فوائد یاد معاد در زندگی

رهروان ولایت ـ بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِيمِ
«وَ اذْكُرْ عِبادَنا إِبْراهيمَ وَ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ أُولِي الْأَيْدي وَ الْأَبْصارِ إِنَّا أَخْلَصْناهُمْ بِخالِصَةٍ ذِكْرَى الدَّارِ؛[ص/46-45]و بندگان ما ابراهيم و اسحاق و يعقوب را كه نيرومند و ديده‏ور بودند به يادآور.ما آنان را با موهبت ويژه‏اى- كه يادآورىِ آن سراى بود- خالص گردانيديم.»

شرح نکته‌ها و پیام‌های آیه:

معرفی الگوی برتر زندگی
خداوند متعال در ابتدای این دو آیه شریف سخن از سه تن از پیامبران عظیم الشأن خود می‌نماید و  به دو ویژگی ارزنده‌ی‌ این پیامبران الهی اشاره می‌فرماید خداوند متعال در معرفی این پیامبران اولین ویژگی آنها این چنین بیان می‌فرماید: « أُولِي الْأَيْدي وَ الْأَبْصارِ؛ صاحبان دستها (ى نيرومند) و چشمها (ى بينا)!»

علامه طباطبایی در ذیل این آیه شریف  در تفسیر المیزان  می‌نویسد:
 «اين آيه شريفه انبياى نامبرده را مدح مى‏‌كند به اينكه: داراى ايدى و ابصارند، و كلمه" يد" و نيز كلمه" بصر" وقتى قابل مدحند كه دست و چشم انسان باشند (و گرنه حيوانات هم دست و چشم دارند) و در مواردى استعمالش نمايند كه آفريدگار آن دو را براى همان موارد آفريده باشد، و شخص نامبرده دست و چشم خود را در راه انسانيت خود به خدمت گرفته باشد، و در نتيجه با دست خود اعمال صالح انجام داده، و خير به سوى خلق خدا جارى ساخته باشد.و با چشم خود راه‏هاى عافيت و سلامت را از موارد هلاكت تميز داده، و به حق رسيده باشد،نه اينكه حق و باطل برايش يكسان و مشتبه باشد.پس اينكه فرمود: ابراهيم و اسحاق و يعقوب داراى دست و چشم بودند، در حقيقت خواسته است به كنايه بفهماند نامبردگان در طاعت خدا و رساندن خير به خلق، و نيز در بينايى‏شان در تشخيص اعتقاد و عمل حق، بسيار قوى بوده ‏اند.»[1]

ضرورت بصیرت و داشتن چشم حق بین
در واقع از آنچه مفسیرین ذیل این آیه شریف بیان داشته‌اند به دست می‌آید می‌توان به ضرورت و اهمیت بصیرت دینی در زندگی اذعان داشت چرا که این چنین به نظر می‌رسد صرف داشتن چشم ظاهری نمی‌تواند برای کسی مدح و ارزش به حساب آید کما اینکه نداشتن آن نیز نقصی در کمال و ارزش افراد به حساب نمی‌آید از این رو این چنین برداشت می‌شود که مقصود از«وَالْأَبْصارِ» در این آیه شریف چشم حق بین وبصیری است که به خوبی می‌تواند حق را از باطل تشخیص دهد در واقع خداوند متعال با مدح این ویژگی بندگاه را به داشتن آن ترغیب می‌نمایند.

لزوم توجه به حیات ابدی و معاد باوری
خداوند متعال در ادامه این آیه شریف در معرفی بندگان خوب خود آنها را با ویژگی توجه و زنده نگه داشتن یاد معاد معرفی می‌نماید.«إِنَّا أَخْلَصْناهُمْ بِخالِصَةٍ ذِكْرَى الدَّارِ؛[ص/46] ما آنان را با موهبت ويژه‏اى- كه يادآورىِ آن سراى بود- خالص گردانيديم.»
خداوند متعال در این آیه شریف یاد معاد و آخرت را سبب تقویت اخلاص این افراد معرفی می‌فرماید. یاد دائمی خانه آخرت موجب می‌شود انسان به مقام اخلاص در بندگی نزدیکتر شود از این رو مردان خدا به سرای ابدی توجهی ویژه و مستمر دارند چرا این رویکرد دینی باعث می‌شود آنها نگاهی واقع بینانه به دنیا و زندگی مادی داشته باشند و اسیر و فریفته‌ی ظواهر زیبای آن نشوند.

فوائد یاد معاد در زندگی
در اهمیت و ارزش یاد معاد و حیات ابدی آیات و روایت ارزشمند در منابع اسلامی وجود دارد برای نمونه نقل شده است: «سُئِلَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله اَیُّ الْمُؤْمِنِینَ اَکْیَسُ. فَقالَ أَکْثَرُهُمْ ذِکْرا لِلْمَوْتِ وَأَشَّدُّهُمْ لَهُ اسْتِعْدادا؛ [2] از رسول الله (صلی الله علیه و آله) سوال شدكه زيركترين مؤمنان كيست؟ ـ فرمود : كسى كه بيشتر از همه آنان، به ياد مرگ باشد و خود را براى آن، آماده تر سازد..»
در فرهنگ اخلاق فوائد و ثمرات ارزشمندی برای یاد معاد ذکر شده است که در ادامه به بعضی از این فوائد اشاره می‌کنیم.

1-موجب تعدیل شهوات و امیال نفسانی
در روایتی از امام صادق علیه السلام نقل شده است فرمودند:
 «ذِکْرُ الْمَوتِ یُمِیتُ الشَّهَواتِ فِی النَّفْسِ وَیَقْطَعُ مَنابِتَ الْغَفْلَةِ وَیُقَوِّی النَّفْسَ بِمَواعِدِ اللّهِ وَیُرِقُّ الطَّبْعَ وَیَکْسِرُ اَعْلامَ الْهَوَی وَیُطْفِی ءُ نارَ الْحِرْصِ وَیُحَقِّرُ الدُّنْیا؛ [3] یاد مرگ خواهشهای باطل را از دل زایل می کند و ریشه های غفلت را می کند و دل را به وعده های الهی قوی و مطمئن می گرداند و طبع را رقیق و نازک می سازد و عَلَمهای هوا و هوس را می شکند و آتش حرص را فرو می نشاند و دنیا را حقیر و بی مقدار می سازد».

2-موجب تقویت شهامت و شجاعت
خداوند متعال در سوره مبارکه بقره به درگیری سپاهیان طالوت وجالوت اشاره می فرماید که سر انجام سپاهیان پر تعداد جالوت از سپاه کم شمار جالوت شست می‌خورند خداوند متعال در توصیف سپاهیان جالوت آنها را روحیه‌ی معاد باوری توصیف می‌نماید.
« قالَ الَّذينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا اللَّهِ كَمْ مِنْ فِئَةٍ قَليلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ وَ اللَّهُ مَعَ الصَّابِرينَ؛ [بقره/249] اما آنها كه مى‏دانستند خدا را ملاقات خواهند كرد (و به روز رستاخيز، ايمان داشتند) گفتند: «چه بسيار گروه‏هاى كوچكى كه به فرمان خدا، بر گروه‏هاى عظيمى پيروز شدند!و خداوند، با صابران و استقامت‏ كنندگان است »

3- عامل موثر در تقویت زهد و بی‌رغبتی به دنیا
«الإمامُ الصّادقُ عليه السلام : أكثِروا ذِكرَ المَوتِ ؛ فإنّهُ ما أكثَرَ ذِكرَ المَوتِ إنسانٌ إلاّ زَهِدَ في الدُّنيا؛[4] امام صادق عليه السلام : مرگ را فراوان ياد كنيد؛ زيرا هيچ انسانى مرگ را بسيار ياد نمى كند، مگر اينكه به دنيا بى رغبت مى شود.»

4- موجب زنده شدن قلب
از رسول اکرم( صلي الله عليه وآله) نقل شده است که فرمودند: «أكثِروا ذِكرَ المَوتِ ، فما مِن عَبدٍ أكثَرَ ذِكرَهُ إلاّ أحيا اللّه ُ قلبَهُ وهَوَّنَ علَيهِ المَوتَ ؛ [5]مرگ را فراوان ياد كنيد؛ زيرا هيچ بنده اى آن را بسيار ياد نكرد، مگر اينكه خداوند دلش را زنده گردانيد و مردن را بر او آسان ساخت.
 
________________

[1]. ترجمه الميزان، ج‏17، ص: 322.
[2].همان:ج 10ص221ح18117.
[3]. بحار الأنوار : ج٦ص١٣٣ح٣٢ .
[4]. همان :ج ٨٢ص١٦٨ح٣.
[5]. كنز العمّال : ٤٢١٠٥ .