به گزارش رهروان ولايت در وبلاگ گروه اينترنتی خداشناسی آمده است:امام صادق(ع) می فرماید: "دعا، قضاء الهی را بر می‌گرداند،اگر چه قضاء الهی محكم شده باشد، از این رو زیاد دعا كن كه آن كلید هر رحمت و بر آوردن هر حاجت است". (اصول كافی، ج 4، ص 216)
بازامام صادق(ع) می فرماید:
خدا را بخوان و دعا كن و مگو كار گذشته است". (اصول كافی، ج 4، ص 213)
از امام كاظم (ع) نقل شده كه فرمود:
" بر شما باد به دعا كردن زیرا ، دعا و درخواست از خدا بلائی را كه از مرحله قدر و قضا گذشته و جز امضاء آن نمانده بر می گرداند".(یعنی تمامی اسباب آن فراهم شده ولی هنور در خارج وجود پیدا نكرده ، ترجمه المیزان، ج 2، ص 55)
از رسول اكرم(ص) سؤال شد كه: آیا دوا و دعا جهت استشفا به كار گرفته میشود و این امور میتوانند سرنوشت بیمار را تغییر دهند و جلوی قدر الهی را بگیرند؟ حضرت فرمود: دعا و دوا میتوانند سرنوشت بیمار را تغییر دهند. اینها جلوی قدر الهی را نمیگیرند، بلكه خود اینها نیز از قدر الهی هستند(اقتباس و نقل به مضمون از مجموعه َآثار، ج 1، ص 395)، یعنی خداوند مقرر نموده است كه عوامل مادی و معنوی (چون دعا، صدقه و انفاق، خدمت به خلق خدا) در سرنوشت انسان تأثیر گذارند.
امیرالمؤمنین (ع) به نقل از پیامبر اكرم(ص) میفرماید: "كمك به نیازمندان هرگاه به صورت صحیح انجام گیرد و نیكی به پدر و مادر و انجام هر كار خیر، شقاوت را به سعادت مبدل میكند و عمر را طولانی و از خطرات جلوگیری مینماید."
بنابراین همان گونه كه ساختن سرنوشت به دست انسان و با اعمال و عقاید او است كه توسط خدا تقدیر میگردد، تغییر و تبدیل سرنوشت نیز با همت وی ممكن و مقدور است. (علامه محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج 11، ص 38، بحث روایی، ذیل آیه 39 سوره رعد)
از نظر جهان بینی مادی، عوامل مؤثر در سرنوشت انسان، منحصراً مادی است. اما از نظر جهان بینی الهی، علل و عوامل منحصر در علل مادی نیست . عوامل دیگری كه عوامل روحی و معنوی نامیده می شوند نیز همانند عوامل مادی یا برتر از آنهادر سرنوشت انسان مؤثرند.
استاد مطهری می گوید: "از نظر جهان بینی الهی، جهان هم شنواست و هم بینا، ندا و فریاد جاندارها را می شنود و به آن ها پاسخ می دهد. به همین جهت دعا یكی از علل این جهان است كه در سرنوشت انسان مؤثر است. جلو جریان هایی را می گیرد و یا جریان هایی به وجود می آورد. به عبارت دیگر، دعا یكی از مظاهر قضا و قدر است كه در سرنوشت حادثه ای می تواند مؤثر باشد یا جلو قضا و قدری را بگیرد"(استاد مطهری، مجموعة آثار، ج 1، ص 406)
حاصل اینكه اصل خواستن و انتخاب آزادانه را خداوند در نهاد انسان قرار داده و حق انتخاب را پس از ابلاغ دستوارت به خود او واگذار كرده بنابراین، نتیجه انتخاب هر چه باشد به عهده خود انسان است. منتها اگر انتخاب خوب باشد چون خداوند به این امور دستور داده و آن‌ها را خواسته است می‌توان این امور را به خداوند نسبت داد. امّا اگر خدای ناكرده انتخاب بد باشد چون این امور را خداوند از ما نخواسته نمی‌توان آن‌ها را به خداوند نسبت داد؛ "ما أَصَابَكَ مِن‌ْ حَسَنَة‌ٍ فَمِن‌َ اللَّه‌ِ وَمَآ أَصَابَكَ مِن سَیِّئَة‌ٍ فَمِن نَّفْسِكَ وَأَرْسَلْنَـَكَ لِلنَّاس‌ِ رَسُولاًوَكَفَی‌َ بِاللَّه‌ِ شَهِیدًا ؛(سوره نسأ،آیه 79) (آری) آن‌چه از نیكی‌ها به تو می‌رسد، از طرف خداست؛ و آن‌چه از بدی به تو می‌رسد، از سوی خود توست و ما تو را رسول برای مردم فرستادیم، و گواهی خدا در این‌باره، كافی است."( ر.ك: بحثی مسبوط در آموزش عقاید، غرویان، غلامی و میرباقری، ص 177، انتشارات دارالعلم)
گفته‌های قبل رو با یك مثال روشن می‌كنیم: شما به اراده تكوینی خدا مجبورید غذا بخورید و آب بنوشید ـ سوخت و ساز مناسب بدن خود را تأمین كنید ـ ولی به اراده و امر و هدایت تشریعی خداوند وظیفه دارید غذای حلال و نوشیدنی حلال و پاكیزه را انتخاب كنید و شما كه به اختیار خود می‌توانید حلال بخورید و یا حرام بخورید، در هر دو صورت از ارادة تكوینی خداوند خارج نشده‌اید، امّا اگر حرام بخورید خلاف امر الهی مرتكب شده و مجازات می‌شوید.
دعاچه مقدار می توانه در تعیین سرنوشت موثر باشه؟
سرنوشت بر اصل "قانون علیت" استواره و محصول طبیعی و نتیجه تكوینی افعال و افكار و عقاید انسانه. همان گونه كه افعال و افكار انسان سرنوشت او را رقم میزند، تغییر افعال و افكار نیز موجب تغییر و تبدیل سرنوشت میگردد.
قرآن كریم میفرماید: "ان الله لا یغیر ما بقوم حتی یغیروا ما بأنفسهم؛(رعد آیه 11) خداوند سرنوشت هیچ قومی (و ملتی) را تغییر نمیدهد مگر آن كه آنان آن چه را در خودشان است، تغییر دهند".
- چند نكته باید در امر تبدیل و تغییر سرنوشت مورد دقت و تأمل قرار گیرد:
1 - سر مطلب در امكان تبدیل سرنوشت این است كه قضا و قدر، وجود هر موجودی را فقط از راه علل و اسباب خاص او ایجاب میكند.
ایجاب و ایجاد موجودی از غیر مجرای علل و اسباب خاص او، ممتنع (غیر ممكن) است. از طرف دیگر، علل و اسباب طبیعی، مختلف است و مواد این عالم در آن واحد استعداد متأثر شدن از چندین علت را دارند.
شهید مطهری (ره) در مورد مطلب فوق میگوید: اعمال و افعال بشر از آن سلسله حوادث است كه سرنوشت حتمی و تخلفناپذیر ندارد، زیرا بستگی دارد به هزاران علل و اسباب و از آن جمله انواع ارادهها و انتخابها و اختیارها كه از خود بشر ظهور میكند.(مجموعه آثار، ج 1، ص 394)
2 - سعادت و شقاوت، خوشبختی و بدبختی یك امر حتمی و اجتنابناپذیر نیست، حتی اگر انسان كارهایی انجام داده باشد كه در صف اشقیا قرار گیرد، اما میتواند با تغییر موضع خود و روی آوردن به نیكی‌ها، مخصوصاً خدمت به خلق خدا (با قصد نزدیكی به خدا) سرنوشت خود را دگرگون سازد."(تفسیر نمونه، ج 10، ص 243)
چنان كه در دعای مخصوص شب سوم ماه مبارك رمضان میخوانیم:
"و ان كنتُ من الاشقیا فامحنی من الاشقیا و اكتبنی من السعداء؛ خدایا! اگر من از شقاوتمندانم (یعنی كارهای من موجب شده كه اسم من در فهرست بدبختها و شقاوتمندان قرار گیرد)، نامم را از آن ردیف حذف كن و در فهرست سعادتمندان و خوشبختها بنویس"، یعنی توفیق این كار را به من مرحمت كن. سپس در ذیل دعا علت درخواست دگرگونی سرنوشت را مستند میكند به آیه قرآن كه "خدایا! تو در قرآنت كه بر پیامبر(ص) فرستادهای فرمودی: "یمحو الله ما یشاء و یثبت؛(سوره رعد آیه 39) خداوند هر چه را بخواهد (از آن چه كه قبلاً ثبت شده) محو میكند و هر چه را بخواهد (از آن چه كه قبلاً ثبت نشده) ثبت میكند".
ناگفته نمونه كه فقط تقدیرات غیر حتمی هستند كه تغییر پذیرند وعواملی كه در دارای سهمی بیشتر در این تغییر ه اعمال اختیاری انسانه، اما مقدرات حتمی تغییر ناپذیرند ، نه بدان رو كه ذاتا تغییر ناپذیرند ، بلكه اراده خداوند بر این تعلق گرفته كه حتما روی دهند یعنی خداوند نمی خواهد این تقدیرات را تغییر دهد نه این كه ذاتا تغییر ناپذیرباشند. مثلاً زمان قیامت جزو مقدورات حتمی است وبه اعمال صالح و نا صالح انسان وابسته نیست ودعای كسی به تاخیرش نمی اندازد.