه انسان را بر انجام عبادات نيرو و توان می بخشد، استقامت و پايداری است. و آنچه انسان را بر شهوات غالب و پيروز می سازد، صبر و پايداری است. از انتظارات مهمّ امام حسن مجتبی عليه السلام اين است كه شيعيان و پيروان او در تمام مراحل زندگی صابر و بردبار باشند، حضرتش در اين زمينه دلسوزانه می فرمايد: «جَرَّبْنا وَ جَرَّبَ الْمُجَرِّبُونَ فَلَمْ نَرَ شَيْئا اَنْفَعُ وِجْدانا وَ لا اَضَرُّ فِقْدانا مِنَ الصَّبْرِ تُداوی بِهِ الاْمُورُ؛ [6].تجربه ما و ديگران نشان می دهد كه چيزی نافع تر از داشتن صبر، و زيانبارتر از فقدان بردباری ديده نشده است، صبری كه بوسيله آن تمام [دردها و [امور درمان می شود.»
.6 دقّت در دوستيابی
رفيق و دوست عميق ترین تأثير را بر زندگی و رفتار انسان دارد، تا آنجا كه گفته شده: «اَلْمَرْءُ عَلی دينِ خَليلِهِ؛ انسان بر آيين رفيقش است. » به اين علّت در قرآن و روايات، سخت بر آيين دوست يابی تاكيد و سفارش شده است. امام حسن مجتبی عليه السلام نيز از نزديكترين افراد خانواده تا شيعيان انتظار دارد كه در انتخاب دوست و رفيق دقّت بخرج دهند و مراقب باشند كه در دام دوستان ناباب گرفتار نشوند.
در سفارشی به يكی از فرزندان خويش فرمود: «يا بُنَی لا تُواخِ اَحَدا حَتّی تَعْرِفَ مَوارِدَهُ وَ مَصادِرَهُ، فَاِذَا اسْتَنْبَطْتَ الْخُبْرَةَ وَ رَضيتَ الْعِشْرَةَ فَآخِهِ عَلی اِقالَةِ الْعَثْرَةِ وَ الْمُواساةِ فِی الْعُسْرَةِ[7].پسرم! با هيچ كس برادری [و دوستي] مكن مگر آنكه [اوّل] بدانی كجا رفت و آمد دارد و از چه خانواده ای می باشد، هر گاه به اين مسئله پی بردی و معاشرت و دوستی او را [طبق معيارها] پسنديدي، پس با او برادری [و دوستي] كن، در گذشتن از لغزشها و همدردی در سختي.»

---------------------------------

پی نوشت :
[1]. محمدی ری شهري، ميزان الحكمة، ج 4، ص 153.
[2].بحار الانوار، ج 75، ص 11.
[3].علی بن شعبه، تحف العقول، ص 408.
[4]. مجموعه ورّام، ج 1، ص 53.
[5]. بحار الانوار، ج 75، ص 109.
[6]. شرح نهج البلاغه ابن ابی الحديد، ج 1، ص 320.
[7].تحف العقول (همان) ص 404،ح 3.

خلاصه سخنرانی استاد سابقون در کنفرانس آیه های انتظار در تاریخ 93/4/21

لینک سخنرانی های قبلی : http://www.jonbeshnet.ir/category/447