رهروان ولایت ـ
گاهی اوقات موقعیت ایجاب نمی‌کند انسان با خانواده، راهی سفر شود و ناگزیر با دوستان، به بیرون از شهر و دیار خود می‌رود. در این صورت از باب این‌که پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرمایند: «الرَّفِيقَ ثُمَ الطَّرِيقَ»،[1] «اول ببينيد رفيق و همراه شما كيست، آن‌گاه راهی سفر شوید.» برای این‌که سفر، خوش بگذرد باید نکاتی را نسبت به همسفر خویش در نظر بگیریم:
الف: انتخاب همسفر خوش خلق
قبل از این‌که تصمیم به حرکت بگیریم، کسی یا افرادی را برای همراهی، انتخاب کنیم که از جهت ایمانی و اخلاقی، صلاحیت لازم را دارا باشند. همسفر بد اخلاق سفر را بر انسان تلخ و ناگوار می‌کند. جناب لقمان حکیم در وصیتی به فرزندش می‌فرماید:
«... يَا بُنَيَّ الْوَحْدَةُ خَيْرٌ مِنْ صَاحِبِ السَّوْءِ يَا بُنَيَّ الصَّاحِبُ الصَّالِحُ خَيْرٌ مِنَ الْوَحْدَةِ يَا بُنَيَّ نَقْلُ الْحِجَارَةِ وَ الْحَدِيدِ خَيْرٌ مِنْ قَرِينِ السَّوْءِ يَا بُنَيَّ إِنِّي نَقَلْتُ الْحِجَارَةَ وَ الْحَدِيدَ فَلَمْ أَجِدْ شَيْئاً أَثْقَلَ مِنْ قَرِينِ السَّوْء...»،[2]؛ «ای فرزند عزیزم، تنهایی بهتر از همراه شدن با انسان بد اخلاق و البته همراه بودن با همراه صالح و شایسته بهتر از تنهایی است. عزیزم! جابجا کردن سنگ و آهن بهتر از همراه بودن با شخص بد اخلاق است که من سنگ و آهن را جابجا کرده‌ام ولی هیچ کدام را به سنگینی همراه شدن با انسان بداخلاق نیافتم.»
ب: انتخاب همسفر هم سطح
کسی را به‌عنوان همراه خود برگزینیم که با ما از جهت اقتصادی در یک ردیف باشد. زيرا با توجه به خرج‌هایی که در سفر پیش می‌آید، نبود تعادل در این زمینه، باعث سرشکستگی و ایجاد ذلت برای همراهان می‌گردد.
امام باقر عليه السلام در این رابطه می‌فرمایند: «اِذَا صَحِبْتَ فَاصْحَبْ نَحْوَكَ وَ لَا تَصْحَبْ مَنْ يَكْفِيكَ فَإِنَّ ذَلِكَ مَذَلَّةٌ لِلْمُؤْمِنِ»،[3]؛ «هر گاه با كسى همراه مى‌شوى با همانند خود همراه شو، زيرا اگر با كسى همراه شوى كه هزينه و مخارج تو را به عهده بگيرد، اين سبب ذلّت و خوارى انسان مؤمن مى‌گردد.»
حالا اگر بر حسب اتفاق، با کسانی همراه شدیم که از جهت اقتصادی از ما پائین تر بودند لزومی ندارد خرج‌های آن‌چنانی بکنیم و آنان را به غذاهای گران قیمت دعوت نماییم. وقتی یکی از اصحاب امام صادق علیه السلام با چندین نفر به سمت مكّه رهسپار شد، به هر منزل (و محلّ استراحتى) كه مىرسيد، براى همسفرهای خود يك گوسفند ذبح مىنمود و به خوبى از آنان پذيرايى مىكرد. تا اين‌كه خدمت امام صادق عليه السلام رسيد؛ امام به او اعتراض کردند و فرمودند: «چرا مؤمنين را ذليل مىكنى؟! گفت: به خداوند پناه مىبرم اگر چنين كارى كرده باشم. فرمود: به من خبر رسيده است كه در هر منزل و موقفى، گوسفندى را ذبح كردهاى. وی عرض کرد: اين كار من فقط براى (رضاى) پروردگار متعال بوده است. فرمود: مگر نمىدانى برخى از همراهان تو، دوست داشتند همانند تو عمل كنند (و بذل و بخشش نمايند) امّا توان آن را ندارند، بعد به سرزنش خود مىپردازند (و خويشتن را مذمّت مىكنند؟»[4]
ج: مشورت کردن
برای این‌که سفر بیشتر خوش بگذرد، شایسته است که در زمینه نوع وسیله نقلیه، مکان سفر، محل استراحت، نوع غذا ... با همراهان خود مشورت کنیم، تا در خلال این مشورت‌‌ها به نتیجه خوبی برسیم. از امام صادق عليه السلام روايت شده: لقمان به فرزندش در این زمینه سفارش کرد که «إِذَا سَافَرْتَ مَعَ قَوْمٍ فَأَكْثِرِ اسْتِشَارَتَكَ إِيَّاهُمْ فِي أَمْرِكَ وَ أُمُورِهِم»،[5]؛ «هر گاه با افرادى به سفر مى‌روى، در كارهاى خود و آنان، با آن‌ها مشورت كن.»
د: ساز مخالف نزنیم
گاهی مکن است در مورد لوازم سفر، با رفقا بحث کنیم، با توجه به این‌که نظرات اشخاص، با یکدیگر فرق می‌کند، سعی شود اگر اکثریت به یک نتیجه‌ای رسیدند، دیگر ساز مخالف نزنیم. مگر در جایی‌که پای دستورات شریعت در میان باشد. امام صادق علیه السلام یکی از نشانه‌های مروت در سفر را همین امر می‌دانند: « ... قِلَّةُ الْخِلَافِ عَلَى مَنْ صَحِبَك...»،[6]؛ «كمتر با همراهانت مخالفت كنى»
از امام صادق عليه السلام روايت شده كه فرمودند: لقمان به فرزندش سفارش می‌کردند: «...كُنْ لِأَصْحَابِكَ مُوَافِقاً مُرَافِقاً إِلَّا فِي مَعْصِيَةِ اللَّه...»،[7]؛ «با همراهانت موافق و همراه باش مگر در مواردی‌كه به گناه منتهى گردد.»
ه: کمک به یکدیگر
گاهی اوقات در سفر مشکلاتی، برای همراهان پیش می‌آید، در چنین مواقعی نباید بی‌تفاوت باشیم، بلکه از نشانه‌های مروت و جوانمردی و حقی‌که به گردن ما دارند این است‌که در حد توان خود به حال آنان رسیدگی کنیم.
و: احترام
اگر در میان همران خود فرد یا افرادی هستند که از جهت سنّی از ما بزرگ تر هستند، احترام آن‌ها را داشته باشیم. و اگر از ما تقاضایی دارند، حرفشان را گوش بدهیم. که به فرموده جناب لقمان در زمینه احترام به همراهان «... وَ اسْمَعْ لِمَنْ هُوَ أَكْبَرُ مِنْكَ سِنّا»،[8]؛ «حرف بزرگ تر از خود را گوش بده»
«که اکابر را مقدم داشتن
آمدست از مصطفی اندر سنن»[9]
بنابراین برای شیرین تر شدن سفر و استفاده لازم از این موقعیت، سزاوار است که انسان چنین نکاتی را در همراه شدن با رفقا در نظر بگیرد.
..................................................
پی‌نوشت:
[1]. بحار الانوار،ج73،ص267
[2]. همان،ج13،ص428
[3]. من لایحضره الفقیه،ج2،ص279
[4]. وسائل الشیعه، ج8،ص304
[5]. کافی، ج8،ص348
[6]. تحف العقول،ص 374
[7]. کافی، ج8، ص308
[8]. همان،ص348
[9]. مولوی