خداوند برای هدایت بشر انسان‌هایی فرستاد که براساس ادله، معصوم از هر خطا و اشتباه هستند. بشر برای به سعادت رسیدن خود باید مطیع امر و نهی فرستاده‌های الهی باشد. برای همین خداوند به انسان دستور می‌دهد که به‌طور مطلق از رسولش پیروی کنند.
وقتی وجود پیامبر از طرف خداوند برای بشر ضروری شد این انسانِ فرستاده شده، از هر خطا و اشتباه در امان است و در رفتار و گفتارش عصمت دارد« وَالنَّجْمِ إِذَا هَوَى*مَا ضَلَّ صَاحِبُكمُْ وَ مَا غَوَى*وَ مَا يَنطِقُ عَنِ الهَوی*إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْىٌ يُوحَى*عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوَى؛[نجم/1-5]سوگند به ستاره، هنگامى كه فرود آيد! كه همنشين شما(پيامبر) گمراه نشده و بيراهه نرفته(و زيانكار و محروم نگشته) است؛ و از روى هوى و[هوس] سخن نمىگويد. آن(سخن) نيست جز وحىاى كه(به او) وحى مىشود. او را(شخصى) بسيار نيرومند آموزش داده است؛»
تایید خداوند
خداوند در این آیه از وجود پیامبر هرگونه گمراهی و انحراف را نفی می‌کند و تمام مسیر زندگی او را هدایت و در راه مستقیم می‌داند «وَ فِيكُمْ رَسُولُهُ وَ مَن يَعْتَصِم بِاللَّهِ فَقَدْ هُدِىَ إِلىَ صِراطٍ مُّسْتَقِيمٍ؛[آل‌عمران/101] و فرستاده او در ميان شماست! و هر كس به خدا تمسّك جويد، پس به‌يقين به راه راست، رهنمون شده است.» هر کس در مسیر خدا باشد، به هدایت راه یافته است که پیامبر از انسان‌هایی است که تمام زندگی او بر روش و سنت الهی بود.
در ادامه خداوند سخن و گفتار پیامبر را از هرگونه غرض‌های غیرخدایی خالی می‌داند و تمام گفته‌های پیامبر را سخنی حق و از حق برمی‌شمارد. در حدیثی از امام علی علیه‌السلام آمده است«مَا بَرَأَ اللَّهُ نَسَمَةً خَيْراً مِنْ مُحَمَّدٍ؛[1] خداوند مخلوقی برتر از محمد صلوات‌الله علیه و آله نیافریده است.» زمانی‌که خداوند چنین انسان کاملی را برای بشر فرستاد؛ به آنها دستور می‌دهد که از او پیروی کنند«وَ أَطِيعُواْ اللَّهَ وَ أَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَ احْذَرُواْ فَإِن تَوَلَّيْتُمْ فَاعْلَمُواْ أَنَّمَا عَلىَ رَسُولِنَا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ؛[مائده/92] اطاعت خدا و اطاعت پيامبر كنيد! و(از مخالفت فرمان او) بترسيد! و اگر روى برگردانيد،(مستحق مجازات خواهيد بود) بدانيد بر پيامبر ما، جز ابلاغ آشكار، چيز ديگرى نيست(و اين وظيفه را در برابر شما، انجام داده است).»
با دستور خداوند، اطاعت و پیروی کردن از دو کس اشکالی ندارد؛ چون اطاعت از دیگری بر راه و روش اوست که خود فرستنده ی هدایت کننده است.[2]
اطاعت رسول الله از خداوند
خداوند در آیه‌ای دیگر تمام آورده‌ها و نهی‌شده‌های پیامبر را از خود می‌داند و به انسان‌ها دستور می‌دهد که به‌طور مطلق از فرستاده‌اش پیروی کنند«وَ مَا ءَاتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ مَا نهاکُمْ عَنْهُ فَانتَهُواْ وَ اتَّقُواْ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَاب؛[حشر/7]آنچه را رسول خدا براى شما آورده بگيريد (و اجرا كنيد)، و از آنچه نهى كرده خوددارى نماييد؛ و از (مخالفت) خدا بپرهيزيد كه خداوند كيفرش شديد است!»
این آیه نشان می‌دهد که اطاعت و پیروی از پیامبر عین اطاعت و پیروی از خداوند است، همچنان‌که سرپیچی و نافرمانی از امر و نهی رسول را سرپیچی از خود می‌داند. پیامبر چون معصوم است اطاعت کردن از دستور‌های او لازم است.
نکته
نکته‌ای که از آیه می‌توان کسب نمود این است که؛ ضرورت ندارد تمام نیازها و امر و نهی‌هایی که برای بشر لازم است در قرآن آمده باشد، بلکه پیامبر آنچه را که بیان می‌کند اطاعت از آن نیز ضروری است.
«إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَاب» بهترین دلیل بر این ادعاست که تمام آورده‌ها و نهی‌شده‌های پیامبر را باید به‌طور مطلق پیروی نمود تا به سعادت رسید. کسی که با دستور پیامبر به مخالفت برخیزد خداوند او را به بدترین شکنجه و عذاب تهدید نموده است که گویا سرپیچی از دستور پیامبر، مخالفت با امر خداوند است. برطبق اين آیه همۀ مسلمانان موظفند اوامر و نواهى پيامبر را به گوش جان بشنوند و اطاعت كنند، خواه در زمينۀ مسائل مربوط به حكومت اسلامى باشد، يا مسائل اقتصادى، و يا عبادى، و غير آن، به خصوص اين‌كه در ذيل آيه كسانى را كه مخالفت كنند به عذاب شديد تهديد كرده است.[3]
سخن پایانی
بشر برای سعادت خود به انسان‌هایی نیازمند است که او را در مسیر زندگی به راه نجات راهنمایی کند. خداوند چنین انسان‌هایی را با ویژگی‌های خاص به سوی بشر فرستاد که آنها از هرگونه انحرافی در امان هستند. بنابراین، خداوند به بشر دستور داد که به‌طور مطلق از فرستاده‌اش پیروی کنند تا به نجات و سعادت برسند.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پی نوشت
[1]. بحار الأنوار، مجلسی، ج16، ص368.
[2]. ترجمۀ مجمع‌البيان، طبرسی، ج7، ص169.
[3]. تفسير نمونه، مکارم شیرازی، ج23، ص508.
برای مطالعۀ بیشتر به: تفسير اثناعشرى، حسينى شاه عبدالعظيمى، ج13، ص95؛ الهیات، ربانی گلپایگانی، بحث نبوت؛ پنجاه درس اصول عقائد، مکارم شیرازی، بحث پیامبرشناسی مراجعه نمایید.