پیرامون اهداف قیام عاشورا برحسب زمان مؤلّفین و دانشمندان علوم دینی بحثهای فراوانی كرده‌اند و اهداف متفاوتی را نیز ذكر كرده‌اند، امّا آنچه را كه لازم است پیرامون اهداف نهضت عاشورا بیان شود، همان اهدافی است كه خود امام حسین ـ علیه السّلام ـ در ضمن خطبهها و وصیّتهای خویش به آنها اشاره كرده‌اند.
امام حسین ـ علیه السّلام ـ از آنجایی كه وصّی و جانشین واقعی نبی اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ بودند و دوران امامت ایشان هم مصادف شده بود با آغاز سلطنت یزید، امام اینجا در یك شرایط خاصّی قرار گرفتند. چرا كه از یك طرف مجبور شده بودند با یك فرد فاسد و بیبند و بار به عنوان خلیفه پیامبر، بیعت كنند و از طرفی هم عدّهای از مردم عراق برای بیعت با حضرت، اعلام آمادگی كرده بودند. لذا امام حسین ـ علیه السّلام ـ از زمان روی كار آمدن یزید تا زمان شهادت خویش، در هر موقعیّتی، یك هدفی اتّخاذ كرده‌اند. از این جهت زمانی كه امام ـ علیه السّلام ـ در مدینه بود و مروان از ایشان خواست تا با یزید بیعت كنند، فرمودند: من با شخصیّتی فاسد و شرابخوار مثل یزید بیعت نخواهم كرد. و در زمانی كه امام آمادة سفر از مدینه به مكّه شدند به برادرشان محمد بن حنفیه گفتند: من برای اصلاح دین جدّم و اجرای امر به معروف و نهی از منكر از مدینه خارج میشوم. و در زمانیكه امام ـ علیه السّلام ـ باز در مكه بودند و مردم كوفه از ایشان دعوت كردند كه به كوفه بروند امام مسأله قیام بر علیه حكومت ظالم و فاسدی چون یزید را گوش زد كردند.[1]
به همین دلائل است كه نسبت به قیام امام حسین ـ علیه السّلام ـ چندین هدف ذكر شده است كه البته همگی این عوامل در كنار هم دست به دست هم دادهاند تا موجب برپایی این قیام عاشورا شدهاند.[2]
امّا از مهمترین این عوامل و اهداف: مسأله امر به معروف و نهی از منكر و مسأله اصلاح جامعة اسلامی است كه امام حسین ـ علیه السّلام ـ پیش از حركت از مدینه، در وصیّت خویش خطاب به محمد بن حنفیه بیان كرده‌اند، امام ـ علیه السّلام ـ گفتند: من نه از روی خودخواهی و سركشی و هوسرانی از مدینه خارج میگردم و نه برای ایجاد فساد و ستمگری، بلكه هدف از این حركتم، اصلاح مفاسد امّت جدّم و دیگر منظورم، امر به معروف و نهی از منكر است، و میخواهم سیرة جدّم پیامبر و پدرم علی بن ابیطالب را در پیش بگیرم.[3]
امام ـ علیه السّلام ـ در ضمن این وصیّت خویش وظیفه و انگیزة از قیام خود را در چهار چیز اعلام میكنند:
1. اصلاح امور امت
2. امر به معروف
3. نهی از منكر
4. پیروی از سیره پیامبر و امیر مؤمنان.
اما عواملی دیگر مثل بیعت گرفتن برای یزید و تحت فشار قرار دادن امام و دعوت مردم كوفه از امام حسین ـ علیه السّلام ـ و غیره از جمله عواملی بودهاند كه باعث سرعت بخشیدن به قیام عاشورا شدهاند و اگر این عوامل هم نمیبود باز امام ـ علیه السّلام ـ انسانی نبودند كه ساكت بنشیند و نسبت به خلافت كسی مثل یزید هیچ عكس العملی از خود نشان ندهند. زیرا امام فرمودند: اگر در دنیا پناهگاهی هم نباشد من با یزید بیعت نخواهم كرد.[4]
برای مطالعه بیشتر راجع به این مسأله میتوانید به كتبی چون:
انگیزة قیام امام حسین تألیف دكتر محمد حسین ضیائی بیگدلی، نشر دارالعلم، قم.
دیدگاهها به مناسب كنگرة بینالمللی امام خمینی و فرهنگ عاشورا، 1374، مؤسسه نشر آثار امام خمینی.
مراجعه كنید.
پي نوشت ها:ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] . عبد المحمدی، حسین، زمینههای قیام امام حسین، مركز تحقیقات نمایندگی ولی فقیه در سپاه، انتشارات منبع، 1379، چاپ اوّل، ص 336.
[2] . پیشوایی مهدی، سیرة پیشوایان، نشر توحید، قم، 1374، چاپ دوّم، ص 167.
[3] . مجلسی محمد باقر، بحار الانوار، ج 44، مكتبه الاسلامیه، تهران، 1393هجری، چاپ اوّل، ص 329.
[4] . ترجمه نفس العموم، شیخ عباس قمی، ؟؟ شیخ محمد باقر كمرهای، نشر مسجد جمكران، قم، چاپ 5، 1374، ص 98.
منبع: پایگاه اندیشه قم