رهروان ولایت ـ یکی از پرستاران زحمت‌کش و دلسوز که در سلامتی بیماران دغدغه فراوانی داشت از اهمیت مشورت برایم سخن می‌‍گفت، از این‌که مشورت به خصوص در عرصه سلامت می‌تواند آثار معجزه آسایی داشته باشد مطالبی را یاد آور شد، اما نمی‌دانست برای رسیدن به فواید بیشمار مشورت با چه کسانی باید مشورت کند، لذا درخواست کرد تا صفات یک مشاور خوب و اثر گذار را برایش شرح دهم.
به این پرستار دلسوز و مهربان گفتم: همان اندازه كه مشورت با افراد ارزنده، به پیشرفت برنامههاى صحیح كمك مىكند، مشورت با افرادى كه نقاط ضعف روشنى دارند، زیانبخش و نتیجه معكوس دارد، به همین دلیل امام علی علیه السلام ضمن تاکید بر دوری از مشورت با انسان‌های ترسو می‌فرماید:
« هرگز با انسان ترسو مشورت نكن؛ چرا كه تو را از كارهاى مهم بازمىدارد، و موضوعات كوچك را در نظر تو بزرگ جلوه مىدهد»[1]
واقعا افراد ترسو با بزرگنمایی خطرات موهوم و برجسته کردن موانعی که در همه احوال وجود دارند روحیه امید را از انسان گرفته و با طولانی جلوه دادن مسیر، احتمال موفقیت را ناممکن و یا خیلی طولانی و سخت توصیف می‌کنند... مشورت با چنین افرادی علاوه بر این‌که جرات دست زدن به همه کارها را از انسان می‌گیرد باعث ایجاد افکار منفی و کم شدن اراده انسان می‌شود.
مساله سلامت که از مهمترین و بزرگترین امور هر جامعه‌ای بشمار می‌رود همیشه با مشکلات بزرگی همراه است که باید انسان‌های بزرگی به حل آنها همت بگمارند و بتوانند با تلاشی قهرمانانه، سد مشکلات را شکسته و پیش روند، در این عرصه بس عظیم باید با افرادی مشورت کرد که شجاعت و دلیری آنها زبان‌زد عام و خاص بوده و حال و گذشته درخشانی داشته باشند و لذا امام علی علیه‌السلام ضمن بیان اهمیت مشورت و فواید بیشمار آن، شجاعت را از مشخصه‌های مهم مشاوران دانسته و می‌فرماید:
«شجاعت یارى حاضر و فضیلت آشكار است».[2]
به این پرستار جویای معارف گفتم: هدف انسان از مشورت مشارکت در علوم و آگاهی دیگران است و می‌خواهد به وسیله مشورت سریعتر به اهدافش برسد و در این راه متحمل ضربه و خسارتی نشود، ازاین رو انسان باید با کسانی مشورت کند که از فکر سلیم و رای قاطع و آگاهی لازم برخوردار باشند، همان گونه که حضرت علی علیه‌السلام می‌فرماید:
«از نافرمانى خدا بپرهیزید و شكایت خویش را نزد كسى كه نمىتواند مشكل شما را حل كند، و توان ندارد كه با فكر خود گره از كار شما بگشاید، مَبَرید!»[3]
به این پرستار که غرق شنيدن معيارهاي ديني شده بود و با تمام وجود به آنها گوش می‌داد گفتم: مشورت به معنای مشارکت انسان در افکار و تجربیات دیگران است از این رو باید با کسانی مشورت کرد که حریص نباشند، چرا که چنین انسانی چون در وجود خودش حب حاکم است، انسان را به سمت دنیا و جمع آوری مال و ثروت دعوت می‌کند و از آن جهت که گاهی اوقات رسیدن به ثروت و مقام نیازمند ستم و ظلم به دیگران است او نیز ستمگری را در نظر انسان جلوه می‌دهد؛ همان گونه که امام علی علیه السلام می‌فرماید:
«و نيز با افراد حريص مشورت نكن كه آنها براى جمع آورى ثروت و يا كسب و مقام، ستمگرى را در نظر تو جلوه مىدهند»[4]
به این پرستار مومن و روشن‌فکر که بر اثر الهام گرفتن از روایات اهل بیت بسیار خوشحال بود گفتم: گاهی مشورت در زمینه کمک مالی به بیمار یا همکاران است و گاهی در جهت ابراز علاقه و محبت به دوستان و نزدیکان است، در این موارد انسان باید از مشورت کردن با افراد بخیل که کمک به دیگران در افکارش جایگاهی ندارد پرهیز شود؛ چرا که افراد بخیل دست انسان را مىگیرند تا از مواهب خدا دادی بذل و بخشش نكند. همان گونه که امام علی علیه السلام می‌فرماید:
«با افراد بخيل مشورت نكن زيرا ترا از بخشش و كمك به ديگران بازمىدارند و از فقر مىترسانند».[5]
او که با این گفتگو به بسیاری از معارف دین در زمینه مشورت دست یافته بود با خوشحالی زاید الوصفی همه مطالب را نوشته و تصمیم گرفته بود آن را در اتاق مخصوص خود نصب نماید تا همیشه در مقابل چشمانش باشد و از الهام گیری از آن دچار انسان‌های گرگ صفت و ناآگاه نشود و خدایی ناکرده از این گونه افراد خطرناک مشورت نخواهد.
----------------------------
پی‌نوشت‌ها:
[1]. «لَاتُشْرِكَنَّ فِى رَأْیِكَ جَبَاناً یُضَعِّفُكَ عَنِ الْامْرِ وَ یُعَظِّمُ عَلَیْكَ مَا لَیْسَ بِعَظِیمٍ» [غررالحكم، حدیث 10349.]
[2]. «الشُّجَاعَةُ نُصْرَةٌ حَاضِرَةٌ وَ فَضِیلَةٌ ظَاهِرَةٌ» [شرح غرر الحکم ج 7 ص 171]
[3]. «فَاللَّهَ اللَّهَ أَنْ تَشْكُوا إِلَى مَنْ لَا یُشْكِی شَجْوَكُمْ وَ لَا یَنْقُضُ بِرَأْیِهِ مَا قَدْ أَبْرَمَ لَكُمْ».»[نهج البلاغة، ص: 153]
[4]. «وَ لا حَرِيصاً يُزَيِّنُ لَكَ الشَّرَهَ بِالْجَوْرِ: «»[نهج البلاغه»، فرمان مالك اشتر، ص 430]
[5]. «لاتُدْخِلَنَّ فِي مَشُورَتِكَ بَخِيلًا يَعْدِلُ بِكَ عَنِ الْفَضْلِ وَ يَعِدُكَ الْفَقْرَ:» [همان]