رهروان ولایت ـ اسلام علاوه بر آنکه دستورات خاصی برای عبادت فردی و اجتماعی دارد، برای زندگی اجتماعی افراد جامعه نیز برنامهای مدون و هدفمندی ارائه کرده است که با مراجعه به قرآن و احادیث، میتوان دستورات و مبانی نظری اسلام در این رابطه را به دست آورد. پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) بهترین الگو برای یافتن احکام اسلام در حیطه عمل است.
رفتار با کودکان، به عنوان بخش قابل توجهی از جامعه که در حال رشد هستند و به نیروی فعال آینده در هر جامعهای بدل میشوند، مورد توجه ویژه اسلام قرار گرفته که نمونه بارز آن در سیره نبی اکرم اسلام(صلیاللهعلیهوآله) نمایان است.
این نوشتار قصد دارد تا با مراجعه به منابع اسلامی برخی از شاخصههای رفتاری پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) در قبال کودکان را معرفی نماید:
1. سلام کردن به کودکان
هنگامیکه پیامبر اسلام(صلیاللهعلیهوآله) با کودکان روبرو میشد، به آنان سلام میکرد.[1] آنچه از رفتار پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) نمایان میشود تأکید حضرت است که خواستار رواج این سنت در بین مسلمانان و تداوم آن پس از خود نیز بودهاند.[2]
2. برخورد کریمانه با کودکان:
پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) را میتوان مهربانترین مردم نسبت به کودکان دانست؛ زیرا حضرت همواره دست نوازش بر سر کودکان میکشید و تبعیض بین فرزندان را میکرد و میفرمود: «کسی که به کودکان خود محبت نکند، اهل جهنم خواهد بود».[3] ایشان حتی با نوزادان نیز با احترام و نرمش برخورد میکرد؛ امفضل، دایهی امام حسین(علیهالسلام) میگوید: «روزی رسول خدا(صلیاللهعلیهوآله) امام حسین(علیهالسلام) را که شیرخواره بود، از من گرفت و بغل کرد. رطوبتی از او بر پیراهن ایشان رسید. با تندی کودک را گرفتم به طوری که کودک گریه کرد. حضرت فرمود: «ای ام فضل، لباس منرا آب تطهیر میکند؛ اما غبار رنجش را چه چیزی از قلب این کودک پاک میکند».[4]
گفته شده است وقتی نوزادی را برای دعا یا نامگذاری نزد پیغمبر(صلیاللهعلیهوآله) میآوردند، حضرت برای احترام خانوادهاش او را در آغوش میگرفت و در دامن خود میگذارد، گاهی اتفاق میافتاد که طفل در دامن جضرت ادرار میکرد، کسانی که ناظر بودند، فریاد میزدند، تندی میکردند، تا او را از ادرار باز دارند، اما حضرت آنان را منع میکرد و میفرمود: با تندی و خشونت از ادرار کودک جلوگیری نکنید، سپس طفل را آزاد میگذاشت تا ادرار کند. موقعی که دعا یا نامگذاری تمام میشد، والدین کودک در نهایت مسرت کودک خود را میگرفتند و کمترین آزردگی و ملالت خاطر در حضرت احساس نمیکردند.[5]
روزی درحالیکه پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام) را نوازش میکرد و میبوسید، «اقرع بن حابس» که مردی از اشراف جاهلیت بود وارد شد و با دیدن این صحنه گفت: من ده پسر دارم و تا به حال هیچ کدامشان را نبوسیدهام. حضرت ناراحت شد و فرمود: «آنکس که نسبت به دیگری رحم نداشته باشد، خداوند نیز بر او رحم نخواهد کرد».[6]
3. بازی با کودکان:
طبق گزارشهایی که در منابع تاریخی و روایات آمده است، پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) با کودکان بازی میکرد. هنگامیکه ایشان از سفر بر میگشت، کودکان به استقبالش میرفتند حضرت نیز نزد آنها توقف کرده و آنان را سوار میکرد و به اصحاب هم میفرمود تا کودکان را سوار کنند.[7]
در روایتی از «امخالد» آمده: روزی همراه پدرم نزد رسول خدا(صلیاللهعلیهوآله) رفتیم، من پیراهن زرد رنگی پوشیده بودم، حضرت به من فرمود: بهبه. من به بازی با انگشتر ایشان مشغول شدم، پدرم از این کار جلوگیری میکرد، حضرت فرمود: رهایش کن».[8]
4. هدیه دادن به کودکان:
برخی اوقات پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) برای ابراز لطف و محبت به کودکان، هدایایی به ایشان میدادند. نقل شده روزی ایشان آهویی که مردی اعرابی به او داده بود را به امام حسن(علیهالسلام) هدیه کرد و او نیز از این جهت بسیار خوشحال شد و با آن بازی میکرد.[9]
در مجموع میتوان بامطالعه زندگی پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) درسهای مهمی درباره چگونگی برخورد درست با کودکان و نوجوانان آموخت؛ ایشان نه تنها مهرورزی و محبت به کودکان را در محور رفتار خود با آنها قرار داده بود، بلکه شخصیت انسانی و قابل احترامی را برای آنان قائل بود، و این در سیره رفتاری ایشان مشهود است.
----------------------------------------
پینوشت:
[1]. «انّ رسولاللَّه(ص) مرّ على صبیان فسلّم علیهم و هو مغذ»، ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالفکر، 1415، ج37، ص408.
[2]. شیخ صدوق، امالی، انتشارات اعلمی، بیتا، بیجا، ص72.
[3]. حلى، ابن فهد؛ عدة الداعی و نجاح الساعی، دار التكاب اسلامى - قم، چاپ: اول، 1407ق.، ص 79
[4]. محدث نورى؛ مستدرك الوسائل، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1408ق، ج2، ص557.
[5]. وَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یؤْتَى بِالصَّبِی الصَّغِیرِ لِیدْعُوَ لَهُ بِالْبَرَكَةِ أَوْ یسَمِّیهُ فَیأْخُذُهُ فَیضَعُهُ فِی حِجرِهِ تَكْرِمَةً لِأَهْلِهِ فَرُبَّمَا بَالَ الصَّبِی عَلَیهِ فَیصِیحُ بَعْضُ مَنْ رَآهُ حِینَ یبُولُ فَیقُولُ ص لَا تُزْرِمُوا بِالصَّبِی فَیدَعُهُ حَتَّى یقْضِی بَوْلَهُ ثُمَّ یفْرُغُ لَهُ مِنْ دُعَائِهِ أَوْ تَسْمِیتِهِ وَ یبْلُغُ سُرُورُ أَهْلِهِ فِیهِ وَ لَا یرَوْنَ أَنَّهُ یتَأَذَّى بِبَوْلِ صَبِیهِمْ فَإِذَا انْصَرَفُوا غَسَلَ ثَوْبَهُ بَعْدَه. طبرسى، حسن، مكارم الأخلاق، قم، شریف رضى، چاپ: چهارم، 1370ش، ص 25.
[6]. بخاری، محمد بن اسماعیل؛ صحیح بخاری، ج7، بیروت، دارالفکر، 1404، ص75.
[7]. فلسفى، محمد تقى، الحدیت، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى ، 1368ش، ج3، ص63.
[8]. همان، ج4، ص36.
[9]. مجلسى، محمد تقی؛ بحار الأنوار، تهران، اسلامیه، ج43، ص312.
نظرات
ممنون بابت سایت خوبتون
محتواتش عالیه
سلام علیکم
از حسن توجه شما متشکرم
خیلی خوب بود استقاده کردیم
بسیار عالی تشکر