از شما در رابطه با قوي كردن ارتباط با بچّه‌هاي مدرسه با نماز جماعت و قوي كردن اين باور توضيحاتي را خواستارم؟
پاسخ:
در مقدمه لازم است به اين نكته اشاره كنيم كه اگر از طرف والدين تعليمات لازم مذهبي راجع به خدا، پيامبر، دعا و نماز و ديگر برنامه‌هاي عبادي قبل از ورود دانش‌آموزان به مدرسه و سن بلوغ داده شود، علاقه آنان به نماز جماعت و ديگر برنامه‌هاي عبادي بيشتر خواهد بود. امام صادق ـ عليه السّلام ـ در مورد آموزش نماز به كودكان مي‌فرمايد: «وقتي كودك سه ساله شد به او امر كنيد 7 بار لا اله الا الله بگويد و وقتي كه به سن سه سال و هفت ماه و بيست روز برسد بايد به او ياد دهيد كه هفت بار «محمّد رسول الله» بگويد و در چهار سالگي هفت مرتبه «صلّي الله عليه و آله» را تكرار كند و در 5 سالگي اگر كودك راست و چپ خود را تشخيص داد او را در برابر قبله قرار داده و به او سجده نمودن را بياموزيد... و وقتي به 7 سالگي رسيد او را به نماز خواندن فرا خوانيد.(1)» از اين روايت دو نكته تربيتي را در مورد آموزش نماز به كودكان، مي‌توان استفاده نمود: 1ـ تربيت ديني كودكان از همان سال‌هاي نخست زندگي بايد آغاز گردد. 2ـ آموزش نماز و تشويق كودكان به مسايل ديني بايد به صورت گام به گام(2) و بر اساس سن و اقتضاي ظرفيت وجودي آن‌ها صورت پذيرد.(3) علاقه‌مند نمودن دانش‌آموزان به نماز جماعت نيز بايد به صورت گام به گام و با رعايت اصول تربيتي خاص انجام شود. ابتدا بايد روحية مذهبي را در كودكان ايجاد كرد، در آن صورت با انگيزه و علاقه تمام به برنامه‌هاي عبادي از جمله نماز جماعت شركت خواهند نمود، بدون ايجاد انگيزه و روحية مذهبي هيچ عاملي كودكان را به نماز جماعت علاقه‌مند نخواهد كرد.
عوامل موثر در ايجاد روحية مذهبي در دانش‌آموزان1ـ فراهم آوردن فضاي مذهبي مناسب در مدرسه و بهره‌وري كامل از فضاي فيزيكي مدرسه، تجهيزات آموزشي و كمك آموزشي، برگذاري مراسم سازندة و نشاط انگيز عبادي، استفاده از كتب درسي و پيام‌هاي مذهبي آن، رعايت ضوابط اخلاقي و ديني از سوي معلمان و مديران در برخورد با دانش‌آموزان. (4)
2ـ استفادة مطلوب از ساعت هاي درس ديني و به‌كارگيري معلمان و دبيران باتجربه، خوش برخورد و صميمي. و به كارگيري روش تدريس مناسب و جذّاب.(5)
3ـ تشكيل جلسات مذهبي خارج از مدرسه با شركت داوطلبانة دانش‌آموزان علاقمند و تنظيم برنامه‌هاي مذهبي مناسب نظير آموزش‌هاي ديني، گردش‌هاي دسته جمعي، اجراي سرودهاي مذهبي، تئاترهاي سازنده، مطالعه قصه‌ها و داستان‌هاي ديني، مشاهدة فيلم‌هاي سودمند با مضامين مذهبي.(6)
عوامل ياد شده در ايجاد انگيزه و تقويت روحية مذهبي در دانش‌آموزان قطعاً مفيد و مؤثر واقع خواهد شد. امّا اينكه در خصوص نماز و نماز جماعت چگونه مي‌توان دانش‌آموزان را تشويق نمود، رعايت اصول زير را توصيه مي‌نمائيم:
1ـ اقامة نماز جماعت در مدارس بايد با رعايت كامل نكات تربيتي در سنين مختلف و جلوگيري از خستگي، ملالت و دلزدگي دانش‌آموزان، انجام شود. لذا بايد سعي نمود از طولاني شدن نماز جماعت جداً خودداري شود. دعاها، ذكرها و تعقيبات نماز به صورت مختصر و در حدّ امكان با لحن جذّاب و در پارهاي موارد ترجمة فارسي آن‌ها خوانده شود. سخنراني بعد از نماز جماعت به صورت كوتاه و در خصوص مسايل تربيتي دانش‌آموزان ارايه شود.
2ـ خصوصيات ظاهري و اخلاقي امام جماعت نيز نقش مؤثر در تشويق دانش‌آموزان به نماز خواهد داشت.
3ـ احداث و زيباسازي نمازخانة مدارس و شاداب نمودن مكان نماز.(7)
4ـ فراهم آوردن امكانات و تهية مقدمات نماز (نظير دستشويي‌هاي تميز و بهداشتي، آب گرم براي وضو)(8)
5ـ برگزاري جشن تكليف براي دختران و پسران در مدارس.
6ـ برگزاري مسابقات نماز(9) نظير مسابقات اذان و اقامه، مسابقات مفاهيم نماز، آداب نماز، مسابقات مقاله نويسي پيرامون نماز و اهداف و آثار آن، مسابقات قرائت و تجويد نماز، و اهداي جوايز مناسب براي نفرات برتر.
7ـ حضور فعّال، عاشقانه و صميمي مدير، معلمان و مربيان در نماز مدارس.
8ـ استفاده از روش‌هاي تربيتي مناسب: روش‌هاي تربيتي كه مي‌توانند دانش‌آموزان را به شركت در نماز جماعت علاقه‌مند نمايد. استفاده به موقع و درست از تشويق و تنبيه. بسياري از معلمان و مربيان ممكن است به محض اينكه دانش‌آموز از شركت در نماز جماعت امتناع ورزيد، مبادرت به تنبيه وي به خصوص تنبيه بدني مي نمايند، در حاليكه مي توانند قبل از آن براي از بين بردن رفتارهاي نادرست شاگردان و علاقه‌مند نمودن آنان به نماز جماعت، روش‌هاي ديگري را كه مفيد تر و موثر تر است به كار گيرند.(10)
اميد است بكارگيري روش‌هاي ياد شده در تشويق و علاقمندي دانش‌آموزان به نماز جماعت، مفيد و موثر واقع شود.
پاورقی:
1. ـ مجلسي . محمّد باقر . بحارالانوار . ج 13 . ص 114ـ 113 .
2. ـ حيدري . احمد رضا . خلاصه مقالات تبليغ و تبليغات . ص 78 . سازمان تبليغات اسلامي . 1371 .
3. ـ رشيدپور . مجيد . آشنايي با تعلم و تربيت اسلامي . انجمن اوليا و مربيان . 1374 .
4. ـ زرهاني . سيّد احمد . نگاهي به نقش‌هاي تربيتي‌خانه و مدرسه . فصل 5 . انجمن اولياء و مربيان . 1375 .
5. ـ كريمي . عبدالعظيم . روي‌كردهاي نمادين به تربيت ديني ، قلياني . فصل 5 . 1378 .
6. ـ باقري . خسرو . نگاهي دوباره به تربيت اسلامي . انتشارات مدرسه . 1364 .
7. ـ زرهاني . همان . ص 72 .
8. ـ همان . ص 68 .
9. ـ قرائتي . محسن . آموزش نماز براي نوجوانان .
10. ـ زرهاني . 70 .
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات