احترام به والدین در بدترین شرایط

رهروان ولایت ـ بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِيمِ

«وَ إِنْ جاهَداكَ عَلى‏ أَنْ تُشْرِكَ بي‏ ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما وَ صاحِبْهُما فِي الدُّنْيا مَعْرُوفاً وَ اتَّبِعْ سَبيلَ مَنْ أَنابَ إِلَيَّ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ؛[لقمان/15  و اگر تو را وادارند تا در باره چيزى كه تو را بدان دانشى نيست به من شرك ورزى، از آنان فرمان مبر، و [لى‏] در دنيا به خوبى با آنان معاشرت كن، و راه كسى را پيروى كن كه توبه‏ كنان به سوى من بازمى‏گردد و [سرانجام‏] بازگشت شما به سوى من است، و از [حقيقت‏] آنچه انجام مى‏داديد شما را با خبر خواهم كرد.»

شرح نکته‌ها و پیام‌های آیه:

واجب مشروط در فرهنگ قرآن

از جمله مهمترین وظایفی که خداوند متعال در آیات متعددی آن را به افراد متذکر شده است  وظیفه‌ی احترام و تکریم پدر و مادر است. این موضوع درآیات متعددی مورد تأکید قرار گرفته است از جمله اینکه در بعضی از آیات خداوند متعال بعد از سفارش به توحید و یگانه پرستی وظیفه احترام و دستگیری از والدین را مطرح می نماید:

«واعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْسانا؛[النساء/ 36] و خدا را بپرستيد! و هيچ چيز را همتاى او قرار ندهيد! و به پدر و مادر، نيكى كنيد» درآیه دیگر خداوند متعال می فرماید: «فَلاَ تَقُل لَّهُمَآ أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلاً كَرِيمًا؛[اسراء/23] به آنها [حتى‏] «اوف» مگو و به آنان پرخاش مكن و با آنها سخنى شايسته بگوى»

در آیه 14 سوره مبارکه لقمان خداوند متعال بعد ازسفاش به شکرگزاری از خود، بندگان را به قدردانی از والدین امر می‌کند: «أَنِ اشْكُرْلِي وَ لِوالِدَيْكَ؛[ لقمان/14] [آرى، به او سفارش كرديم‏] كه شكرگزارِ من و پدر و مادرت باش». ولی برای اینکه این امر آنها را از دایره هدایت وسعادت خارج نسازد در آیه بعد به آنها متذکر می شود که اگر آنها پدر و مادر قصد داشته باشند که تو را از دایره توحید خارج سازند از آنها پیروی نکن.

«وَإِنْ جاهَداكَ عَلى‏ أَنْ تُشْرِكَ بي‏ ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما؛[لقمان/14] و اگر تو را وادارند تا در باره چيزى كه تو را بدان دانشى نيست به من شرك ورزى، از آنان فرمان مبر»

تعبير به" جاهداك" اشاره به اين است كه پدر و مادر گاه به گمان اينكه سعادت فرزند را مى‏خواهند، تلاش و كوشش مى‏كنند كه او را به عقيده انحرافى خود بكشانند، و اين در مورد همه پدران و مادران ديده مى‏شود.[1]

وجوب احترام به والدین در بدترین شرایط

در ادامه آیه برای اینکه توهم نشود این چنین پدر و مادری که قصد گمراه کردند فرزندان را دارند  شایسته تکریم و احترام نیستند،‌ خداوند متعال می‌فرماید: «صاحِبْهُما فِي الدُّنْيا مَعْرُوفاً وَ اتَّبِعْ سَبيلَ مَنْ أَنابَ إِلَيَّ؛[لقمان/15] [ولى‏] در دنيا به خوبى با آنان معاشرت كن، و راه كسى را پيروى كن كه توبه‏كنان به سوى من بازمى‏گردد»

یعنی اینکه حتی اگر ایشان به آیین یکتا پرستی نباشد فرزندان حق بی‌احترامی به والدین را ندارند و شایسته است این چنین فرزندانی در تمام مراحل زندگی چه در مسیر تکریم والدین و چه در مراحل بندگی و عبودیت خود راه انبیاء و و مؤمنین راستین را پیش گیرند.  

_____________________

[1]. تفسير نمونه، ج‏17، ص 42