رهروان ولایت ـ همه ما از خداییم و به سوی او بازگشت میکنیم.[1] این بدان معناست که ساختار وجودی ما از آغاز به گونهایی خدامحور خلق شده و اگر عوامل گمراهکننده و موانع بازدارنده به سراغ آن نیایند به خودی خود قابلیت این را دارد که مسیر خدایی را دنبال کند و قابلیتهای مثبت خود را به فعلیت برساند. قرآن از این استعداد و قابلیت به فطرت خدایی تعبیر کرده است که هیچ کس توان تبدیل و تغییر در آن را ندارد مگر این که به واسطه عوامل غفلتزا آن را مورد فراموشی قرار دهد.قرآن برای فطرت الهی بشر در مسئله پذیرش دین حساب ویژهایی باز کرده است و آن را به عنوان تکیهگاه اصلی انسان برای رسیدن به هدایت حقیقی قلمداد میکند و در اینباره میفرماید: «فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّینِ حَنِیفًا فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا لَا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِكَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا یَعْلَمُونَ»(سوره روم/30)؛ پس روی خود را متوجه آیین خالص پروردگار کن، این فطرتی است که خداوند انسانها را بر اساس آن آفریده است.»
وقتی پای صحبت اکثر انسانهایی که به مرور دچار غفلتهای فراوانی شدهاند و از فطرت الهی خود دور گشته اند، مینشینید در آن لحظاتی که از کردار خود پشیمان هستند و از درون احساس خستگی و پوچی میکنند، بسیار شنیدهاید که آرزو دارند به همان دوران کودکی خود بازگردند و دنیا را با همان عینک کودکانهِ اول زندگیِ خود، برای بار دیگر به تماشا بنشینند.
وقتی فطرت انسان که به نوعی سکوی پرش او برای رسیدن به تعالی است، برای اکثریت انسانها در سنین آغازین زندگی پررنگتر و پرفروغتر باشد پس با تامل در نگرش کودکان به زندگی، و مشاهده رفتارهای صادقانه و با لطافتشان میتوان برای بازگشت و پررنگ کردن این موهبت الهی قدمی اساسی برداشت.
از امام صادق علیهالسلام درباره فطرت توحیدی کودکان حدیثی نقل شده که ما در ادامه آن را ذکر میکنیم.
«عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیهالسلام قَالَ: قَالَ مُوسَى بْنُ عِمْرَانَ علیهالسلام :يَا رَبِّ أَيُّ الْأَعْمَالِ أَفْضَلُ عِنْدَكَ فَقَالَ حُبُ الْأَطْفَالِ فَإِنَ فِطْرَتَهُمْ عَلَى تَوْحِيدِي فَإِنْ أُمِتْهُمْ أُدْخِلْهُمْ بِرَحْمَتِي جَنَّتِي.[2] امام جعفر صادق علیهالسلام فرمودند:حضرت موسی بن عمران علیهالسلام گفت: ای پروردگار من! کدام یک از اعمال نزد تو بهتر و برتر است؟ فرمود: محبت به کودکان، زیرا آنان را بر فطرت یگانه پرستی آفریدم و اگر آنان را بمیرانم به رحمت خود آنها را به بهشت و جنت خود در میآورم.»
حال با توجه به اینکه فطرت کودکان توحیدی است و چون در آغاز مسیر هنوز نقشی از تربیتهای جدید بر لوح وجود آنها نگاشته نشده، بسیاری از رفتارهای آنها تابع همین فطرت خدایی و توحیدی قرار میگیرد که این رفتارهامیتوانند برای ما به عنوان الگویی مورد استفاده قرار بگیرند. پیامبر گرامی اسلام صلیاللهعلیهواله با توجه به همین خصوصیت بارز در وجود کودکان، بر نوعی الگوگیری از کودکان اشاره مینمایند و میفرمایند:«اُحِبُّ الصِّبیانَ لِخَمسٍ: اَلاوَّلُ: اَنـَّهُم هُمُ البَکّاؤونَ وَالثّانى: یَتَمَرَّغونَ بِالتُّرابِ وَ الثّالِثُ: یَختَصِمونَ مِن غَیرِ حِقدٍ وَ الرّابعُ: لا یَدَّخِرونَ لِغَدٍ شَیئا وَ الخامِسُ: یُعَمِّرونَ ثُمَّ یُخَرِّبونَ ؛[3]کودکان را به خاطر پنج چیز دوست مىدارم : اول آنکه بسیار مىگِریند، دوم آنکه خاک بازى مىکنند، سوم آنکه دعوا کردن آنان همراه با کینه نیست؛ چهارم آنکه چیزى براى فردا ذخیره نمىکنند، پنجم آنکه مىسازند و سپس، خراب مىکنند (ودلبستگى ندارند).»
وقتی هر کدام از این خصلتها را مورد بررسی قرار میدهیم به یک وجه مشترک بین همه این خصلتها دست مییابیم و آن نزدیک بودن انسان در این حالات به خداست. وقتی انسان رقیق القلب باشد و زود چشمه اشکش سرازیر شود و هنگامی که انسان تکبر نداشته باشد و در مقابل دلی رحیم و بی کینهای داشته باشد و به چیزی غیر از خدا دل نبندد و امید نداشته باشد، دست پنهان الهی به یاری او خواهد آمد و دلش را روشناییهای امیدبخش نورانی خواهد ساخت؛ البته برای هر کدام از این ویژگیهایی که نبی مکرم اسلام صلیاللهعلیهوآله این قدر بر آنها تاکید دارد مطالب بسیار گستردهایی میتوان ارائه کرد که این نوشته مجال پرداختن به آن را ندارد .
________________________________________________
پینوشت
1.آیه156، سوره بقره
2.مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل،ج15، ص114، 28جلد، مؤسسة آل البيت عليهم السلام - قم، چاپ: اول، 1408ق.
3.مواعظ العددیّه، ص340، نویسنده:عیناثی،محمد بن محمد، ناشر:طليعه نور، قم، 1384