احکام چگونگی عزاداری و انواع آن
تذکر: برای حفظ امانت در استفتاآت از ویرایش آنها خودداری نمودیم.
پوشیدن لباس مشکی
س: آيا پوشيدن لباس سياه در عزاى امامان معصوم «عليهم السلام» مكروه است؟
ج: كراهت آن ثابت نيست، بلكه اگر براى تعظيم شعائر باشد داراى اجر و ثواب نيز خواهد بود. (منبع: سایت رهبری)
س: حکم لباس مشکي در دو ماه محرم و صفر مستحب است يا مکروه ؟
ج: کار شايسته و پسنديده اي است. (منبع: سایت آیت الله سیستانی)
س: آيا كراهتي كه در پوشيدن مشكي وجود دارد، لباس عزايِ امام حسين عليه‌السلام را هم شامل مي‌شود؟
ج: پوشيدن لباس سياه در عزاي امام حسين عليه‌السلام مطلوب است. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی)
هروله و بالا و پایین پریدن
س: آيا هروله كردن در موقع سينه زنى (بالا و پايين پريدن) صحيح است؟
ج: اگر موجب وهن مذهب يا مؤمنين يا مراسم عزادارى معصومين «عليهم السلام» باشد، جايز نيست و در هر حال بهتر است مؤمنين مراعات شؤون عزادارى معصومين «عليهم السلام» بويژه سيد و سالار شهيدان اباعبدالله الحسين «عليه السلام» را بنمايند. (منبع: سایت رهبری)
س: «هروله» در جلسات عزاداري چه حکمي دارد؟
ج: گاه مي‌شود كه اشخاص مصيبت‌زده از شدّت تأثر از جا بر مي‌خيزند و مي‌روند و مي‌آيند و خود را مي‌زنند و فرياد مي‌كنند؛ اگر كسي در مصيبت حضرت سيدالشهدا سلام‌الله‌عليه كه اعظم مصائب است واقعاً چنين حالي پيدا كند، يا مثل تباكي چنين حالي را دارد نمي‌توان اين حالات را اهانت دانست. در اين موارد سليقه‌ها مختلف است؛ بحسب ازمنه و امكنه فرق پيدا مي‌كند و عرف عام را بايد ملاك دانست. آنچه لازم است اين است كه همه بر حفظ و شكوه و عظمت و حقيقت و وقار قدس و ملكوتي اين برنامه و نشان دادن كمال حزن و اندوه خود اهتمام نمايند. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی)
س: آیا هروله کردن در سینه زنی صحیح است یا خیر؟
ج: انجام چنین حرکاتی در شأن عزاداری سید الشهدا(علیه السلام) که از افضل قربات محسوب می شود نیست. (منبع: سایت آیت الله مکارم شیرازی )
س: آيا هروله کردن ( بالا وپايين پريدن ) در عزاداري يا جشن يا حتي عزاداري امام حسين (ع) جايز است يا خير؟
ج: اشکال ندارد. (منبع: سایت آیت الله سیستانی)
قمه زنی
س: قمه زنى در روز عاشورا چه حكمى دارد؟
ج: قمه زنى علاوه براينكه عرفاً از مظاهر حزن و اندوه شمرده نمىشود و در زمان ائمه (عليهم السلام) و پس از آن نيز سابقه ندارد و تأييدى از ائمه معصومين (عليهم السلام) نيز در مورد آن - نه به شكل عام و نه به شكل خاص - نشده است، در حال حاضر وهن مذهب شمرده مىشود و جايز نيست. (منبع: اجوبه الاستفتائات رهبری)
س: اگر قمه زدن در عزادارى ائمه(عليهم‌السلام) موجب مرگ شخص شود، آيا اين عمل خودکشى محسوب مىشود؟
ج: اگر اين عمل عادتا منجر به فوت نمىشود حکم خودکشى را ندارد ولى اگر از همان ابتدا خوف خطر جانى براى او وجود داشته و در عين حال اين کار را انجام داده و منجر به فوت وى شده است، حکم خودکشى را دارد. (منبع: اجوبه الاستفتائات رهبری)
س: آيا قمه زدن به‌طور مخفى حلال است يا اينکه فتواى شريف حضرت عالى عموميت دارد؟
ج: قمه زنى علاوه بر اينکه از نظر عرفى از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمىشود و سابقهاى در عصر ائمه (عليهم‌السلام) و زمان هاى بعد از آن ندارد و تأييدى هم به شکل خاص يا عام از معصوم (عليه‌السلام) در مورد آن نرسيده است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب می شود بنا بر اين در هيچ حالتى جايز نيست. (منبع: اجوبه الاستفتائات رهبری)
س: معيار شرعى ضرر اعم از جسمى يا روحى چيست؟
ج: معيار، ضررى است که در نظر عرف، قابل توّجه و معتنابه باشد. (منبع: اجوبه الاستفتائات رهبری)
س: حکم ضرب و جرح بدن در عزاداری اباعبدا... چیست؟ لطفا نظر خود را راجع به سینه زنی ، زنجیر زنی و قمه زنی به طور مجزا و شفاف بیان کنید.
ج: عزاداری خامس آل عبا از مهمترین شعائر دینی و رمز بقای تشیع می باشد ولی بر عزاداران عزیز لازم است از کارهایی که موجب وهن مذهب می گردد و یا آسیبی به بدن آنها وارد می کند خودداری کنند. (منبع: سایت آیت الله مکارم شیرازی)
قمه زدن در خفاء بخاطر نذر
س: اينجانب قمه نذر کرده‌ام و مي‌خواهم که در اربعين حسيني نذرم را اداء کنم مي‌خواهم بدانم که زدن قمه در خفاء اشکال شرعي دارد يا خير؟ در صورتي که نذر داشته باشم.
ج: چنانچه براي شخص ضرر معتدبه نداشته باشد، اشکال ندارد. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی)
ضرر زدن به بدن به خاطر عزاداری
س: آيا سينه زدن براي امام حسين عليه السلام زماني که سينه باعث مي‌شود که قرمز شود آيا اشکال دارد. نمي‌شود که سينه را آهسته زد براي اين که باعث مي‌شود که مجلس امام حسين عليه السلام پرشکوه برگزار نشود.
ج: اشکال ندارد. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی)
س: آيا استفاده از زنجيرهايى كه داراى تيغ هستند و در برخى كشورها متداول است، در عزادارى جايز مىباشد؟
ج: اگر استفاده از زنجيرهاى مزبور موجب وهن مذهب در برابر مردم شود و يا باعث ضرر بدنى قابل توجهى گردد، جايز نيست. (منبع: سایت رهبری)
س: استفاده از زنجيرهايي‌كه داراي تيغ هستند، چه حكمي دارد؟
ج: اگر استفاده از زنجيرهاي مزبور، باعث ضرر بدني قابل توجهي گردد، جايز نيست. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی)
لطمه زدن یا استفاده از زنجیر خاردار
س: در عزاي ائمه هدي لطمه زدن به صورت به حدي که خون جاري گردد و يا استفاده از زنجيرهاي خاردار در مجالس ائمه هدي چه حکمي دارد؟
ج: در عزاداري حضرت سيّد الشهداء سلام الله عليه در صورتي که ضرر معتدّبه نداشته باشد، اشکال ندارد. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی)
رفتن داخل آتش برای عزاداری
س: بعضي از مناطق در ايام عزاي ابي عبدالله الحسين داخل آتش مى روند و عزاداري مى نمايند آيا اينگونه عزاداري اشکال دارد يا خير؟
ج: اگر آتش آسيب نمي‌رساند و ضرر قابل ملاحظه اى نداشته باشد، مانعي ندارد. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی)
عزاداري به شکل متعارف
س: زنجير زدن به بدن همانگونه که بعضى از مسلمانان انجام مىدهند، چه حکمى دارد؟
ج: اگر به نحو متعارف و بهگونهاى باشد که از نظر عرفى از مظاهر حزن و اندوه در عزادارى محسوب شود اشکال ندارد. (منبع: اجوبه الاستفتائات رهبری)
پابرهنه‌رفتن در عزاداري
س: بعض عزاداران به خود گِل مي‌مالند و با پاي برهنه راه مي‌روند. اين نحوه عزاداري چه حكمي دارد؟
ج: اينگونه امور كه در محلّي طبق مرسوم آن محل به وسيله آن، اظهار حزن و عزا نسبت به سالار شهيدان‌عليه‌السلام بنمايند، چنانچه ضرر معتد به براي جسم و جان نداشته باشد، مانعي ندارد. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی)
گريبان چاک‌زدن
س: حکم چاك‌زدن گريبان و بر سر و صورت زدن در مصيبت امام حسين عليه‌السلام چيست؟
ج: بر سر و صورت زدن و گريبان چاك‌زدن در مصيبت آن بزرگوار، مانعي ندارد. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی)
خراشيدن صورت
س: برخي در جلسات سينه‌زني و عزاداري معصومين عليهم‌السلام در حال عزاداري صورت خود را خراش انداخته و به صورتشان خون جاري مي‌شود؛ عزاداري به اين شكل چه حكمي دارد؟
ج: معلوم نيست كه اين كارها به عنوان ابراز شدت تألم بر مصائب اهل‌بيت عليهم‌السلام و عزاداري براي آن بزرگواران وهن باشد. بلي، اگر موجب ضرر قابل اعتنا شود جائز نيست. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی)
گل مالی و خاک به سر ریختن در عزاداری
س: در مجالس عزاداري در بعضي شهرها مرسوم است خاک و خاکستر و يا گل به سر و صورت مى مالند آيا اين عمل در شرع پسنديده مى باشد يا خير؟
ج: اين گونه امور که در محلّي طبق مرسوم آن محلّ بوسيله آن اظهار حزن و عزا نسبت به سالار شهيدان بنمايند، مانعي ندارد و از مصاديق عزاداري است. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی)
سينه زني به شکل حلقه وار و شور
س: آيا برگزاري هيئت عزاداري امام حسين (ع) که افراد به صورت حلقه وار و‹‹شور›› سينه مي‌زنند در مسجد و به اين شکل مشکل دارد؟
ج: در هر جايي عزاداري به نحو متعارف همان محل به طوري که با فعل حرامي توأم نباشد مانعي ندارد. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی)
شيوه سينه زني جنوبي
س: آيا سينه زني جنوبي که حرکاتش به رقص نزديک است مشکل شرعي ندارد؟
ج: سينه زني مذکور حرام نيست. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی)
شیوه سینه زنی یزد و اطراف آن
س: در روز عاشورا مراسم عجیبی در تفت یزد انجام میشود بدین صورت که مردم الوارهای سنگین را به شکل لانه کبوتر که تخمین می زنیم (تا۵ تن وزن داشته باشد) بلند کرده و دور میزنند و بعد بروی زمین گذاشته و سینه می زنند این کار را چندین بار انجام میدهند. نظر شما چیست ؟
ج: این کار در روایات اسلامی وارد نشده و بهتر است به جای آن مجالس پرشکوه عزاداری و دستجات برگزار شود. (منبع: سایت آیت الله مکارم شیرازی)
س: در ايام عاشورا ضريح مانندي به نام نخل را به اسم و رسم عزاداري ملبّس به البسه و اقمشه فاخره مي‌كنند، با عنايت به فتواي مرحوم حضرت آيت‌الله العظمي بروجردي كه فرموده‌اند: «عزاداري در ايام عاشورا برحسب متعارف بلاد مختلف است وآنچه درهر بلدي مصداق عزاداري است مانعي ندارد.» نظر حضرتعالي در اين‌باره چيست؟
ج: آنچه استاد عظيم الشأن ما اعلي‌الله‌مقامه در پاسخ سؤال مذكور فرموده‌اند مورد تأييد اينجانب است. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی)
کارهای غیر متعارف در عزاداری
س: آيا آنچه متداول شده که به عنوان عزادارى براى امام حسين(عليه‌السلام) گوشت بدن را سوراخ کرده و قفل و سنگ کيلو به آن آويزان مىکنند، جايز است؟
ج: اين گونه اعمال که موجب وهن مذهب مىشوند ، جايز نيست. (منبع: اجوبه الاستفتائات رهبری)
س: اگر انسان در زيارتگاه‌هاى ائمه(عليهم‌السلام) خود را به زمين بيندازد و همانند بعضى از مردم که صورت و سينه خود را بر زمين مىمالند تا از آن خون جارى شود و به همان حالت وارد حرم مىشوند، عمل کند چه حکمى دارد؟
ج: اين اعمال که به عنوان اظهار حزن و عزادارى سنّتى و محبت ائمه(عليهم‌السلام) محسوب نمىشوند از نظر شرعى اعتبارى ندارند، بلکه اگر منجر به ضرر بدنى قابل توجه و يا وهن مذهب شوند، جايز نيست. (منبع: اجوبه الاستفتائات رهبری)
س: در روز عاشورا مراسمى مانند قمه زنى و پابرهنه وارد آتش و ذغال روشن شدن برگزار مىشود که علاوه بر اينکه باعث بدنام شدن مذهب شيعه اثنى عشرى در انظار علما و پيروان مذاهب اسلامى و مردم جهان مىشود، ضررهاى جسمى و روحى هم به اين اشخاص وارد مىکند،نظر شريف حضرتعالى در اين‌باره چيست؟
ج: هر کارى که براى انسان ضرر داشته و يا باعث وهن دين و مذهب گردد حرام است و مؤمنين بايد از آن اجتناب کنند و مخفى نيست که بيشتر اين امور باعث بدنامى و وهن مذهب اهل بيت(عليهم‌السلام) مىشود و اين از بزرگترين ضررها و خسارت هاست. (منبع: اجوبه الاستفتائات رهبری)
س: آیا بیرون آوردن لباس در مراسم عزاداری پریدن به بالا در مراسم سینه زنی اشکال دارد
ج: عزاداری خامس آل عبا(علیه السلام) از افضل قربات است و چنین مجالسی باید مرکز نشر و گسترش معارف اهل بیت(علیهم السلام) باشد و از این گونه کارها پرهیز شود.
س: آیا جائز است در مراسم عزاداری امام حسین(علیه السلام) به بدن جراحت وارد کرد.
ج: عزاداری خامس آل عبا از مهمترین شعائر دینی است ولی لازم است از هر کاری که به بدن آسیب می رساند یا موجب وهن مذهب می گردد خودداری شود.
س: حکم ضرب و جرح بدن در عزاداری اباعبدا... چیست؟ لطفا نظر خود را راجع به سینه زنی ، زنجیر زنی و قمه زنی به طور مجزا و شفاف بیان کنید.
ج: عزاداری خامس آل عبا از مهمترین شعائر دینی و رمز بقای تشیع می باشد ولی بر عزاداران عزیز لازم است از کارهایی که موجب وهن مذهب می گردد و یا آسیبی به بدن آنها وارد می کند خودداری کنند.
تقليد صداي حيوانات در عزاداري
س: در برخي از جلسات مذهبي و عزاداري، براي اظهار نهايت تذلّل در برابر اهل بيت عليهم‌السلام، عدّه‌اي صداي حيوانات، مانند سگ از خود در مي‌آورند. حكم شرعي آن را بيان فرماييد؟
ج: چون در انظار، موهن است، سزاوار است اظهار ارادت و ولايت خود را در صورت‌هاي جالب و تحسين آميز انجام دهند. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی)
بر پا داشتن مراسم عزاداری
س: وظیفه ما در برابر این مراسم مهم اسلامى یعنى مراسم عزادارى و عاشوراى حسینى چیست؟
ج: بدون شک این مراسم از مهم ترین شعائر اسلامى است که هر سال باید باشکوه تر و با عظمت تر از سال گذشته برگزار شود حتى در بعضى از شرایط براى حفظ آن از شر اجانب ممکن است جنبه وجوب کفائى یا عینى به خود بگیرد و انجام آن رمز بقاى اسلام و مذهب اهل بیت(علیهم السلام) است. (منبع: سایت آیت الله مکارم شیرازی)
بهترین شیوه بر پا داشتن عزاداری و ادای نذر برای آن
س: باتوجه به نزديکي ايام شهادت سرور و سالار شهيدان حضرت امام‌حسين ع به نظر شما براي اداي احترام و دادن نذر مناسب چه چيزي مناسب‌تر است؟ لطفاً مرا راهنمايي فرماييد.
ج: موارد مختلف است، و برحسب شرايط محل و عرف مردم و نيازهاي هيئات عزاداري متفاوت است و بهتر اين است که واعظي را دعوت کنيد تا مسائل شرعي و اخلاقي اسلامي و فلسفه قيام حضرت سيدالشهداء ع را بيان کند. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی)
شیوه عزاداری در محرم
س: مرسوم است که اکثر مردم در دهة اول محرم عزاداري مى نمايند آيا عزاداري ما به اين شکل بهتر است يا بايد از دهة دوم محرم به عزاداري بيشتر اهميت داد لطفاً راهنمايي فرماييد.
ج: بحمدالله مراسم عزاداري در طول دو ماه محرّم و صفر بلکه در طول سال تعطيل نمي‌شود و همينطور که مرسوم است بايد از اوّل محرّم شروع شود و به رسم معهود در تاسوعا و عاشورا بر رونق و گسترش آن افزوده شود و مداومت بر آن در دهه دوم و سوم هم ادامه تعظيم شعائر است. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی)
گریه با صدای بلند در عزاداری
س: آيا گريه با صداي بلند در عزاي ائمه اطهار علیهم السلام اشکال دارد يا خير؟
ج : اشکال ندارد بلکه بسيار مطلوب است. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی)
بلند شدن صدای گریه زنان در عزاداری
س: گاهي در عزاي ائمه اطهار در بعضي حسينيه ها صداي گريه و شيون زنان به بيرون مى آيد آيا اين عمل اشکال دارد و زنها بايد آهسته گريه کنند تا صداي گريه آنها به نامحرم نرسد يا اشکالي بر آن مترتب نيست؟
ج: اشکال ندارد. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی)
درست کردن تابوت برای عزاداری
س: آيا درست نمودن تابوت در مجالس عزاي ائمه اطهار پسنديده است زيرا در بعضي از عزاداري ها تابوت درست مى نمايند و در خيابان حرکت مى کنند اين عمل اشکال دارد يا خير لطفاً توضيح مرقوم فرماييد. (باتوجه به اينکه در زيارت رسول اکرم صلی الله علیه و آله بيان شده که شکل تابوتي درست نماييد و در مقابل خود قرار دهيد.
ج: اشکال ندارد. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی)
برهنه شدن در عزاداری ها
س: مردانی هستند که هنگام عزاداری برای امام حسین از ناف به بالا لخت می شوند در حالی که در بالای مجلس زنان نیز حضور دارند، می خواستم بدانم حکم مسئله چیست؟و حتی اگر مجلس مردانه نیز باشد در ان صورت حکم چیست؟
ج: برهنه شدن در مراسم عزاداری مطلقاً اشکال دارد. (منبع: سایت آیت الله مکارم شیرازی)
س: آيا سينه زني در هيئت‌هاي مذهبي در حالي كه عزاداران پيراهن برتن ندارند و در بالا تنه پوششي نداشته باشند، اشكال دارد يا نه؟
ج: بسم الله الرحمن الرحيم
سلام عليكم و رحمة‌الله و بركاته
اگر ناظر نامحرمي نباشد اشكال ندارد بلكه اجر و ثواب هم دارد. (منبع: سایت آیت الله صافی گلپایگانی)
س: آيا سينه‌زني به صورتي كه از كمر به بالا برهنه شوند، در عزاداري سيّدالشهدا‌عليه‌السلام جائز است؟
ج: اگر مستلزم نگاه نامحرم نباشد، اشكال ندارد. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی)
س: ميخواستم نظر حضرت عالي را از نظر شرعي ونحوه حلال يا حرام بودن درباره لخت شدن افراد در هيئت هاي مذهبي که جهت سينه زني انجام مي گيرد را بدانم؟
ج: اشکال ندارد. (منبع: سایت آیت الله سیستانی)
س: آيا در عزاداري و سينه زني امام حسين در آوردن پيراهن و لخت شدن در مساجد جايز است ؟
ج: جايز است. (منبع: سایت آیت الله سیستانی)
تعزیه و شبیه خوانی
س: مراسم شبيه خوانى كه در حال حاضر در خيلى جاها مرسوم است. چه حكمى دارد؟
ج: تعزيه و شبيه خوانى اگر مشتمل بر دروغ و باطل نباشد، مفسدهاى هم نداشته باشد و موجب وهن مذهب هم نشود، اشكالى ندارد، لكن بهتر است بجاى آن مجالس وعظ و ارشاد و ذكر مصائب حسينى و مرثيه خوانى برپا شود. (منبع: سایت رهبری)
س: نظرتان راجع به تعزيه‌خواني چيست؟
ج: تعزيه و شبيه‌خواني، اگر مشتمل بر آلات لهو، از قبيل طبل و شيپور و صنج نباشد و اشعار دروغ و غنا نخوانند و مرد، لباس زنان را نپوشد و اجتماع مرد و زن در یکجا نباشد ، اشكال ندارد. ولی سزاوار است که به تعزیه خوانی تنها اکتفاء نکنند و مجالس روضه که در آنها علاوه بر ذکر مصائب حضرت خامس آل عبا علیه السلام ، معارف و عقاید اسلامی و تفسیر آیات و احادیث و احکام شرعیه بیان می شود نیز تشکیل دهند. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی)
عزاداري نمايشي و تئاتري
س: اخيراً مطرح مي‌شود كه مجالس عزاداري خصوصاً عزاي سيدالشهدا عليه‌السلام از صورت سنّتي و روضه‌خواني و استماع آن خارج بشود و به صورت نمايشي و تئاتري تبديل گردد، بلكه به اين مطلب اصرار مي‌ورزند. نظر مباركتان را بيان فرماييد.
ج: اقامه عزاي آن بزرگوار بايد با ذكر مصائب از كتب صحيحه معتبره توسط ذاكرين و علماي محترم با حفظ شئون اهل بيت عليهم‌السلام باشد و به صورت تئاتر درآوردن معمولاً خالي از لوازم فاسده و غير شرعي نيست. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی)
استفاده از عَلَم
س: در بعضى از مساجد در ايام عزادارى از عَلَمهاى متعددى استفاده مىشود که داراى تزئينات زياد و گرانبهايى است و گاهى موجب سؤال متدينين از اصل فلسفه آنها مىگردد و در برنامههاى تبليغى خلل ايجاد مىکند و حتّى با اهداف مقدس مسجد تعارض دارد، حکم شرعى در اين رابطه چيست؟
ج: اگر قرار دادن آنها در مسجد با شئونات عرفى مسجد منافات داشته باشد و يا براى نمازگزاران مزاحمت ايجاد کند، اشکال دارد. (منبع: اجوبه الاستفتائات رهبری)
س: اگر شخصى عَلَمى را براى عزادارى سيدالشهدا(عليه‌السلام) نذر کرده باشد، آيا جايز است مسئولين حسينيه از قبول آن خوددارى کنند؟
ج: اين نذر، متولّى حسينيه و هيأت امناء آن را ملزم به قبول عَلَم نمىکند. (منبع: اجوبه الاستفتائات رهبری)
س: استفاده از عَلَم در مراسم عزادارى سيدالشهدا(عليه‌السلام) با قرار دادن آن در مجلس عزا يا حمل آن در دسته عزادارى چه حکمى دارد؟
ج: فى‌نفسه اشکال ندارد ولى نبايد اين امور جزء دين شمرده شوند. (منبع: اجوبه الاستفتائات رهبری)
س: استفاده از علم در مراسم عزاداري امام حسين عليه السلام چه حكمي دارد؟
ج: در مراسم عزاداري سالار شهيدان حضرت أبي عبدالله الحسين عليه السلام استفاده از علم اشكال ندارد بلكه تعظيم شعائر محسوب مي‌شود. (منبع: سایت آیت الله صافی گلپایگانی)
س: استفاده از عَلَم چه حکمي دارد؟
ج: در مراسم عزاداري سالار شهيدان حضرت ابي‌عبدالله‌الحسين عليه‌السلام، استفاده از عَلَم كه تعظيم شعائر محسوب مي‌شود به شرط اينكه مشتمل بر مجسّمه ذي روح كه حرام است نباشد، اشكال ندارد؛ بلكه مطلوب است. (منبع: استفتائات مکتوب دفتر آیت الله صافی گلپایگانی)