نحوه روزه گرفتن فرقه ها به چه صورت است؟

نحوه روزه گرفتن فرقه هاي زير به چه صورت است؟ 1ـ اماميه. 2ـ مالكيه. 3ـ شافعيه. 4ـ اسماعيليه. 5 ـ زيديه.

پاسخ:

روزه ماه مبارك رمضان ركني از اركان دين مي باشد و هر مكلفي كه قادر به روزه گرفتن باشد واجب است. بنابر اين همه مذاهب اسلامي روزه را به عنوان يكي از اركان دين قبول دارند و تنها در برخي امور آن مانند ثبوت هلال و يا نيت و .... اختلاف دارند به همين جهت در صدد بيان برخي از امور اختلافي مي باشيم.
اول: شروط صيام (روزه) در ميان مذاهب مختلف است.
اماميه: شروط روزه گرفتن دو قسم است.1ـ شروط وجوب: الف ـ بلوغ ب ـ عقل ج ـ خالي بودن از حيض و نفاس و سفر.
2ـ شروط صحت: الف ـ تمييز (مميز بودن اگر چه مكلف نباشد). ب ـ خالي بودن از حيض و نفاس. ج ـ خالي بودن از كفر.(1)
مالكيه: شروط روزه بر سه قسم است.1ـ شروط وجوب فقط: الف: بلوغ ب: قدرت براي روزه گرفتن.
2ـ شروط صحت فقط: الف: اسلام ب: زمان غير از عيد و ايام تشريق ج: نيت.
3ـ شروط وجوب و صحت الف: عقل ب: عدم حيض و نفاس ج:داخل شدن شهر رمضان.(2)
شافعي: شروط روزه گرفتن بر دو قسم است.الف: شروط وجوب 1ـ بلوغ 2ـ اسلام 3ـ عقل 4ـ طاقه حساً و شرعاً (يعني نه پير باشد و نه در حيض)
ب: شروط صحت: 1ـ اسلام در حال صيام 2ـ تمييز «مميز بودن» از مجنون روزه قبول نيست.
3ـ عدم حيض و نفاس 4ـ زمان: غير از عيد و ايام تشريق.(3)
زيديه: شرط روزه گرفتن.صائم بايد: 1ـ بالغ باشد. 2ـ عاقل باشد. 3ـ مسلمان باشد.(4)
دوم: روزه بر دو قسم است. 1ـ روزه واجبي 2ـ روزه مستحبي روزه واجبي خود بر دو قسم است. 1ـ روزه اي كه متعين شده است مانند روزه ماه رمضان و روزه نذري كه به روز خاصي تعلق گرفته باشد. 2ـ روزه اي كه متعين نمي باشد بلكه واجب در ذمه مي باشد مانند كفارات و قضاء روزه ماه رمضان و... در نيت كردن براي روزه در اين موارد ميان مذاهب اسلامي فرق است.
امامي: در روزه هاي متعين مانند روزه ماه رمضان هر چند در شب اول ماه رمضان يك نيت كافي براي همه ماه مي باشد لكن براي شخص جايز است تا قبل از زوال تجديد نيت كند.(5)
شافعي: واجب است كه شخص تجديد نيت كند براي هر روزي كه روزه هست و اين تجديد نيت بايد قبل از فجر در شب باشد و فرقي نمي كند كه اين روزه برايش شرعاً و يا نذراً واجب شده يا متعلق به زمان بعينه باشد. (6) . (7)
مالكي: در روزه هاي متعين تنها يك نيت در اول ماه براي تمام ماه كفايت مي كند كه وقت آن هم از غروب شمس تا طلوع فجر مي باشد و در بقيه روزها از آن نيت تبعيت مي كند و اين تا زماني هست كه هيچ خللي در كل اين ماه نباشد يعني مريض و يا مسافر نشود و الا دوباره بايد تجديد نيت كند.(8)
در روزه هاي غير متعين بلكه روزه هايي كه براي شخص واجب شده مانند كفارات و قضاي ماه رمضان بايد براي هر روز قبل از زوال نيت كند. (9)
زيديه: واجب است براي كسي كه روزه مي گيرد براي هر روز از ماه رمضان تجديد نيت كند يعني اگر در اول ماه تنها يك نيت كند براي تمام ماه كفايت نمي كند بلكه بايد براي هر روز نيت جداگانه كند، و وقت نيت از غروب خورشيد تا قبل از زوال هر روز مي باشد. (10)
سوم: در طريقه اثبات اول ماه رمضان و وجوب روزه گرفتن ميان مذاهب اختلاف نظر وجود دارد.
اماميه: علامت ماه رمضان و وجوب روزه گرفتن يكي از چهار چيز است: 1ـ رؤيت هلال. 2ـ شهادت دو عادل. 3ـ شياع (خبر دادن جماعتي كه خاطر انسان از دروغ گفتن آن ها جمع باشد). 4ـ سپري شدن سي روز از اول شعبان(11)
شافعي: ماه رمضان به دو چيز ثابت مي شود. 1ـ رؤيت هلال ماه رمضان توسط شخصي عاقل، مكلف، آزاد، مرد، عادل يا مستور الفسق «يعني اين كه آن شخص تمامي اين شرائط را داشته باشد و لو به حسب ظاهر» و شهادت شاهد بايد با لفظ «اشهد» باشد مانند اشهد انني رأيت الهلال ـ يعني شهادت مي دهم كه من ماه اول شعبان يا هلال را ديدم كه اگر در نزد قاضي شهادت داد و قاضي حكم به صحت رؤيت كند يا بگويد رمضان نزد من ثابت شده براي عموم مردم روزه واجب مي شود و الا تنها براي رؤيت كننده و كساني كه او را در اين مورد تصديق مي كنند واجب مي باشد و براي عموم مردم تكليفي نيست.(12)
2ـ تمام شدن ماه شعبان يعني سپري شدن سي روز از اول ماه شعبان.(13)
مالكي: ثابت مي شود هلال ماه رمضان تنها با رؤيت و اين رؤيت بر سه قسم است.
1ـ رؤيت دو نفر عادل: اين دو نفر بايد عادل، مذكر، آزاد، بالغ، عاقل، و خالي از ارتكاب گناه كبيره و يا اصرار بر صغيره يا فعلي كه خالي از مروت است باشد.
2ـ خبر دادن جماعت كثيركه مفيد علم باشد و از اجتماع آن ها بر كذب در امان باشيم.
3ـ رؤيت به توسط يك نفر كه تنها براي خود آن شخص واجب خواهد بود نه براي ديگران..(14)
زيديه: ماه رمضان ثابت مي شود به يكي از پنج چيز: 1ـ رؤيت هلال 2ـ تواتر خبر به رويت هلال
3ـ گذشتن سي روز از شعبان 4ـ خبر يك نفر (حاكم يا عالم) از رؤيت 5ـ خبر دو عادل (فرق ندارد زن يا مرد باشد)(15)
چهارم: اگر شخصي روزه اش را افطار كرد موجب قضا و كفاره مي شود و كفاره آن آزاد كردن يك بنده يا شصت روز پي در پي روزه گرفتن و يا اطعام شصت مسكين مي باشد حال در انتخاب اين كفارات در ميان مذاهب اختلاف مي باشد. اماميه و مالكيه: اختياري مي دانند يعني هر كدام را كه خواست مي تواند انجام دهد.(16)
شافعي: به ترتيب يعني اول آزاد كردن بنده اگر از آن عاجز بود شصت روز پي در پي روزه گرفتن و اگر از اين هم عاجز بود اطعام شصت مسكين.(17) ،(18)
زيديه: كسي كه عمداً افطار كند مستحب است كه كفارات را به ترتيب انجام دهد يعني اول آزاد كردن دوم شصت روز روزه گرفتن بعد اطعام شصت مسكين.(19)
پنجم: اگر شخصي به خاطر عذري افطار كند و بعد از اين كه امكان گرفتن قضاي روزه را داشته قضا نكند تا بميرد ، در قضاي روزه هاي اين شخص اختلاف است.
اماميه: پسر بزرگش بايد قضا كند.
شافعيه: براي هر روز يك مدّ صدقه بدهد.
مالكي: واجب است از طرف ولي اگر وصيت كرده باشد صدقه داده شود و اگر وصيت نكرده باشد صدقه دادن واجب نمي باشد.(20)
زيديه: شخصي از طرف شخص ديگر نمي تواند روزه بگيرد.(21)
اما در مورد فقه اسماعيليه كتابي هست به نام دعائم الاسلام و نويسنده آن قاضي نعمان مي باشد. اين كتاب مشتمل بر احاديثي است كه از طريق اين احاديث، فقه را بيان مي كند و يكي از كتب منبع براي اين مذهب به شمار مي رود. در اين كتاب مسئله روزه بر اساس فقه اماميه مطرح شده و منبع ديگري ظاهراً از طرف اسماعيليه در مسئله عبادات و خصوصاً روزه تدوين نشد. لااقل براي ما در دسترس نبوده است و با توجه به اين كه اسماعيليان يك فرقه باطني گري مي باشند چندان توجه و اعتنائي به مسائل شرعي از جمله به مسئله روزه ندارند. و روزه، نماز، حج و ساير عبادات را به امور باطني تأويل مي برند و به ظواهر آن عمل نمي كنند.
شاخه نزاريه گفته مي شود كه آنان معتقدند به طور كلي شريعت را برداشته شده است و اين مسئله در ضمن برگزاري جشني توسط حسن دوم يكي از رهبران اين گروه اعلام شده است. او در اين جشن و مراسم رسمي گفته است: امام زمان شما را درود و رحمت فرستاد و بندگان گزيده خويش خواند و بار تكلف شريعت را از شما برگرفت و شما را به قيامت رسانيد.(22)

پاورقی:

1. جبعي عاملی، زین الدین، شرح لمعه، انتشارات دار التفسیر، قم، 1380، ج 1، ص 202.
2. الجزیری، عبدالرحمن، الفقه علی المذهب الاربع، مطبعه الاستقامه بالقاهره، ج 1، ص 544.
3. شیخ الاسلام کردستان، سید محمد، راهنمای مذهب شافعی، انتشارات دانشگاه تهران، 1337، جلد اول، ص 100.
4. امام احمد مرتضی، شرح الأزهار، انتشارات مکتب غمضان، ج 2، ص 3.
5. شیخ طوسی، کتاب خلاف، چاپ سنگی، دوره 3 جلدی، جلد 1، ص 217.
6. همان، ص 217.
7. الفقه علی المذهب الاربع، ص 544.
8. همان.
9. کتاب خلاف، ص 217.
10. شرح الازهار، ص 8 و 9
11. شرح لعمه، ج1، ص 206.
12. الفقه علی المذهب الاربع، ص549.
13. راهنمای مذهب شافعی، ص 101.
14. الفقه علی المذهب الاربع، ص549.
15. شرح الأزهار، ص 3.
16. کتاب خلاف، ص 224.
17. مغنیه، محمد جواد، فقه تطبیقی، مترجم پورجوادی، کاظم، انتشارات جهاد دانشگاهی، (ماجد)، چاپ چهارم، بهار 72، ص 144.
18. کتاب خلاف، صفحه 224.
19. الازهار، ص 22.
20. مغنیه، محمد جواد، همان. الفقه علی المذهب الخمسه، چاپ هفتم، ص 158.
21. الازهار، ص 27.
22. جوینی، عطا ملک، تاريخ جهان گشا، تهران، سازمان نشر کتاب، 1367 هـ.، ج 3، ص 226.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات