فلسفه سر خاك رفتن (سر قبر) چيست؟

21:33 - 1393/09/25
چکیده: اصل زيارت قبور مؤمنان جهت عبرت گرفتن و به ياد مرگ و آخرت افتادن، و همچنين قرائت فاتحه و طلب رحمت براي آنان مستحب و پسنديده است و در استحباب آن بين فقهاي اسلامي اختلافي نمي باشد و حتي زيارت زنان نيز ـ البته در صورتي كه زيارت آنان همراه با اموري كه از نظر شرعي نهي نشده باشد، از نظر تمام مذاهب اسلامي به جز شافعيه و حنابله مستحب است ولي اين دو مذهب زيارت قبور را براي بانوان مكروه مي دانند...

اصل زيارت قبور مؤمنان جهت عبرت گرفتن و به ياد مرگ و آخرت افتادن، و همچنين قرائت فاتحه و طلب رحمت براي آنان مستحب و پسنديده است و در استحباب آن بين فقهاي اسلامي اختلافي نمي باشد و حتي زيارت زنان نيز ـ البته در صورتي كه زيارت آنان همراه با اموري كه از نظر شرعي نهي نشده باشد، از نظر تمام مذاهب اسلامي به جز شافعيه و حنابله مستحب است ولي اين دو مذهب زيارت قبور را براي بانوان مكروه مي دانند.

بر اساس آيات و روايات، ارتباط خاصي ميان روح انسان در برزخ و بدن مادي او در قبر خاكي وجود دارد. اين ارتباط، در اصل از ارتباط روح و بدن مادي كه در طول زندگي دنيوي با يكديگر يك نوعي اتحاد داشته اند، سرچشمه مي گيرد كه با قطع تعلق روح از بدن پس از مرگ به كلي از ميان نمي رود، بلكه يك نوع ارتباط در حدّ پايين تري ميان روح برزخي و بدن مادي و خاكي وجود دارد، البته نه در حد و اندازه اي كه در زندگي دنيوي و در دوران تعلق روح به بدن وجود داشت و نه با آن كيفيت و كميت، بلكه در ميزاني ضعيف تر و با كم و كيفي ديگر. از همين رو، قبر خاكي يا عالم برزخي روح ارتباطي دارد كه نقاط ديگر اين ارتباط را ندارند، و به همين جهت است كه علي رغم حضور روح در عالمي فوق ماده، زمان و مكان (برزخ) توجه خاصي به بدن مادي و نقطه اي كه بدن خاكي در آن است، دارد و بر اساس همين ارتباط ميان قبر خاكي و قبر برزخي است كه دستورات و احكام خاصي در باب قبر، تشييع جنازه، كفن، دفن، حرمت قبر، استحباب زيارت قبور، دعا، طلب رحمت و مغفرت بر سر قبور و نظاير آنها در شريعت اسلامي وجود دارد.
اين ارتباط روح با قبر خاكي موجب مي شود كه بتوان از اين طريق بهتر با روح رابطه برقرار و به او توجه كرده و نيز توجه او را جلب كرد، بدين جهت در روايات تأكيد فراواني بر زيارت قبور، دعا، طلب رحمت و مغفرت و تلاوت قرآن كريم بر سر قبرها شده است، هر چند اين آداب در هر جايي براي مردگان خوب است، ولي به دليل ارتباط قبر برزخي با قبر خاكي بر انجام اين آداب بر سر قبرها تأكيد بيشتري شده و از استحباب بيشتري برخوردار است. از طرفي ارواح نيز بر اساس اين ارتباط با بدن مادي و قبر خود از حضور مؤمنان مسرور و مبتهج مي شوند.
امام صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «قسم به خداي متعال، مردگان رفتن شما را (بر سر قبورشان) مي دانند و با حضور شما مسرور مي شوند و با شما اُنس مي گيرند و بهره مند مي شوند».(1) : (2)
امّا مهمترين اثر دنيوي زيارت اهل قبور براي انسان، تذكر مرگ و يادآوري اين رخداد مهمّ است و اين خود، موجب بازداشتن انسان از بازي هاي دنيوي،(3) مانع انجام كارهاي زشت و ناروا،(4) باعث انجام اعمال و كردار نيك،(5) سبب بي رغبتي و كم خشنودي از دنيا،(6) و زمينه ساز عبرت آموزي است.(7)
در مورد فضيلت زيارت قبور مومنان در كتاب «عروة الوثقي» ـ از كتب فقهي معروف شيعه ـ چنين آمده است: «زيارت قبور مؤمنان و سلام بر آنان، قرائت قرآن كريم و طلب رحمت و مغفرت مستحب است و اين استحباب در روز دوشنبه و پنجشنبه به ويژه عصر آن و صبح شنبه براي مردان و زنان مؤكد مي شود».(8)

پاورقی:

1. ر.ک، حر عاملي،محمد، وسائل الشيعه، موسسه آل البیت ع، 1409، اول، قم ایران. ج 3، ص222.
2. ر.ک: شجاعى، محمد، عروج روح، مقدمه و تدوين محمدرضا کاشفى، تهران، کانون انديشه جوان، چاپ اوّل، 1379ش، ص71ـ76.
3. ر.ک: نهج البلاغه، ترجمه دکتر شهيدى، سيد جعفر، خطبه 84، ص66.
4. همان، خطبه 99، ص92.
5. همان، کلمات قصار، 31، ص364
6. همان، کلمات قصار 349، ص423
7. همان، خطبه 221، ص، 252
8. طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم، الروة الوثقي، مستحبات الدفن. ج1، ص443.

منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات    

با عضویت در خبرنامه مطالب ویژه، روزانه به ایمیل شما ارسال خواهد شد.