رهروان ولایت ـ
بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِيمِ
«يا بُنَيَّ إِنَّها إِنْ تَكُ مِثْقالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ فَتَكُنْ في صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّماواتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطيفٌ خَبيرٌ؛ [لقمان/16] «اى پسرك من، اگر [عملِ تو] هموزن دانه خَردلى و در تختهسنگى يا در آسمانها يا در زمين باشد، خدا آن را مىآورد، كه خدا بس دقيق و آگاه است.»
شرح نکته‌ها و پیام‌های آیه:
حسابرسی دقیق و بدون کاستی
اولین و زیباترین پیام این آیه شریف توجه دادن به موضوع رسیدگی وحسابرسی بسیار دقیق قیامت است. حسابرسی بسیار دقیقی که کوچکترین اعمال خوب و بد افراد از محاسبه فرشتگان الهی پنهان نخواهد ماند. روزی که هر انسانی با هر اعمال ریز و درشتی که در دنیا انجام داده در پیشگاه الهی حاضر خواهد شد و به اعمال او رسیدگی می‌شود روز بسیار سخت و هولناکی که هرکسی باید منتظر عواقب سخت کوچک ترین رفتارهای زشت خود باشد. از این رو خداوند متعال در این آیه شریف این چنین بیان می فرماید:
«يا بُنَيَّ إِنَّها إِنْ تَكُ مِثْقالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ فَتَكُنْ في صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّماواتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا[لقمان/16] «اى پسرك من، اگر [عملِ تو] هموزن دانه خَردلى و در تختهسنگى يا در آسمانها يا در زمين باشد، خدا آن را مىآورد.»
کوچک ترین اعمال رسیدگی خواهد شد
در تفسیر نمونه ذیل این آیه شریف در توضیح عبارت«َخَرْدَلٍ » این چنین بیان شده است:
« خردل» گياهى است كه داراى دانههاى سياه بسيار كوچكى است كه در كوچكى و حقارت ضرب المثل مىباشد.اشاره به اينكه اعمال نيك و بد هر قدر كوچك و كم ارزش، و هر قدر مخفى و پنهان باشد، همانند خردلى كه در درون سنگى در اعماق زمين، يا در گوشهاى از آسمانها مخفى باشد، خداوند لطيف و خبير كه از تمام موجودات كوچك و بزرگ و صغير و كبير در سراسر عالم هستى آگاه است آن را براى حساب، و پاداش و كيفر حاضر مىكند، و چيزى در اين دستگاه گم نمىشود![1]
گناهان کوچک را جدی بگیرید
از جمله پیام هایی که از این آیه شریف قابل استفاده و بهره‌گیری می‌باشد، لزوم توجه و پرهیز از گناهان کوچک است. هرچند در کتب اخلاقی و روایی بسیار تأکید شده است که به کوچک بودن گناه نگاه نکنید و از عواقب هولناک این چنین گناهانی پرهیز نمایید ولی بعضی از افراد با بی مبالاتی و مبادرت به انجام این چنین گناهانی موجب می‌شوند که روز قیامت با انبوه گناه مواجه شوند گناهان ریزو درشتی که هیچگاه گمان نمیکردنند در نامه اعمال آنها ثبت و ضبط شده باشد این در حالی است که خداوند متعال در این آیه شریف به ثبت شدن کوچک ترین اعمال ورفتارهای افراد اشاره می فرماید:
از امام محمد باقر علیه السلام نقل شده است که می فرمودند:
«عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ اتَّقُوا الْمُحَقَّرَاتِ مِنَ الذُّنُوبِ فَإِنَّ لَهَا طَالِباً يَقُولُ أَحَدُكُمْ أُذْنِبُ وَ أَسْتَغْفِرُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ- وَ نَكْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ وَ كُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْناهُ فِي إِمامٍ مُبِينٍ وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ- إِنَّها إِنْ تَكُ مِثْقالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ فَتَكُنْ فِي صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّماواتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ .[2]
شنيدم امام باقر عليه السلام مي‌فرمود: از گناهانى كه ناچيزش انگاريد بپرهيزيد زيرا آنها هم بازخواست كننده‌ى دارد، شخصى از شما ميگويد: گناه ميكنم و آمرزش ميخواهم، و خداى عز و جل مي‌فرمايد: «آنچه را پيش فرستاده و آثارشان را خواهيم نوشت، و همه چيز را در امام مبين (لوح محفوظ يا نامه اعمال) آمار كنيم 12 و باز فرمايد: «براستى كه اگر آنها (كردار و گفتار بندگان) بوزن دانه خردلى بوده و در ميان سنگ سخت يا در آسمانها و يا در زمين باشد، خدا آنها را بياورد، همانا خدا باريك بين و آگاهست.»
خلاصه‌ی نکته ها و پیام ها
1- محاسبه ومراقبه را در زندگی خود نهادینه کنیم تا اینکه با رفتارهای ناشایستی که هر لحظه مورد توجه کاتبان اعمال است موجبات ندامت خود را فراهم نکنیم.
2-هر انسان باید بداند که کوچک ترین اعمال و رفتار او مورد بررسی و ثبت و ضبط قرار میگیرد.
__________________
[1].مکارم شیرازی، تفسير نمونه، ج17، ص 52.
[2].الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج2 ؛ ص270