چکیده: رعایت عدالت در بین فرزندان باعث جلب اعتماد فرزندان و عامل مهمی در تربیت صحیح آنان است، والدین می‌توانند نمودهای عدالت را در ابراز محبت، تأمین نیازهای مادی، گفتگو و مشاوره و هدیه و خرید و ... نسبت به فرزندان نشان دهند.
رهروان ولایت ـبازی های کودکانه که به نظر بی‌هدف، وقت‌گذرانی و بیهوده است؛ اما در حقیقت نوعی تمرین و آموزش زندگی است. بازی در اجتماعی‌شدن و همانند سازی کودک با محیط، نقش مهمی دارد و به کودک کمک می‌کند تا مهارت‌های اجتماعی را بیاموزد و آن‌ها را تحکیم بخشد و به صورت ابتدایی به کار گیرد، هم‌چنین بازی باعث پرورش نیروی خلاقیت و ابتکار کودک می‌شود.
پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در کلامی شیوا می فرماید: «من کان عندهُ صبیٌ فلیتصابَ له: کسی که نزد او کودکی هست، باید به حالت کودک در آید و با او هم بازی شود». پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) با این کلام ارزش و اهمیت هم‌نشینی و بازی با کودکان را خاطرنشان می‌سازد، تا مربیان و والدین علاوه بر این‌که از بازی‌ها و شیطنت‌های کودکان خود ناراحت و ناامید نشوند، بلکه با آنان همراهی کنند.
بازی با کودکان یکی از راه‌های اظهار محبت به آن‌هاست و آثار نیکویی دارد و علاوه بر نشاط و شادی کودک باعث رشد استعدادها و تلطیف احساسات او می‌شود و والدین می‌توانند در ضمن بازی با کودک نکات اخلاقی و ارزش های انسانی را به او بیاموزند.
بازی و تحرک در کودک؛ بازی و تحرک کودکان نیز در شیوه تربیتی فاطمه(سلاماللهعلیها) مورد توجه قرار داشت تا آن جا که حضرت برای رشد و تکاپوی بیشتر کودکانش، خودش با آن‌ها هم بازی می‌شد.
پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) با فرزندان فاطمه(سلاماللهعلیها) هم بازی می‌شد. در روایت آمده است: «روزی رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) با دست و پا راه می‌رفت و حسن و حسین(علیهماالسلام) بر پشت آن حضرت سوار بودند و رو به آنان کرده و می‌فرمود: بهترین مرکب، مرکب شماست و شما بهترین سوار هستید».
حضرت زهرا(سلاماللهعلیها) خودش نیز با فرزندانش هم بازی می‌شد و در حین بازی با استفاده از الفاظ و حملات مناسب سعی در ساختن شخصیت کودکانش و ارائه الگویی مناسب در زندگی برای آن‌ها داشت. حضرت با فرزندش امام مجتبی(علیه‌السلام) بازی می کرد و او را بالا می‌انداخت و می‌فرمود:
إشبه أباک یا حسَن واخلَع عن الحق الوسن
واعبُد الهاً ذا منن ولاتوالِ ذالاحن
پسرم حسن مانند پدرت باش؛ ریسمان ظلم را از حق بر کن، خدایی را بپرست که صاحب نعمت‌های متعدد است و هرگز با صاحبان ظلم و تعدی دوستی مکن».
رعایت عدالت در مورد فرزندان
دین اسلام در همه مسایل، مسلمانان را به عدالت توصیه نموده است: «اعْدِلُوا هُوَ أقْرَبُ لِلتّقْوی...: عدالت پیشه نمایید که به تقوا نزدیک تر است». رعایت عدالت و رفتار هماهنگ با کودکان نیز یکی از اصو تربیتی اسلام در مورد فرزندان است. پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: «بین فرزندانتان با عدالت رفتار نمایید، چنان که دوست دارید در نیکی و محبت به شما با عدالت رفتار نمایند».
رعایت عدالت در بین فرزندان باعث جلب اعتماد فرزندان و عامل مهمی در تربیت صحیح آنان است، والدین می‌توانند نمودهای عدالت را در ابراز محبت، تأمین نیازهای مادی، گفتگو و مشاوره و هدیه و خرید و ... نسبت به فرزندان نشان دهند. تبعیض و مقدم داشتن یکی از فرزندان بر دیگران باعث ایجاد حس حسادت و نفرت در دیگر کودکان می‌شود و زمینه‌ای برای انحراف و لجاجت در کودک خواهد شد. به این جهت در روایات سفارش شده که والدین در بوسیدن فرزندان، هدیه دادن و سایر اعمال خود بین فرزندان به مساوات رفتار نمایند.
در برخورد فاطمه(سلاماللهعلیها) با فرزندان نمونه‌هایی از رعایت این اصل مهم تربیتی به چشم می‌خورد. روزی امام حسن(علیه‌السلام) نزد پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) آمد و اظهار تشنگی کرد و از حضرت تقاضای آب نمود. رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) برخاست، ظرفی را برداشت و از گوسفندی که داخل منزل بود، مقداری شیر دوشید و به امام حسن داد. در این هنگام امام حسین(علیه‌السلام) خواست تا ظرف شیر را از برادرش بگیرد. اما پیامبر این کار شد. فاطمه(سلاماللهعلیها) که شاهد این ماجرا بود، به پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) گفت: گویا حسن برای شما عزیزتر از حسین است. حضرت فرمود: نه هر دو برایم عزیز و محبوب‌اند، ولی چون اول حسن تقاضا کرد او را مقدم داشتم».
این سخن فاطمه زهرا(سلاماللهعلیها) به رسول اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) نشانه اهتمام حضرت به عدالت و عدم تبعیض در بین کودکان است.
پرورش روحیه نوع‌دوستی و مواجهه با مشکلات
از دیگر روش‌های تربیتی فاطمه زهرا(سلاماللهعلیها) ایجاد حس نوع‌دوستی و روحیه انفاق و بخشش در کودکان بود، در کتب حدیثی وارد شده که فرزندان فاطمه(سلاماللهعلیها) همواره شاهد آن بودند که مادرشان به مردم کمک کرده و خود گرسنه می‌ماند و به قیمت گرسنگی خود دیگران را سیر می‌کرد.
کمک و انفاق فاطمه(سلاماللهعلیها) به مردم تنها در مسایل اقتصادی نبود، بلکه از نظر اخلاقی و ارشاد و هدایت مردم نیز به آن‌ها کمک می‌کرد و از این طریق اعمال نیک و عواطف پسندیده را به کودکان خود آموزش می‌داد.
امام حسن(علیه‌السلام) می‌فرمایند: شبی مادرم را دیدم که تا صبح به عبادت مشغول بود و مرتب مؤمنین و دیگران را دعا می‌کرد در حالی‌که هیچ دعایی برای خود نکرد، پس خدمت ایشان عرض کردم: مادر چرا همان‌گونه که برای دیگران دعا می‌کنید، برای خودتان دعا نمی‌کنید، فرمود فرزندم «الجار ثمَّ الدار: ابتدا همسایه سپس خانه».
فرزندان فاطمه(سلاماللهعلیها) در مقاومت و مبارزه با مشکلات را هم از مادر آموخته بودند، بعد از رحلت پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) زمانی‌که فاطمه(سلاماللهعلیها) برای بازپس‌گرفتن حق همسر مظلومش به احتجاج با خلفا پرداخت و در این راه سختی‌های روحی و جسمی فراوانی را به جان خرید، کودکان فاطمه(سلاماللهعلیها) شاهد این ماجرا بودند. آن‌ها نیز به دلیل موقعیت‌های ویژه و خاص خود دشمنان و مشکلات زیادی در زندگی خود داشتند، اما هرگز در برابر سختی‌ها و ناکامی‌ها سر تسلیم فرود نیاوردند و تا پای جان به مقاومت پرداختند. می‌توان گفت بسیاری از این رفتارها در زندگی فرزندان زهرا(سلاماللهعلیها) برگرفته از شیوه‌های تربیتی مادر بزرگوارشان بود.
در تاریخ آمده است روزی خلیفه دوم روی منبر بود. امام حسین(علیه‌السلام) که کودک خردسالی بود وارد مسجد شد و گفت از منبر پدرم پایین بیا. عمر گریه کرد و گفت: راست می‌گویی این منبر پدر توست؛ نه منبر پدر من. ممکن بود کسانی تصور کنند، امام حسین(علیه‌السلام) در مجلس عمومی به دستور پدر بزرگوارش چنین گفته باشد، برای رفع این توهم امیرالمومنین(علیه‌السلام) از میان مجلس برخاست و با صدای بلند فرمود: به خدا قسم، گفته حسین از ناحیه من نیست، عمر نیز قسم یاد کرد و گفت: یا اباالحسن راست می‌گویی، من هرگز شما را در گفته فرزندت متهم نمی‌کنم».
او خوب می دانست که حسین(علیه‌السلام) در دامان چه کسی پرورش یافته است و نمونه این اعتراض ها را از جانب مادر او نیز دیده بود.
زینب(سلام‌الله‌علیه) دختر بزرگوار فاطمه(سلاماللهعلیها) نیز با کرامت و شجاعتی که از مادر فرا گرفته بود، بعد از عاشورا پیام شهیدان را زنده نگاه داشت و در مجلس یزیدیان با شکوه و ابهت به پاس‌داری از خون شهدا پرداخت. با وجودی که عزادار و مصیبت‌زده بود، هرگز در جایگاه ضعف قرار نگرفت و در بیان حوادث کربلا فرمود: «ما رأیتُ الاّ جمیلاً: جز زیبایی چیزی ندیدم».
-----------------------------------------
پی‌نوشت:
منبع: سایت پرسمان دانشجويي