رهروان ولایت ـ درس معلم گر بود زمزمه محبتی ---- جمعه به مکتب آورد طفل گریز پای را اگر این همه اصرار می‌شود که تربیت فرزندان باید همراه با محبت باشد همه به این خاطر است که بالاترین تاثیرگذاری در جریان تربیت را می‌توان با استفاده از محبت بر فرزندان آورد. محبت به عقیده ما ابزاری است که به روند تربیتی سرعت می‌بخشد.
در یک تربیت صحیح چند مولفه دارای اهمیت وِیژه است که باید به هر کدام از آنها به صورت جدی پرداخته شود.
1.اهدافی که در یک تربیت دنبال می‌شود.
برای تربیت صحیح فرزندان اهداف متعددی می‌تواند در نظر گرفت ولی آن هدفی که می‌تواند تمامی این اهداف را در زیر مجموعه خود قرار دهد و بر مبنای حقیقت خلقت انسان نیز تنظیم شده باشد، تربیت فرزندان برای رسیدن به عبودیت و بندگی خدا است. رسیدن به این هدف والا تنها چیزی است که باعث آرامش قلب والدین و چشم روشنی آنها می‌شود.
مولای متقیان علی علیه‌السلام در این‌باره چه زیبا می‌فرمایند:« َ وَ اللَّهِ مَا سَأَلْتُ رَبِّي وَلَداً نَضِيرَ الْوَجْهِ وَ لَا سَأَلْتُ وَلَداً حَسَنَ الْقَامَةِ وَ لَكِنْ سَأَلْتُ رَبِّي وُلْداً مُطِيعِينَ لِلَّهِ خَائِفِينَ وَجِلِينَ مِنْهُ حَتَّى إِذَا نَظَرْتُ إِلَيْهِ وَ هُوَ مُطِيعٌ لِلَّهِ قَرَّتْ بِهِ عَيْنِي؛[1] به خدا قسم من از خداوند خویش طلب فرزندان زیباچهره و نیكوقامت ننمودهام، بلكه از پروردگارم خواسته‌ام فرزندانم مطیع او باشند و از او بترسند تا وقتی با این صفات به آنها نظر بافكنم مایه چشم روشنی من باشند.»
2.استفاده از روش‌های مطمئن و سریع الوصول
این‌گونه نیست که همیشه فرصت تربیت فرزندان برایمان مهیا باشد. تربیت زمان مناسب خود را می‌طلبد و قطعا این فرصت تا زمانی برای ما مهیا است که پذیرش تربیت از جانب فرزندان‌مان وجود داشته و ضمیر پاک و خداپرست آنان هنوز دست‌خوش تغییرات نگردیده باشد.
امام علی علیه‌السلام درباره غنیمت شمردن فرصت کودکی و نوجوانی برای تربیت فرزند می‌فرمایند:« إِنَّمَا قَلْبُ الْحَدَثِ كَالْأَرْضِ الْخَالِيَةِ مَا أُلْقِيَ فِيهَا مِنْ شَيْءٍ قَبِلَتْهُ فَبَادَرْتُكَ بِالْأَدَبِ قَبْلَ أَنْ يَقْسُوَ قَلْبُكَ وَ يَشْتَغِلَ لُبُّك؛[2] بهدرستی كه دل جوان همچون زمین ناكشته است، هرچه درآن افكنند، بپذیرد. پس به ادب آموختنت پرداختم پیش از آنكه دلت سخت شود و خِرَدت هوایی دیگر گیرد.»
و نیز در ادامه می‌فرمایند:«وَ صَرَفْتُ عَنْكَ مَجْهُولَهُ وَ رَأَيْتُ حَيْثُ عَنَانِي مِنْ أَمْرِكَ مَا يَعْنِي الْوَالِدَ الشَّفِيقَ وَ أَجْمَعْتُ عَلَيْهِ مِنْ أَدَبِكَ أَنْ يَكُونَ ذَلِكَ وَ أَنْتَ مُقْبِلٌ بَيْنَ ذِي النَّقِيَّةِ وَ النِّيَّة؛[3] آنچه ناشناخته و سبب سرگردانى تو مىشد به يك سو نهادم و چونان پدرى مهربان كه به كار فرزند خود توجّه دارد، به كار تو توجّه نمودم و براى تو از ادب چيزها اندوختم كه بياموزى و به كار بندى؛ زيرا تو هنوز در روزهاى آغازين جوانى و بهار زندگانى هستى و هنوز نيّتى پاك دارى و نفسى دور از آلودگى.»
از دست ندادن فرصت در تربیت فرزندان و استفاده از مسیرهایی که ما را سریع‌تر به این مقصود برساند، بسیار اهمیت دارد. محبت یکی از آن روش‌هایی است که به دلیل آثار مثبت زیادی که دارد در تربیت فرزندان نقش حیاتی را ایفا می‌کند. از جمله آثار مهم محبت این است که فرد را شبیه به محبوب خود می‌سازد و تبعیت از او را بالا می‌برد و در مقابل فرد در برابر فشارهایی که از بابت همراه بودن با محبوب و دفاع از او متحمل می‌شود را به راحتی پذیرفته و از مواجهه با ان هراسی به دل راه نمی‌دهد.[4]
حال اگر این تربیت در سایه محبتی باشد که در دل فرزندان نسبت به پیامبر صلیاللهعلیهوآله و اهل‌بیت او علیهم‌السلام قرار گرفته است، به شکلی کامل و تضمینی حافظ تربیت فرزند ما می‌شود. نبی مکرم اسلام صلیاللهعلیهوآله می‌فرمایند:«أَدِّبوا أولادَكُم عَلى ثلث خِصالٍ: حُبِّ نَبيِّكُم وَحُبِّ أَهلِ بَيتِهِ و تلاوةِ القرآنِ؛[5] فرزندان خود را بر سه خصلت تربيت كنيد: دوستى پيامبرتان و دوستى خاندانش و قرائت قرآن.»
در ادامه می‌خواهیم به صورت مختصر به بخشی از راه‌کارها و مناسک ایجاد محبت به پیامبر صلیاللهعلیهوآله و خاندان گرامی‌شان که در لسان خودشان بیان شده اشاره کنیم و از این طریق قدمی را در شناخت آنان و اتصال به آن بزرگواران برداریم.
1.درخواست فرزند از خدا قبل از زمان بارداری با نام مبارک پیامبر صلیاللهعلیهوآله
از امام صادق علیه‌السلام روایت شده‌است که:«أَنَّهُ شَكَا إِلَيْهِ رَجُلٌ أَنَّهُ لَا يُولَدُ لَهُ فَقَالَ لَهُ إِذَا جَامَعْتَ فَقُلِ اللَّهُمَ إِنْ رَزَقْتَنِي وَلَداً سَمَّيْتُهُ مُحَمَّداً- قَالَ فَفَعَلَ ذَلِكَ فَرُزِق؛[6] شخصی به آن حضرت شكايت كرد كه مرا فرزند نمي‌شود پس فرمودند كه چون اراده جماع كنى بگو"خدایا اگر به من فرزندی(پسر) عطا کردی او را محمد نام‌گذاری می‌کنم.امام فرمودند: این شخص این‌چنین کرد پس به او فرزندی داده شد.»
در واقع با این کار محبت به رسول الله صلیاللهعلیهوآله اول در دل پدر و مادر قرار گرفته و از طریق پدر و مادر با وراثت و تربیت درست به فرزندان انتقال خواهد یافت.
2.توصیه به نام‌گذاری فرزند به نام مبارک محمد در زمان بارداری و طلب فرزند پسر
از حضرت صادق عليه السّلام منقول است كه فرموده‌اند: «إِذَا كَانَ بِامْرَأَةِ أَحَدِكُمْ حَبَلٌ فَأَتَى عَلَيْهَا أَرْبَعَةُ أَشْهُرٍ فَلْيَسْتَقْبِلْ بِهَا الْقِبْلَةَ وَ لْيَقْرَأْ آيَةَ الْكُرْسِيِّ وَ لْيَضْرِبْ عَلَى جَنْبِهَا وَ لْيَقُلِ- اللَّهُمَ إِنِّي قَدْ سَمَّيْتُهُ مُحَمَّداً فَإِنَّهُ يَجْعَلُهُ غُلَاماً فَإِنْ وَفَى بِالاسْمِ بَارَكَ اللَّهُ لَهُ فِيهِ وَ إِنْ رَجَعَ عَنِ الِاسْمِ كَانَ لِلَّهِ فِيهِ الْخِيَارُ إِنْ شَاءَ أَخَذَهُ وَ إِنْ شَاءَ تَرَكَهُ؛[7] هرگاه همسر یکی از شما را حملى باشد و چهار ماه بر او بگذرد روى او را به قبله كن و آية الكرسى بخوان و دست بر پهلوى او بزن و بگو: خدايا من او را محمّد نام نهادم چون چنين كند خدا آن فرزند را پسر گرداند پس اگر او را محمّد نام كند مبارك باشد و اگر نام نكند خدا اگر خواهد به او بخشد.»
3.سنت اهل‌بیت علیهم‌السلام در نام‌گذاری فرزند پسر به نام زیبای محمد در آغاز ولادت حداقل برای مدت 7روز اول ولادت
امام صادق علی‌السلام فرموده‌اند:«لَا يُولَدُ لَنَا وَلَدٌ إِلَّا سَمَّيْنَاهُ مُحَمَّداً فَإِذَا مَضَتْ سَبْعَةُ أَيَّامٍ فَإِنْ شِئْنَا غَيَّرْنَا وَ إِلَّا تَرَكْنَا؛[8]هر گاه فرزندى بر ايمان به دنيا آيد تا يك هفته نامش را «محمد» مىگذاريم، پس از آن، اگر خواستيم تغيير مىدهيم و گر نه همان نام را اختيار مىنماييم.»
4.تاکید بر نام‌گذاری یکی از فرزندان پسر به صورت ثابت به نام محمد و وجود این نام در خانه
پیامبر گرامی اسلام می‌فرمایند:«مَنْ وُلِدَ لَهُ أَرْبَعَةُ أَوْلَادٍ وَ لَمْ يُسَمِّ أَحَدَهُمْ بِاسْمِي فَقَدْ جَفَانِي؛[9] كسى كه صاحب چهار فرزند شود ولى هيچ يك را به اسم من ننامد، به من جفا كرده است.»
حال به عنوان جواب به تمام این سوالات که چرا تا این حد تاکید بر نام‌گذاری فرزندان به نام مبارک پیامبر گرامی اسلام صلیاللهعلیهوآله در لسان مبارک ایشان و دیگر ائمه علیهم‌السلام وجود دارد؟ باید بگوییم که این کار یکی از بزرگ‌ترین مناسک و رفتارهایی است که شیطان را از فرزندان ما دور می‌کند و محبت به پیامبر صلیاللهعلیهوآله و خانواده او را در دل فرزند جای می‌دهد. و در واقع نام‌گذاری فرزندان یکی از مهم‌ترین مناسک تولی به ولایت پیامبر اسلام صلیاللهعلیهوآله و اهل‌بیت ایشان می‌باشد.
امام باقر علیه‌السلام به کودک خردسالی فرمودند: اسمت چیست؟ گفت محمد؛ حضرت فرمودند کنیه‌ات چیست فرمودند: علی. ایشان فرمودند: تو(با این نام و کنیه) بر خود دژی ساخته‌ای که شیطان دیگر بر تو راه نمی‌یابد(و این قابلیت در تو به واسطه این اسم وجود دارد). هر وقت شیطان بشنود کسی نام محمد یا علی را صدا می‌زند، مانند سرب یا قلع ذوب می‌شود و هرگاه بشنود که کسی را به نام یکی از دشمنان ما می‌خوانند به شادی و نشاد در آید و بر خود ببالد.[10]
5.خواندن اذان و اقامه در گوش فرزند هنگام تولد
قطعا یکی از مواردی که ذکر و یاد پیامبر عظیم الشان اسلام در آن نمود و تبلوری ویژه دارد اذان و اقامه است. وقتی یاد پیامبر در کنار یاد خدا در دل اذان و اقامه به عنوان اولین کلماتی باشد که به گوش نوزاد می‌رسد، قطعا تاثیر بسیار زیادی در ایجاد محبت در قلب فرزند نسبت به پیامبر رحمت صلیاللهعلیهوآله دارد و او را بهتر در دایره تولی به ولایت رسول الله و دوری از ولایت شیطان قرار می‌دهد.
پیامبر گرامی اسلام صلیاللهعلیهوآله می‌فرمانید:«مَنْ وُلِدَ لَهُ مَوْلُودٌ فَلْيُؤَذِّنْ فِي أُذُنِهِ الْيُمْنَى بِأَذَانِ الصَّلَاةِ وَ لْيُقِمْ فِي الْيُسْرَى فَإِنَّهَا عِصْمَةٌ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ؛[11] برای هر کس فرزندی متولد شد، باید در گوش راست او اذان نماز و در گوش چپ او اقامه بگوید؛ زیرا مایه ایمنی از شیطان رانده شده است.»
6.آموزش ذکر صلوات و ذکر "محمد رسول الله" به فرزند
از اولین آموزش‌هایی که ائمه هدی سلام‌الله علیهم در سنین خردسالی بر یاد دادن آن به فرزند تاکید داشته‌اند فراگیری دو ذکر صلوات و "محمد رسول الله" بوده است[12] که ما برای اختصار از ذکر آن احادیث خودداری می‌کنیم.
در این میان قطعا می‌توان به موارد بسیار زیاد و متعدد دیگری همانند روایاتی که تاکید بر امر کردن والدین به نماز خواندنِ فرزندان که خود بالاترین یادها را نسبت به پیامبر صلیاللهعلیهوآله در کنار یاد خدا در دل فرزند قرار می‌دهد و روایاتی که در باب ترد نکردن فرزندان از مسجد و قرار دادن آنان در بین صفوف و ...نیز اشاره کرد که هر کدام به نوبه خود می‌طلبد که در جای خود بدان پرداخته شود.
__________________________________________________________
پی‌نوشت:
1.مناقب آل أبي طالب عليهم السلام (لابن شهرآشوب)، ج3، ص380، 4جلد، علامه - قم، چاپ: اول، 1379 ق و تفسير نور الثقلين، ج4، ص44، 5جلد، اسماعيليان - قم، چاپ: چهارم، 1415 ق.
2.تفصيل وسائل الشيعة إلى تحصيل مسائل الشريعة، ج21، ص478، 30جلد، مؤسسة آل البيت عليهم السلام - قم، چاپ: اول، 1409 ق.
3.تحف العقول عن آل الرسول صلى الله عليه و آله، ص71، 1جلد، جامعه مدرسين - قم، چاپ: دوم، 1404 / 1363ق.
4.من دیگر ما، جلد2، ص47الی86، 3جلد،نویسنده:محسن عباسی ولدی، انتشارات جامعه الزهراء،چاپ6 بهار 93.
5.قاموس قرآن، مقدمه، ص2، 7جلد، دار الكتب الاسلامية - تهران، چاپ: ششم، 1412ق.
6.تفصيل وسائل الشيعة إلى تحصيل مسائل الشريعة، ج21، ص378، 30جلد، مؤسسة آل البيت عليهم السلام - قم، چاپ: اول، 1409 ق.
7.الكافي، ج6، ص11، 8جلد، دار الكتب الإسلامية - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق.
8.تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان)، ج7، ص438، 10جلد، دار الكتب الإسلاميه - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق.
9.الكافي، ج6، ص19، 8جلد، دار الكتب الإسلامية - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق.
10.الكافي، ج6، ص20، 8جلد، دار الكتب الإسلامية - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق.
11.الكافي، ج6، ص24، 8جلد، دار الكتب الإسلامية - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق.
12.من لا يحضره الفقيه، ج1، ص281، 4جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، چاپ: دوم، 1413 ق.