رهروان ولایت ـ از جمله مهمترین و بنیادی ترین مباحث اعتقادی وکلامی در مذهب تشیع باور و اعتقاد به امامت و جانشینی دوازده امام معصوم بعد از رسول اکرم (صلی الله علیه واله و سلم) است. اعتقاد و باور بسیار مهمی که با دلایل نقلی و عقلی ضرورت و بایستگی وجود ایشان در کتب کلامی مورد بحث و اثبات قرار گرفته است. وجود شأن نزولی‌های فراوانی که در خصوص بعضی از آیات وجود دارد و مدارک متعدد تاریخی و روایی همگی دلالت برحقانیت واثبات وجود جانشینان پیامبر اکرم (صلی الله علیه واله و سلم) دارد ولی با این حال بعضی از افراد به ظاهر تحصیل کرده به خاطر وجود تعصبات غیر عقلی علاوه بر اینکه حاضر به قبول این مهم نیستند دائماً به دنبال شبهه افکنی و ایجاد سوالات انحرافی و غیر منطقی در انکار امامت و مرجعیت دینی اهل بیت پیامبراکرم (صلی الله علیه واله و سلم) هستند. و گاه با استناد دادن به بعضی از عبارات و جملات تاریخی درصدد متزلزل ساختن این رکن مهم اعتقادی هستند.
آیا امام علی (علیه السلام) منکر مرجعیت و امام و رهبری مسلمانان بودند یا خیر؟
بعضی از اهل سنت با استناد به بعضی از عبارت نقل شده در نهج البلاغه به دنبال اثبات این مطلب هستند که امام علی (علیه‌السلام) خود طالب رهبری و جانشینی پیامبر نبوده است در حالی که با نگاه منصفانه و پژوهشی به راحتی می‌توان این ادعا را مورد خدشه و ابطال قرار داد.
امامت و جانشینی امری الهی و غیر قابل انکار
اولین نکته‌ای که در خصوص امامت باید به آن اذعان داشت این است که امر امامت و جانشینی بعد از پیامبراکرم (صلی الله علیه واله و سلم) و رهبری امت اسلامی از سنخ امور دنیایی و مقامات دنیوی نیست که حضرت بتواند با تصمیم و اراده خود آن را طرد نماید و از آن کناره گیری کند چرا که با استفاده از شأن نزول و تفسیر بعضی آیاتی که به لزم و ضرورت وجود امامت دلالت دارد، می‌توان اذعان داشت که این امر تنها توسط خداوند متعال تعیین می‌شود و کسی نمی‌تواند در آن دخل وتصرف داشته باشد. کما اینکه در آیه اکمال دین اهمیت معرفی امام علی (علیه السلام) به مثابه اتمام و کامل شدن دین معرفی شده است که سستی و بی توجهی به آن به منزله‌ی عدم تبلیغ و اتمام رسالت معرفی شده است.
«یا أَیهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا یهْدِی الْقَوْمَ الْكافِرینَ؛[المائدة /67] اى پیامبر! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است، كاملًا (به مردم) برسان! و اگر نرسانی، رسالت او را انجام ندادهاى! خداوند تو را از (خطرات احتمالى) مردم نگاه مىدارد و خداوند، جمعیت كافران (لجوج) را هدایت نمی‌کند».
از این آیه شریفه به خوبی ضرورت و لزوم معرفی امام مشخص می‌شود چرا که خداوند متعال در این آیه شریف این چنین بیان می‌فرماید که اگر در تبلیغ و بیان آنچه خدا امر به آشکار کردن آن نموده سستی ورزید امر رسالت را به اتمام نرسانده‌ی«ما أُنْزِلَ إِلَیكَ؛[مائده/67] آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است». از روایات متعددی که در شأن نزول این آیه در کتب روایی و تفسیری بیان شده مقصود از «ما أُنْزِلَ إِلَیكَ؛[مائده/67]آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است». معرفی امام علی (علیه‌السلام) به جانشینی پیامبر اکرم (صلی الله علیه واله و سلم )در روز غدیر مقصود می‌باشد.
اذعان و تأکید امام علی (علیه السلام)به حق زعامت امت اسلامی
سید رضی در کتاب شریف نهج البلاغه در موارد متعددی از امام علی سخنانی را نقل می‌کند که حضرت نه تنها از حق ولایت و رهبری و ذعامت امت کناره گیری نکردند بلکه در موارد متعددی حق خود را به دیگران و غاصبین آن حق متذکر می شوند.
امام على (علیه السلام) خلافت را، حق مسلم خویش مى دانست؛
حضرت در خطبه 6 نهج البلاغه مى فرمایند:«فَوَاللَّهِ مَا زِلْتُ مَدْفُوعا عَنْ حَقِّي مُسْتَأْثَرا عَلَيَّ مُنْذُ قَبَضَ اللَّهُ نَبِيَّهُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ حَتَّى يَوْمِ النَّاسِ هَذا؛[1] به خدا سوگند مرا همواره از حق خویش محروم ساختند و از هنگام وفات رسول خدا (صلی الله علیه واله و سلم) تا امروز حق مرا باز داشتند».
امام(علیه السلام) در جواب كسى كه به حضرت گفت: تو بر امر خلافت حريصى! فرمود:
«بل انتم والله لاحرص و ابعد و انا اخص و اقرب و انما طلبتحقا لى و انتم تحولون بينى و بينه و تضربون وجهى دونه؛ [2]«شما (شيفتگان خلافت) بر تصاحب آن حريصتر و از پيغمبر خدا دورتريد و حال آنكه من از نظر روحى و جسمى به آن حضرت نزديكترم و حق خود را طلب مىكنم و اين شماييد كه ميان من و حق مسلم من حائل مىشويد و از آن منصرفم مىسازيد. «آيا آنكه حق خويش را مى طلبد حريصتر است؟ يا آنكه به حق ديگران چشم دوخته؟».
سخن آخر:
موارد فوق، و موارد دیگری از این دست که در نهج البلاغه و یا دیگر منابع دست اول امت اسلامی ثبت شده، به وضوح نشان می دهد که علی (علیه السلام) خلافت را حق مسلم خود می دانسته اند، این که شیعه خلافت را حق مسلم علی (علیه السلام) می داند، این اعتقادی است که آن را از کتاب خدا و سنت متواتر پیامبر (صلی الله علیه واله و سلم) و سخنان خود علی (علیه السلام) گرفته است.
________________________
[1]. نهج البلاغه خطبه 6.
[2].نهج البلاغه صبحى صالح، خطبه172.