دیدگاه پیامبر(ص) درباره مسافرت كردن زنان و نيز حضور در بازار چیست؟

پيامبر و امامان درباره مسافرت كردن زنان و نيز حضور در بازار چه ديدگاهي داشته اند؟ آيا احاديث يا رواياتي دراين زمينه وجود دارد؟

پاسخ:
براي اطلاع دقيق و كامل از جواب اين سؤال به كتاب "مسأله حجاب" از شهيد مطهري در مجموعه آثار، ج19، ص 427-566 و "پاسخ هاي استاد" در همان مجموعه، ص 567-624مراجعه كنيد.
اجمالا اين كه زن مانند مرد انسان است و از تمام حقوق و آزادي هاي انساني بهره مند است و همچون مرد متعهد و مكلف به تمام وظايف انساني است مالك بودن، خريد و فروش، كسب و كار، تفريح، سفر زيارتي و سياحتي، تحصيل، شغل و. . . همه از حقوق انساني است كه زنان هم مانند مردان از آن بهره مند مي باشند و براي بهره برداري آنها دليل خاص لازم نيست، بلكه براي محروميت آنها دليل لازم است.
قرآن و روايات در اين زمينه ها آزادي و حق خاصي براي زنان جز همان آزادي و حق انساني قائل نشده اند فقط براي زن در اين زمينه تصريح كرده اند كه به هنگام حضور اجتماعي و استيفاي حقوق خود، پوشش داشته باشد و حضور اجتماعي اش عفيفانه باشد. به آيات زير توجه كنيد:
وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا يُبْدينَ زينَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلي‏ جُيُوبِهِنَّ وَ لا يُبْدينَ زينَتَهُنَّ إِلا.(1)
و به زنان مؤمن بگو كه چشمان خويش فروگيرند و شرمگاه خود نگه دارند و زينتهاي خود را جز آن مقدار كه پيداست آشكار نكنند و مقنعه‏هاي خود را تا گريبان فروگذارند و زينتهاي خود را آشكار نكنند، جز. . .
يا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْواجِكَ وَ بَناتِكَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنينَ يُدْنينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلاَبِيبِهِن(2)
اي پيامبر، به زنان و دختران خود و زنان مؤمنان بگو كه چادر خود را بر خود فرو پوشند.
در اين آيات به طور مطلق زنان را مقيد كرده كه به هنگام حضور اجتماعي پوشش را رعايت كنند. البته معلوم است كه همان گونه كه حضور اجتماعي مردان نبايد با گناه و ظلم و حق كشي و. . . همراه باشد و اگر با اين موارد ضميمه شود، آن حضور گناه مي باشد، حضور اجتماعي زن هم نبايد با شائبه هاي گناه و ستم همراه باشد كه مورد غضب خدا خواهد بود.
اگر زني براي كسب و كار يا ديگر اهداف مجاز مسافرت كند، مسافرت و حضورش جايز و در مواردي لازم است و اگر حضور او در بازار و اجتماع با خودنمايي و جلوه گري همراه باشد، اين كار و مسافرت و حضور، گناه مي باشد.
البته اجتماع اسلامي بايد در سطحي از امنيت باشد كه زنان و دختران جوان بتوانند براي تحصيل و شغل با آسودگي خاطر و اطمينان و در كمال امنيت و آرامش سفر كنند تا خانواده ها و سرپرستان آنها اعم از پدر و مادر و خواهر و برادر و همسر، دغدغه اي نداشته و از آزادي آنها دفاع كنند نه اين كه از ترس و به دليل تشويش خاطر مانع سفر و حضور و كار آنها شوند.
نكته ديگر اين كه زن و مرد با ازدواج يك اجتماع كوچك را تشكيل مي دهند كه به دلايل محكم، رياست و مديريت اين اجتماع با مرد است و زن بايد كارهاي خود را با او هماهنگ كند تا نابساماني و بي نظمي حاكم نشود و نيروها هرز نرود. البته رئيس هم بايد خود را خادم همسر و فرزندان بداند و بدون دليل محكم و موجه براي آنان محدوديتي ايجاد نكند و حقوق و آزادي هاي انساني آنان را نقض ننمايد.
مسافرت زن و حضور او در بازار اگر با پوشش صحيح و به دور از تبرّج و خودنمايي و با اجازه و رضايت و هماهنگي شوهرش باشد، منعي ندارد و جايز است اما اگر بدون يكي از آنها باشد به اين معنا كه بدون پوشش صحيح و براي خودنمايي و دلربايي و. . . باشد، گناه است.
احاديث و روايات هم غالبا در منع از خودنمايي و دلربايي و منع از خروج بدون اجازه شوهر است مثل:
قال رسول الله: إنْ خرجتْ بغير إذنه لعنتْها ملائكةُ السماء و ملائكة الْأرض و ملائكة الغضب و ملائكة الرحمة حتي ترجع إلي بيتها.(3)
اگر زني بدون اجازه شوهرش از خانه(براي رفتن به بازار يا جاي ديگر) خارج شود، تا زمان برگشت ملائكه آسمان و ملائكه غضب و رحمت او را لعن مي كنند.

پي نوشت ها:
1. نور(24) آيه 31.
2. احزاب(33) آيه 59.
3. كليني، كافي، تهران، اسلاميه، 1367 ش، ج ‏5، ص ‏506.
منبع: نرم افزار پیامبر مهربانی - مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی