درباره معناي غزوه و غزوات پيامبر اكرم و انگيزه و اهداف اين غزوات توضيح دهيد؟
پاسخ:
غزو، به معناي آهنگ كسي يا چيزي كردن، جنگ با دشمن و قصد جنگ با دشمن، آمده است. غزوه، به معناي يك جنگ كه جمع آن غزوات است.
در اصطلاح تاريخ اسلام، به جنگ‌هايي كه پيامبر در آن ها شركت داشت «غزوه» گفته مي‌شود. در مقابل آن «سريّه» است كه جنگي بوده كه با دستور پيامبر و بدون حضور حضرت انجام شده باشد. (1)
تعداد غزوه‌ها را 26 و برخي 27، ذكر كرده‌اند. در برخي از غزوه‌ها مانند بدر، احد، خندق، بني قريظه، مصطلق، خيبر، فتح، حنين، موته و طائف، نبرد و برخورد نظامي صورت گرفت و در ديگر غزوه‌ها، كار به نبرد و شمشير كشيدن، كشيده نشد. (2)
پيامبر، برخلاف زمامداران ديگر، هرگز براي كشور گشايي و استثمار نيروهاي انساني و به دست آوردن ثروت ملل ديگر به جنگ يا بستن پيمان هاي نظامي اقدام نمي كرد. در تمام دوران پر افتخار زندگي اش، همواره به نجات مظلومان و مستضعفان مي انديشيد. به منظور تبيين فلسفه واقعي درگيري هاي پيامبر و پرده برداشتن از غرض ورزي ها و انگيزه هاي استعماري برخي از مستشرقان، به ويژه دستگاه تبشيري مسيحيت در واژگونه تفسير كردن جنگ هاي پيامبر، نخست به توضيح انگيزه نبردهاي معروف پيامبر مي پردازيم. در پايان آماري از كشتگان تمام جنگ هاي زمان پيامبر ارائه مي كنيم تا صاحبان خرد و انصاف، دور از تعصب به داوري بپردازند. در اين جا به برخي از جنگ هاي حضرت اشاره مي شود:
جنگ بدر
پيامبر و يارانش 13 سال در مكه مورد آزار و شكنجه قريش قرار گرفته، سرانجام ناگزير به مدينه هجرت كردند. البته كفار و مشركان مكه پس از هجرت نيز از پاي ننشستند؛ پيوسته مسلمانان بي دفاع را مي آزردند، دارايي ناچيزشان را مصادره مي كردند و آن ها را از هجرت باز مي داشتند.
از سوي ديگر مكيان انديشه محاصره شديد اقتصادي مدينه را در سر مي پروراندند حتي رساندن آذوقه به مدينه را ممنوع ساختند. ابوجهل، در نامه اي خشونت آميز، به پيامبر اخطار كرد در انتظار حمله قريش باشد. در اين هنگام، خداوند وحي كرد: «آنان كه مورد هجوم و تجاوز واقع شده اند، مي توانند به جنگ و دفاع بپردازند. خداوند قادر است آنان را كه به جرم يكتا پرستي از شهر و ديار خود رانده شده اند، ياري كند. »
بر اين اساس، پيامبر در سال دوم هجرت، براي حفظ اسلام و دفاع از حقوق حياتي مسلمانان و خنثي كردن نقشه هاي قريش، اقدام كرد. مسلمانان سرانجام در بدر با لشگريان قريش روبه رو شدند و با آن كه نيرويي يك سوم كفار داشتند، به پيروزي دست يافتند.
جنگ احد
قريش، براي جبران شكست بدر، در سال سوم هجرت رهسپار مدينه شد. در اُحُد با لشگر اسلام روبه رو گرديد. در اين جنگ، به دليل سرپيچي برخي از مسلمانان از فرمان رسول خدا، پيروزي مؤمنان به ناكامي تبديل شد.
جنگ احزاب
به تحريك گروهي از يهوديان بني نضير، مشركان مكه به ياري گروه هاي مختلف، لشگر انبوهي سازمان دادند و در سال پنجم هجري به سوي مدينه حركت كردند. مسلمانان براي حفظ مركز اسلام پيرامون شهر خندقي كندند و در برابر ده هزار دشمن، صف بستند. حضرت علي(ع) سردار مشركان را از پاي درآورد و جنگ خندق به سود مسلمانان پايان پذيرفت.
جنگ بني قريظه
اين قبيله با ناديده گرفتن پيمان صلح در جنگ خندق به ياري قريش شتافت، در موارد بسيار به تحريك مسلمانان پرداخت و به اقدام هايي خطرناك دست يازيد. سرانجام پيامبر در سال پنجم هجرت براي نابود ساختن اين كانون توطئه وارد نبرد شد و آن ها را به تسليم واداشت.
جنگ بني المصطلق
بني المصطلق گروهي از قبيله خزاعه بودند كه عليه مسلمانان توطئه مي كردند. پيامبر از نقشه آن ها آگاهي يافت و در سال ششم هجرت با لشگري به سوي آنان حركت كرد و در پيكاري سخت بر اين گروه چيره شد.
جنگ خيبر
يهوديان ساكن قلعه خيبر روابط نظامي و اقتصادي با مشركان داشتند. امنيت مسلمانان از سوي آنان به شدت تهديد مي شد. در سال هفتم هجري، مسلمانان به سوي خيبر، كه ستاد مركزي دشمن بود، حركت كردند. پس از محاصره و جنگ، يهوديان را به تسليم واداشتند.
فتح مكه
مكيان در جريان صلح حديبيه با پيامبر پيمان بسته بودند كه به مسلمانان و همپيمانان آن ها تجاوز نكنند، اما پيمان خود را شكسته و با قبيله بني بكر همكاري كردند تا قبيله خزاعه را، كه هم پيمانان مسلمانان بود، نابود سازند. از طرفي، تعداد علاقه مندان به مكتب تعالي بخش اسلام در مكه رو به فزوني نهاد. خود را براي استقبال از پيامبر آماده مي نمود. اين امور سبب شد تا رسول خدا رهسپار مكه شود و بدون خونريزي آن سرزمين مقدس را از سلطه كافران خارج كند.
حنين و طائف
قبيله هوازن سپاهي ضد اسلام فراهم آورد. وقتي پيامبر از اين امر آگاهي يافت، به سراغ آنان رفت و در وادي حنين كافران را شكست داد. پس از اين جنگ، لشگر اسلام سمت طائف رهسپار شد تا قبيله ثقيف را كه همدست هوازن به شمار مي آمد، سركوب كند، ولي پس از مدتي محاصره، از ادامه اين كار چشم پوشيد و به مكه بازگشت.
تعداد افرادي كه در مجموع اين جنگ ها از دو طرف كشته شدند، حدود1298 نفر مي باشند. آيا 1298 كه ميانگين آمار چند منبع مهم معتبر است و در موارد اختلاف با مراعات اعداد حداكثر، تنظيم شده، با آمار مقتولان جنگ هاي صليبي، مسيحيان و ديگر سردمداران جهان قابل مقايسه است؟
پاسخ تفصيلي به علت جنگ ها را از كتاب هاي تاريخ اسلام مطالعه فرماييد.
پي‌نوشت‌ها:
1. تاريخ پيامبر اسلام، دكتر آيتي و دكتر گرجي، ص 238 ـ 240.
2. مصطفي دشتي، معارف و معاريف، ج 7، ص 607.
منبع: نرم افزار پیامبرمهربانی - مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی