رهروان ولایت ـ
دین مبین اسلام با تاکید بر تضمین روزی بندگان ازسوی خدای متعال، سعی وتلاش را توصیه کرده ودر قرآن میفرماید:« وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسانِ إِلاَّ ما سَعى [نجم/39] و اينكه براى انسان جز حاصل تلاش او نيست.» تاجایی که کارکردن وطلب روزی کردن به وسیلۀ کارگری را سیره وروش پیامبران وپیامبر اسلام وائمه (علیهم السلام) میبینیم.
در قرآن خداوند درمورد حضرت داوود میفرماید: «وَ عَلَّمْناهُ صَنْعَةَ لَبُوسٍ لَكُمْ لِتُحْصِنَكُمْ مِنْ بَأْسِكُمْ فَهَلْ أَنْتُمْ شاكِرُونَ [انبیاء/80]و به [داوود] فن زره [سازى] آموختيم، تا شما را از [خطرات] جنگتان حفظ كند. پس آيا شما سپاسگزاريد؟» وهمچنین پیامبراسلام (صلی الله علیه وآله) درمورد حضرت داوود میفرمایند: «هیچ کس غذایی بهتر ازغذای فراهم آمده از کار خویش نخورد و داوود پیامبر از دسترنج خود میخورد» [1]
یا شخصی خدمت امام صادق (علیه السلام) رسید عرضه داشت: من نمی توانم با دستم کار کنم و راه تجارت را نیز به خوبی نمیدانم واکنون محروم ومحتاج هستم آنحضرت فرمود: «کارگری کن وبر سرخود بار ببر تا از مردم بینیاز شوی، رسول خدا هم سنگی بر دوش خود حمل کرد و در یکی از دیوارهای باغ خود به کار برد که آن سنگ هنوز هم آنجاست» [2]
در سیره و روش رسول رحمت ومهربانی (صلی الله علیه وآله) درمورد کار وتلاش برای کسب روزی حلال سه نوع برخورد میبینیم:
1ـ سفارش به کارو تلاش برای کسب روزی:
در روایتی پیامبر اکرم میفرمایند: «به درستی که خداوند دوست دارد که بندۀ خود را ببیندکه برای طلب رزق حلال در رنج ومشقت است» [3]
پیداست هرکس بایدبه اندازه نیاز خانواده خود بکوشد و به اندازه شأن و موقعیت آنان به فعالیت بپردازد. پس در راه تأمین هزینه زندگی نمیتوان کوتاهی کرد؛ زیرا رسول اللّه (صلی الله علیه و آله) در روایتی چنین میفرماید: «ملعون است ملعون است، کسی که هزینه خانواده خود را تأمین نمیکند.» [4]
پیامبر مهر و رحمت، همگان را به کار حلال و مشروع فرامیخواندو سفارش میکرد.
2ـ منع از کم همتی وسستی
ایشان کم همتی را مانع پیشرفت وتنبلی را مایۀ حقارت وسربار دیگران بودن را ناشایست میشمارند،
ایشان در نیایش های خود میفرمود: «خداوندا! از بیکارگی و زبونی و تنبلی به تو پناه میبرم.» [5]
ابن عباس گوید: رسول خدا هرگاه کسی را میدید و از او خوشش میآمد میپرسید: آیا حرفهای داری؟ اگر میگفتند: نه، میفرمود: از چشمم افتاد. پرسیدند: چرا ای رسول خدا؟ فرمود: چون هرگاه مومن دارای حرفهای نباشدبه ناچار از دینش برای تامین زندگیش بهره میبرد[ دین فروشی میکند] [6]
افرادتنبل و بیاراده، بیشتر کارها را بدون دلیل به تأخیر میاندازند و برانجام دادن آن درزمان معین، سستی میورزند. درنتیجه، سبب از میان رفتن فرصتها و تباهی عمر خود میشوند. پس آنگاه به پشیمانی میافتند. این گونه انسان ها برای رهایی از این گرفتاری بزرگ، باید از خداوند بخواهند که به آنها تلاش و نشاط پایدار و روبه رشد ببخشد. چنان که در روایاتی دیگر از تلاش توانفرسا وکار مداوم شبانه روزی که باعث نادیده گرفتن حق اعضای بدن شود باز میدارد وآن را حرام میداند[هرچند مال بدست آمده از آن حرام نیست] [7]
3ـ سفارش به احترام به کارگران و بجا آوردن حق کارگر
بعد از بیان اصل ارزش گذاری به کار توسط پیامبر اسلام و همچنین سفارش پیامبر بر دوری از سستی وتنبلی ایشان کارگران را بسیار ارج و احترام مینهادند، تا جایی که در سیره عملی ایشان در تاریخ آمده است که بر دست کارگر بوسه زدند و همچنین ایشان همگان را به کار متناسب با شأن و توان خود سفارش میکردند.
ایشان برای ادای حق کارگر وضایع نگردیدن حق کارگرمیفرمایند:
«هرکس به کارگری درمورد دستمزدش ستم کندخداوند عمل او راتباه میکند، وبوی بهشت را که از راه 500سال استشمام میشودبر او حرام میگرداند.» [8]
یا درسخنی دیگرمیفرمایند: «دستمزد کارگر را قبل از آنکه عرقش خشک شود بپردازید» [9]
منبع بیشتر برای مطالعه:
مفاتیح الحیات، آیت الله جوادی آملی
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پی نوشت:
1] [ما أكل أحد طعاما قطّ خيرا من أن يأكل من عمل يده و إنّ نبىّ اللَّه داود كان يأكل من عمل يده] [نهج افصاحه، ص696]
2] [إنَّ رَجُلًا أَتَى أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ إِنِّي لَا أُحْسِنُ أَنْ أَعْمَلَ عَمَلًا بِيَدِي وَ لَا أُحْسِنُ أَنْ أَتَّجِرَ وَ أَنَا مُحَارَفٌ مُحْتَاجٌ فَقَالَ اعْمَلْ فَاحْمِلْ عَلَى رَأْسِكَ وَ اسْتَغْنِ عَنِ النَّاسِ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَدْ حَمَلَ حَجَراً عَلَى عَاتِقِهِ فَوَضَعَهُ فِي حَائِطٍ لَهُ مِنْ حِيطَانِهِ وَ إِنَّ الْحَجَرَ لَفِي مَكَانِه] [الكافي (ط - الإسلامية)، ج5، ص77ـ76]
3] [ان الله یحب ان یری عبده تعبا فی طلب الحلال] [میزان الحکمه، ج4، ص119]
4] [[مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَن ضَیَّعَ مَن یَعُولُ] [الكافي (ط - الإسلامية)، ج4، ص12]
5] [أَعُوذُ بِاللّه ِ مِنَ الْکَسَل وَ الْفَشَل] [مکاتیب الائمه، ج4، ص281]
6] [روى ابن عبّاس قال كان رسول اللَّه صلى الله عليه و آله إذا نظر الى رجل فأعجبه قال هل له حِرفة فإن قالوا لا قال سقط من عينى قيل و كيف ذلك يا رسول اللَّه قال لأنّ المؤمن إذا لم يكن له حرفه يعيش بدينه.] [جامع أحاديث الشيعة (للبروجردي)، ج22، ص296]
7] [من بات ساهراً فى كسب ولم يعط العين حظّها من النّوم فكسبه حرام] [کافی ، ج5، ص127]
8] [مَنْ ظَلَمَ أَجِيراً أَجْرَهُ أَحْبَطَ اللَّهُ عَمَلَهُ وَ حَرَّمَ عَلَيْهِ رِيحَ الْجَنَّةِ وَ إِنَّ رِيحَهَا لَيُوجَدُ مِنْ مَسِيرَةِ خَمْسِمِائَةِ عَام] [من لا يحضره الفقيه، ج4، ص12]
9] [أَعْطِ الْأَجِيرَ حَقَّهُ قَبْلَ أَنْ يَجِفَّ عَرَقُه] [مستدرك الوسائل، ج14، ص29]