چرا فرعون در آيه 24 نازعات واژه« اعلي» را بكار مي برد؟

23:28 - 1393/10/02
چکیده: فرعون خودش يكي از بت پرستان بود ولي اينجا ادعا مي كند من پروردگار بزرگ و بلند مرتبه شما هستم، يعني حتي خودش را از معبود خودش نيز بالاتر مي شمرد و اين است بيهوده گوئي هاي طاغوت ها»....

چرا فرعون در آيه 24 نازعات واژه« اعلي» را بكار مي برد چرا «عظيم» يا كلمه اي ديگر را نگفت؟

پاسخ:

قرآن كريم در بيشترين آيات خود اشاره به انسان هاي طغيان گر و زورگو نموده و در آخر، شكست آنان در برابر خداوند متعال را بيان مي دارد كه آيه مورد بحث هم يكي از همان آيات مي باشد.
اينكه چرا خداوند فرموده «اعلي» و كلمه ديگري نفرموده اند يكي از علت هاي آن مي تواند اين باشد كه خداوند عين كلمه اي كه بر زبان فرعون جاري شده را بيان مي كند چون فرعون درمقام ادعاي خدايي بود.
تفسير الميزان اين آيه را چنين بيان مي كند كه «فقال انا ربكم الأعلي»(1) فرعون در اين جمله ادعاي ربوبيت مي كند و ظاهرش اين است كه خود را رب اعلا مي پنداشته، يعني از ساير ارباب كه مورد پرستش مصريان بودند بلند مرتبه تر مي دانسته و بعيد نيست منظورش از اين برتري با اينكه خودش هم بت پرست بوده و به حكايت قرآن درباريانش براي تحريكش مي گفتند: «آيا موسي را آزاد مي گذاري تا در زمين فساد نموده، تو را و خدايانت را تباه كند»(2) اين باشد كه بگويد: من از همه خدايان به شما نزديكترم، براي اينكه رزق شما به دست من تأمين مي شود و شوون زندگي و شرافت و آقائيتان به همت من حفظ مي شود ولي ساير خدايان داراي اين صفت نيستند.(3)
كلمه «الأعلي» به معناي كسي است كه بر فراز هر بلندي كه تصور شود درآمده و بر هر چيزي قاهر و چيره باشد.(4)
بعضي گفته اند: مرادش اين بوده كه خود را به همه كساني كه متولي امور مردمند برتري بدهد نه اينكه ادعاي دعوتش اين است كه من سلطان شما و ما فوق ساير اولياي امور مملكت شمايم، مافوق حكام و عمال مملكتم پس در اين صورت اين آيه (24 نازعات) در معناي آيه ديگر است كه در آن كلام فرعون را حكايت نموده و مي فرمايد «و نادي فرعون.... فرعون در ميان قوم خود ندا داد كه اي قوم آيا ملك مصر از آن من نيست».(5)
ولي علامه اين قول را ردّ مي كند و مي فرمايد: لكن اين قول با ظاهر كلام خداوند مخالف است چون فرعون در ضمن سخنانش با قوم، تصريح خدا بودن خود كرده و مي گويد «هان اي درباريان! من براي شما معبودي به غير خود سراغ ندارم»(6) و نيز به حضرت موسي مي گويد «اگر غير از من معبودي بگيري تو را از زندانيان خواهم كرد».(7)
بنابراين فرعون خودش يكي از بت پرستان بود ولي اينجا ادعا مي كند من پروردگار بزرگ و بلند مرتبه شما هستم، يعني حتي خودش را از معبود خودش نيز بالاتر مي شمرد و اين است بيهوده گوئي هاي طاغوت ها».(8)
و امّا چرا كلمه«عظيم» را بكار نبرده است؟
اولاّ همان گونه كه گفته شد، «الأعلي» به معناي كسي است كه بر فراز هر بلندي كه تصور شود درآمده و بر هر چيزي قاهر و چيره باشد و از شئون ربوبيت است و خلقت، ايجاد، رزق، احياء، اماته و امثال آن را در بر مي گيرد و فرعون چون فكر مي كرد تمام اينها را در اختيار دارد اين كار را بكار بوده ولي از عظيم و صفات ديگر اين معني استفاده نمي شود، لذا فرعون گفت: من پروردگار اعلي هستم. حاصل سخن اينكه اولا: كلمه اعلي بار معنايي بيشتري از عظيم و ديگر صفات دارد، لذا از كلمه «اعلي» استفاده كرده است.
ثانياً: احتمال دارد چون خود فرعون از كلمه «اعلي» استفاده مي كرد، لذا خداوند سخن فرعون را گفته است.

پاورقی:

1. نازعات : 24.
2. اعراف : 127.
3. طباطبائي، تفسير الميزان، ترجمه: موسوي همداني، قم، دفتر انتشارات اسلامي، ج20، ص305.
4. همان، ج20، ص440.
5. زخرف : 51.
6. طباطبائي، الميزان، ج20، ص306.
7. شعراء : 29.
8. مکارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دارالکتب الاسلاميه، چاپ سي ام، ج26، ص104.

منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات    

با عضویت در خبرنامه مطالب ویژه، روزانه به ایمیل شما ارسال خواهد شد.