فوايد جسماني روزه گرفتن چيست؟ آيا نقش پيشگيري دارد يا درماني؟
پاسخ:
روزه يكي از اركان عبادي اسلام است. معني روزه عبارت است از: امساك از چيزهايي كه روزه را باطل مي‌كند. روزه گرفتن علاوه بر آن كه يك عبادت و امر واجب است، براي حفظ سلامت جسمي و رواني انسان بسيار مفيد است. لذا خداوند در قرآن مي‌فرمايد: و ان تصوموا خيرٌ لكم ان كنتُم تعلمون.(1) روزه بداريد برايتان بهتر است اگر درك كرده باشيد.
دكتر آلكسيس كارل فيزيولوژيست و محقق فرانسوي دربارة اهميت و نقش روزه بر سلامت جسمي و رواني انسان مي‌گويد:
«در روزه‌داري با تلاش معنوي، تعقّل و تملّك نفس مي‌توان تعادل اعمال بدن را حفظ كرد. همه به طور طبيعي تمايل به اطفاي غرايز نفساني دارند، ولي وقتي اين تمايلات كاملاً برآورده شد به انحطاط مي‌گرايد. بنابراين، بايد به گرسنگي و كاهش در خواب و غرايز جنسي و غيره عادت كرد و بر نفس مسلط شد. مسلماً افراط در خواب و خوراك از كمبود آن زيان‌بخش‌تر است و با امساك و روزه‌داري مي‌توان هماهنگي بين اعمال بدني و رواني ايجاد نمود.»(2)
روزه مي‌تواند هم نقش پيشگيري داشته باشد و هم نقش درماني، چنانچه محدودة اثرگذاري آن جنبه‌هاي جسمي و رواني هر دو را شامل مي‌شود. شايد گفتن اين مطلب چندان قانع كننده نباشد، امّا بررسي تحقيقات تجربي نشان مي‌دهد كه روزه‌داري بروضعيت سلامت جسمي و رواني و نيز سير بيماري‌ها تأثير مثبت و مؤثري دارد. اين تحقيقات تجربي مي‌تواند در حدّ بالايي براي افراد مذهبي و حتي كساني كه اعتقاد به مسايل مذهبي ندارند، امّا تحقيقات علمي و تجربي را قبول دارند، قابل قبول باشد. از اين رو نتايج برخي از تحقيقات انجام شده را خدمت شما يادآور مي‌شوم. اميد است در بهبود باورهاي مذهبي شما مفيد و مؤثر واقع شود.
نقش درماني روزه در تحقيقات تجربيابراهيمي و جهاني مقدم به منظور بررسي نقش روزه بر درمان بيماري‌ها، پژوهشي بر مراجعين صرعي انجام داده و به اين نتيجه رسيدند كه درصد مراجعين در ماه رمضان در مقايسه با ساير ماه‌ها 40 درصد كاهش نشان داده است.(3)
انصاري جابري نيز در سال 1378، در پژوهشي بر روي 67 نفر از دانشجويان رشته‌هاي مختلف پيراپزشكي دانشگاه علوم پزشكي رفسنجان در مورد تأثير روزه بر عزت نفس آنان تحقيقي انجام دادند و به اين نتيجه دست يافتند كه روزه باعث افزايش عزت نفس در افراد مي‌شود و مي‌تواند از اختلال‌هاي رواني پيشگيري نمايد.(4)
محمدي و همكاران در سال 1379 در پژوهشي تأثير روزه‌داري را بر غلظت سرمي ليپيدهاي خون در مردان تهراني تعيين نموده و نتايج تحقيق آنها نشان داد كه كاهش تري گليسيريد در برخي گروه‌ها مبيّن اثرات مثبت روزه‌داري بر سلامت بدن است.(5)
در پژوهش ديگر كه توسط يوسفي و فرشيد فر در سال 1378 بر روي 80 دانشجوي دانشگاه علوم پزشكي بندرعباس انجام شده، تأثير روزه‌داري بر وزن و فشار خون مورد مطالعه واقع شده و اين نتيجه به دست آمده است كه ميانگين وزن نسبت به قبل از ماه رمضان، 84 گرم كاهش داشته است، هم چنين ميانگين فشار خون افراد روزه‌دار نيز كاهش يافته بود.(6)
روزه بر سيستم ايمني بدن نيز نقش مثبت دارد. رحماني، ميراحمدي و مطيعيان در سال 1377 در بررسي تأثير روزه‌داري ماه رمضان بر روي سيستم ايمني انسان به اين نتيجه رسيدند كه روزه پاسخ سيستم ايمني سلولي را افزايش داده و باعث بهبود كارآيي سيستم ايمني بدن انسان مي‌شود.(7)
عدلوني در سال 1998 تحقيقي در زمينة نقش درماني و پيشگيري كنندة روزه انجام داده و به اين نتيجه رسيد كه روزه از بيماري‌هاي قلبي عروقي پيشگيري مي‌كند.(8)
در پژوهش ديگري كه توسط سربلوكي و افشار در سال 1378 انجام شده، تأثير روزه‌داري بر قند، ليپيد، وزن و فشار خون 30 بيمار ديابتي مورد بررسي قرار گرفت. نتايج حاصل از اين بررسي نشان داد كه شاخص‌هاي قند خون، كلسترول، فشار خون و وزن در اثر روزه‌داري، وضعيت مطلوب و رضايت بخشي يافته است. لذا اين محققان پيشنهاد نمودند كه روزه گرفتن براي بيماران ديابتي اثرات مفيدي از لحاظ كنترل بيماري دارد.(9)
بر پاية نتايج بررسي‌هاي انجام شده مي‌توان گفت كه روزه‌داري داراي اهميت ويژه‌اي است و مي‌تواند هم در زمينة پيشگيري و هم در زمينة درمان بسياري از بيماري‌هاي جسمي و رواني مفيد و تأثيرگذار باشد.
بدنيست در پايان، به يكي از تحقيقات كه در خصوص تأثير روزه‌داري بر وضعيت سلامت رواني افراد انجام شده اشاره كنم. دكتر محمد قهرماني و همكاران در سال 1378 در شهرستان گناباد به منظور بررسي تأثير روزه‌داري بر وضعيت سلامت رواني افراد تحقيقي را بر روي 200 نفر در دو مرحله قبل از ماه مبارك رمضان و پس از ماه مبارك رمضان انجام دادند. نتايج به دست آمده از اين پژوهش نشان داد كه روزه‌داري به طور چشمگيري باعث كاهش علائم اضطرابي، بهبود در عملكرد اجتماعي و كاهش افسردگي شده است.(10)
پاورقی:
1. بقره:184 .
2. اصفهاني . محمد مهدي . بهره‌گيري از برخي رهنمودهاي اسلامي در پيشگيري و رويايي با پيامدهاي استرس . شماره 4 . ص 13 ـ 17 . فصلنامه انديشه و رفتار . سال اول . 1374.
3. ابراهيمي . حسين علي و جهاني مقدم . محمدكريم . بررسي اثر ماه مبارك رمضان بر مراجعين صرعي . خلاصه مقالات همايش تحقيقات علوم پزشكي در اسلام . كرمان . 3 الي 5 آبان 1379.
4. انصاري جابري . علي . تأثير روزه رمضان بر عزت نفس . دانشجويان دانشكدة پرستاري . مامايي و پيراپزشكي دانشگاه علوم پزشكي رفسنجان . خلاصه مقالات همايش تحقيقات علوم پزشكي در اسلام . همان .
5. محمدي و همكاران . تأثير يك ماه روزه‌داري بر نماية تورة بدن و غلظت سرمي . همان .
6. يوسفي . هادي و فرشيدفر . غلامرضا . تأثير روزه‌داري اسلامي بر وزن و فشارخون . دانشجويان دانشگاه علوم پزشكي . بندر عباس . همان .
7. رحماني . محمدرضا و همكاران . تأثير روزة ماه رمضان بر روي سيستم ايمني هومورال و سلولي انسان . خلاصه مقالات چهارمين كنگره بين المللي ايمونولوژي و آلرژي ايران . اصفهان . 23 لغايت 25 ارديبهشت . 1377 .
8. Adloni-A (1998) . Beneficial effect on scrum apo AI. Apo B and LP Ailevols o Romadan. Clin Chim-Acta 271(2)179-89 .
9. سربلوكي و همكاران . تأثير روزه‌داري بر قند ، ليپيد ، وزن و فشار خون بيماران ديابتي . خلاصه مقالات پنجمين كنگره تغذية ايران . تهران . 22 الي 25 . شهريور 1378 .
10. قهرماني . محمد و همكاران . بررسي تأثير روزه‌داري بر وضعيت سلامت رواني . مجموعه مقالات اسلام و بهداشت روان . ص 248 ـ 249 . پژوهشكدة فرهنگ و معارف . چاپ اول . 1382 .
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات