چه ملاك و معيارهايي براي ازدواج بايد در نظر گرفت؟
پاسخ :
در رابطه با سؤال شما بايد گفت كه ازدواج تأمين كنندة بخش عمده اي از نيازهاي مادي و معنوي انسان است. بنابراين بايد كمال دقت را در انتخاب همسري شايسته كه بتواند فرد را در امر دين و دنيا ياري دهد بكار گرفت.
بايد دو گونه ملاك را براي انتخاب همسر مدّ نظر قرار دهيم:
1. ملاكهاي اصلي و كليدي: اين ها ملاكها ويژگيهايي هستند كه تأثير بسيار مهمّي در سلامت زندگي مشترك و رسيدن به سعادت و كمال ايفا مي كنند كه شامل:
الف. ايمان: انسان بي دين، در حقيقت «مردة متحرك» است و هيچ تضميني وجود ندارد كه پايبند به رعايت حقوق همسر و زندگي مشترك باشد. انسان متديّن به علّت ترس از خدا و عاقبت كارش دست تعدّي به همسر خويش دراز نمي كند، مگر اينكه متديّن حقيقي نباشد يا ويژگيهاي بعدي را نداشته باشد يا اينكه دچار عقده هاي رواني باشد.
ب. اخلاق نيك: بسياري از ويژگيهاي همسر همچون زيبايي، سنّ و... با وجود اهميت خاصّ خود، پس از چندي نقش كمتري در زندگي ايفا مي كنند (مثل اينكه زيبايي با گذشت سن از بين برود) ولي اخلاق حسنه تا آخرين لحظات عمر در طراوت و نشاط و شيريني زندگي مؤثر است. البته منظور از خلاق نيك «صفات و خلق و خوهاي پسنديده در نظر عقل و شرع» مي باشد. مردي به نام حسين بشّار مي گويد: خدمت امام رضا ـ عليه السلام ـ نام نوشته و پرسيدم كه يكي از بستگانم براي خواستگاري دخترم نزد من آمده است ولي او جواني بداخلاق است. نظر مبارك شما دربارة‌زن دادن به او چيست؟ حضرت فرمودند: اگر بداخلاق است به او زن نده.[1]
ج. اصالت و شرافت خانوادگي: منظور شهرت و ثروت و موقعيّت اجتماعي نيست بلكه نجابت و تديّن و پاكي و روحيّات خانوادة همسر مي باشد، چرا كه همسر شما شاخه اي از همان درخت مي باشد. كه پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ فرمودند: «تزوجوا في الحجر الصالح، فان العرق دساس؛ در دامن و خانوادة شايسته ازدواج كنيد، زيرا عِرق (نطفه و ژن) تأثير مي گذارد.»[2]
د. عقل: اميرالمؤمنين ـ عليه السلام ـ فرمودند: «بپرهيزيد از ازدواج با احق، زيرا مصاحبت و زندگي با او بلا است و فرزندانش نيز تباه مي شوند.»[3] هستند كساني كه با شخص كم عقل ازدواج مي كنند كه داراي زيبايي و جمال هم مي باشد بعد متوجه مي شوند كه آن فرد نه يار و ياور خوبي براي او مي باشد و نه پدر يا مادر خوبي براي فرزندش.
2. ملاك هاي فرعي: اين ملاك ها گرچه مهم اند ولي به اهميت معيارهاي اول (اصلي) نمي رسند.
الف. سلامت جسم و روح: بعضي از مشكلات جسمي و رواني اهميت چنداني ندارند و لطمه اي به زندگي نمي زنند و شديد نيستند ولي اگر نقصها و معلوليتهاي جسمي و روحي، عميق و غيرقابل درمان باشد، نبايد برخورد احساساتي و غيرعقلائي كرد كه لطمه هاي سنگين به زندگي انسان مي زند. اينكه معلولين و بيماران در مورد ازدواج چه كنند بحث ديگري است.
ب. زيبايي: اوّلاً: زيبايي صفتي نسبي است، يعني كسي ممكن است در نظر شخصي زيبا و در نظر ديگري زشت باشد. ثانياً: گرچه زيبايي مهمّ است ولي لازم نيست در حدّ بسيار عالي باشد و چه خوب است كه ميزان زيبايي خود را نيز مد نظر قرار دهيم. ضمناً به نقش زيبايي نبايد بي توجهي كرد چون ممكن است در آينده ناخواسته موجب بهانه گيري و اختلاف شود.
ج. تحصيلات: اين شرط امتيازي براي همسر مي باشد و در تكامل و رشد زندگي و انجام وظايف همسري تربيت فرزند و... نقش مهمّي دارد. البته آنچه در اين موضوع مهمّ است، تناسب علمي بين دو همسر است كه در مورد بعدي مي آيد.
د. كفو همديگر بودن (همتايي، تناسب)
علت عمدة بيشتر ناهنجاري هاي خانوادگي، عدم تناسب بين زن و شوهر است.
افرادي كه سعي مي كنند قبل از ازدواج در مود همسرشان مطالعه نمايند و همسري بيابند كه از نظر روحي متناسب با خودشان باشد، بخشي از مشكلات بعد از ازدواج و تربيت فرزندانشان را حل كرده اند، در غير اين صورت، مشكلاتي را كه مي توانستند قبلاً حل كنند، به بعد از ازدواج موكول مي كنند.[4]
توجه: همتايي و هماهنگي و تناسب صددرصد، امكان ندارد، زيرا هر انساني داراي مغز، روح. اخلاق، تربيت، محيط و خانوادة مخصوص به خود است و با ديگري فرق دارد. امّا بايد سعي كرد فاصله نزديكتر باشد.
موارد همتاي:
1. ديني و ايماني.
2. فرهنگي و فكري: امام صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمايند: زن عارفه (فهميده فرزانه) بايد در كنار مرد عارف قرار گيرد، نه غير آن.
3. اخلاقي.
4. تحصيلات:
5. جسمي و جنسي: رضايت جنسي مسئلة بسيار مهمّي است و اگر يكي از آنها گرم مزاج و ديگري سرد مزاج باشد به بهانه گيري و نزاع منجر مي شود كه گاهي در ظاهر هم علّت بهانه گيري ها چيز ديگري به نظر مي رسد ولي وقتي ريشه يابي مي شود به همين مطلب مي رسيم. البتّه اگر مسئله حاد نباشد با مشورت با افراد آگاه و دلسوز مي توان آنرا حل كرد و حتي گاهي ممكن است در اثر بيماري جسمي و روحي ديگري سرد مزاجي حاصل شده باشد كه با معالجة آن اين مشكل نيز بر طرف مي شود.
6. زيبايي:
7. سن: تفاوت سن بلوغ جنسي دختر و پسر حدود 4 سال است. پس بهتر است كه تفاوت سنّ آنها در ازدواج نيز چنين باشد. اين نكته بسيار مهم است، مگر اينكه واقعاً شرايط ديگر آنقدر مناسب باشد كه بتوان از اختلاف صرفنظر كرد و همسري با سنّ مساوي برگزيد ولي به هر حال تفاوت سنّي نكته اي حائز اهميّت مي باشد. (ضمناً براي يك ازدواج موفّق، بلوغ جنسي و بلوغ اقتصادي (مردها) و بلوغ فرهنگي و اجتماعي در كنار هم ضروري مي باشد.)
8. تناسب مالي
9. تناسب خانوادگي
10. سياسي:
11. تناسب اجتماعي:[5] مثلاً كسي كه عمدة فعاليتش علمي و پژوهشي مي باشد، نبايد با خانواده اي كه روحية اجتماعي شان تجملاتي، اشرافي و اهل مسافرت ها و تفريحات پياپي باشد وصلت كند.
12. هماهنگي روحي:
برخي افراد برون گرا و بعضي درون گرايند و در اين زمينه (برون گرائي و درون گرائي) اگر فاصلة كمي داشته باشند قابل تحمّل و قابل حل مي باشد.[6] (برون گرائي محض: از خود بيخود شدن و توجه و تمركز به محيط و ديگران، درون گرائي محض: گوشه گيري و رهبانيت و تمركز در خود)
13. همتايي در آينده: ممكن است موقع ازدواج همتا باشند ولي در آينده تغييراتي پيش بيايد و در نتيجه ناهماهنگي ايجاد شود كه براي مطالعة بيشتر به كتاب هاي آقاي علي اكبر مظاهري، جوانان و انتخاب همسر مراجعه كنيد.
نكتة پاياني: خواهر گرامي اگر خواستگار شما شرايط اصلي را ندارد خيلي راحت جواب منفي بدهيد و توجّهي به ابراز علاقة او نكنيد. تجربه نشان داده است روحيّة خانمها به گونه اي است كه وقتي خواستگار ابراز عشق مي كند ولو از لحاظ ايمان و اخلاق بسيار ضعيف باشد، خانمها نمي توانند براحتي قضيّه را يكسره كنند. البته اگر خواستگار شما يكي از شرايط فرعي را ندارد، با توجه به درجة اهميّت آن و مشورت با افراد دلسوز و آگاه و متخصّص و با توجّه به اينكه محاسن ديگر خواستگار آنقدر بالا باشد كه جبران شود مي توان جواب مثبت داد. البته بايد از همين الان آن ملاكي را كه خواستگار ندارد در درون خود بپذيريد و حل كنيد، چون بعد از ازدواج و وقتي آبها از آسياب افتاد آن مسئله ممكن است بزرگ شود و موجب بهانه گيري و مشكل شود. پس با آينده نگري تصميم بگيريد، تأكيد بر مشورت با ديگران به اين جهت است كه در فضاي ازدواج و عشق و محبّت بعضي از مسائل از چشم تان دور مي ماند.
منابع بيشتر براي مطالعه:
1. همسران، زندگي الگوي بالندگي، احمد لقماني، انتشارات پارسايان قم، چاپ اول، 1379.
2. اخلاق خانواده، عليرضا فاخري، نمايندگي ولي فقيه در سپاه، 1378.
3. آئين همسرداري يا اخلاق خانواده، ابراهيم اميني، انتشارات اسلامي، تهران، چاپ پانزدهم، 1378.[1] . علامه مجلسي، بحارالانوار، ج 103، ص 372، به نقل جوانان و انتخاب همسر، علي اكبر مظاهري، انتشارات پارسايان، ص 113.
[2] . علي اكبر مظاهري، جوانان و انتخاب همسر، انتشارات پارسايان، چاپ بيست و دوم، 1383، ص 115.
[3] . براي مطالعه بيشتر رجوع شود به كتاب جوانان و انتخاب همسر، علي اكبر مظاهري.
[4] . علي اكبر مظاهري، جوانان و انتخاب همسر، ص 130، چاپ بيستم، انتشارات پارسايان.
[5] . علي اكبر مظاهري، جوانان و انتخاب همسر، ص 144.
[6] . براي مطالعة بيشتر به كتابهاي روان شناسي مراجعه كنيد.
منبع:سایت اندیشه قم