رهروان ولایت ـ یکی از اصول اعتقادی مذهب شیعه، بحث شفاعت است؛ که منکر آن‌را باید خارج از مذهب تشيع به حساب آورد؛ زیرا امام صادق(علیهالسلام) فرمودند: «هر كس كه سه چيز را انكار كند از شيعيان ما نيست: معراج رسول الله(صلی‌الله‌عليه‌وآله) و سوال و جواب در قبر و شفاعت».[1]
در این رابطه در کتب روایی شیعه، احادیث بسیار زیادی وارد شده است که بیش از حد تصور است؛ مرحوم طبرسى(رحمه‌الله‌علیه) در این رابطه می‌نویسد: «امت اسلامی بر این‌كه براى پيغمبر اکرم(صلی‌الله‌عليه‌وآله) در روز قیامت مقام شفاعت مقبول وجود دارد، اجماع دارند، اگر چه در كيفيت آن اختلاف وجود دارند، ولی در اصل آن اختلافی وجود ندارد. نزد ما جماعت اماميه براى پيغمبر اکرم(صلی‌الله‌عليه‌وآله) و اصحاب برگزيده آن حضرت، و ائمه طاهرين از اهل بيتش، و مومنين صالح العمل، شفاعت وجود دارد و خداوند تعالى به سبب شفاعت ايشان، بسيارى از گناه‌كاران را نجات می‌دهد».[2]
بحث شفاعت نبی اکرم(صلی‌الله‌عليه‌وآله) از گناه‌کاران امّت، در میان فرقه‌های اسلام، اجماعی است و روایات زیادی در کتب معتبر اهل سنت ذکر شده که در این‌جا می‌توانید آن‌ها را ببینید. شیعه علاوه بر پذیرفتن این مطلب، معتقد است که ائمه اطهار(علیهم‌السلام) نیز این مقام را دارند و از شیعیان خود شفاعت نموده آنان را از عذاب نجات می‌دهند؛ علاوه بر آنان شیعیانی که مراتب کمال و رشد را طی کرده و در دنیا زهد را در پیش گرفته باشند، نیز می‌توانند شفاعت کنند. علت این اعتقاد روایاتی است که از ائمه اطهار(علیهم‌السلام) در این زمینه وارد شده است.
ما در این‌جا به عنوان نمونه به چند مورد از این احادیث اشاره می‌کنیم:
1. پیامبر اکرم(صلی‌الله‌عليه‌وآله) فرمودند: «ادَّخَرْتُ شَفَاعَتِى لِاهْلِ الْكَبَائِرِ مِنْ أُمَّتِی: من شفاعت خود را براى اهل گناهان كبيره از امت خود، ذخيره کردهام».[3]
2. هم‌چنین حضرت در روایت دیگری فرمودند: «إنِّى أَشْفَعُ يَوْمَ الْقِيَمَةِ فَأُشَفَّعُ، وَ يَشْفَعُ عَلِىٌّ فَيُشَفَّعُ، وَ يَشْفَعُ أَهْلُ بَيْتِى فَيُشَفَّعُونَ، وَ إنَّ أَدْنَى الْمُؤْمِنِينَ شَفَاعَةً لَيُشَفَّعُ فِى أَرْبَعِينَ مِنْ إخْوَانِهِ كُلٌّ قَدِ اسْتَوْجَبَ النَّار: من در روز قيامت شفاعت می‌كنم و شفاعت من پذيرفته است، و على شفاعت مىكند و شفاعت او نیز پذيرفته است، و اهل بيت من شفاعت می‌كنند و شفاعت آنان نيز پذيرفته است؛ و حقاً كه کمترين مومنى كه به او شفاعت داده مىشود، درباره چهل تن از برادرانش شفاعت مىكند، كه هر يك از آنان مستحق آتش‌اند».[4]
3. حضرت در روایت دیگری فرمودند: «لِكُلِّ نَبِىٍّ دَعْوَةٌ قَدْ دَعَا بِهَا وَ قَدْ سَأَلَ سُؤْلًا؛ وَ قَدْ خَبَأْتُ دَعْوَتِى لِشَفَاعَتِى لِامَّتِى يَوْمَ الْقِيَمَة: براى هر پيامبرى درخواستى است كه به آن درخواست از خدا تمنایى دارد، و حاجت خود را از خدا خواسته است؛ و من درخواست خود را پنهان كردم تا شفاعت من براى امت من در روز قيامت بوده باشد».[5]
4. امام صادق(عليه‌السلام) در تفسير آيه شريفه: «فَما لَنا مِنْ شافِعِينَ وَ لا صَدِيقٍ حَمِيمٍ» فرمودند: «شافعين ائمه هستند، و صَديق از مومنين می‌باشند».[6]
5. مردى به امام صادق(عليه‌السلام) عرض كرد: همسايه‌اى دارم كه از خوارج است و می‌گويد: در روز قيامت همه هم و غم محمد براى خودش است، پس چگونه می‌تواند شفاعت كند؟ حضرت فرمود: «كسى از گذشتگان و آيندگان نيست، جز اين‌كه روز قيامت محتاج به شفاعت محمد(صلی‌الله‌عليه‌وآله) است».[7]
6. امام صادق(علیهالسلام) در تفسیر این آیه «لا يَتَكَلَّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ قالَ صَواباً» فرمودند: «به خدا قسم که ما همان کسانی هستیم که به اذن خدا صحبت می‌کنیم؛ راوی می‌گوید: پرسیدم که چه می‌گویید؟ حضرت فرمود: حمد و سپاس پروردگاررا به جا آورده سپس بر پیامبر صلوات می‌فرستیم، سپس از شیعیان خود شفاعت می‌کنیم و خداوند نیز شفاعت ما را رد نمی‌کند». [8]
7. امام صادق(علیهالسلام) در تفسیر آیه «مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ يَعْلَمُ ما بَيْنَ أَيْدِيهِمْ» فرمودند: «ما همان کسانی هستیم که شفاعت می‌کنند».[9]
8. امام صادق(علیهالسلام) فرمودند: «شفاعت پیامبر در میان امت اسلام است، و شفاعت ما نیز در میان شیعیان است و برای شیعیان خاص ما نیز شفاعتی وجود دارد در میان اقوام و اهل خود».[10]
------------------------------------
پی‌نوشت:
[1]. امالی صدوق، ص 294.
[2]. مجمع البيان، طبع صيدا، ج 1، ص 103 و 104.
[3]. همان.
[4]. همان.
[5]. الخصال، ج1، ص 29.
[6]. بحارالانوار، ج 8، ص 34- 30، باب شفاعت.
[7]. همان.
[8]. همان.
[9].همان.
[10]. همان.