پربرکت‌ترین حوزه‌ی علمیه در طول تاریخ

رهروان ولایت ـ کارهای بزرگ، همیشه نیازمند مردان بزرگ با اراده‌های بزرگ و والاست. نتایج و دستاوردهای درخشان، جز از راه کوشش خستگی‌ناپذیر حاصل نمی‌شود. هیچ عملِ قابل‌توجه و پربرکتی را نمی‌توان یافت مگراینکه در پشت‌صحنه‌ی آن، یک عنصر بااخلاص، بااراده و سخت‌کوشی وجود داشته باشد.

93 سال پیش و در سرزمین مقدس قم، مردی بزرگ که صاحب اندیشه‌ای بلند بود، تصمیم گرفت تا مرکزی برای تعلیم و نشر آموزه‌های الهی تاسیس کرده و جان‌های تشنه‌ی معارف ناب اسلامی را سیراب کند. فروردین 1301 هجری شمسی، سرآغاز فعالیت «حوزه‌ی علمیه‌ی قم» شد.
مرحوم آیةاللَّه‌العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی (رحمه‌الله) پس از 37 سال اقامت در كربلا ، سامره و نجف به اراك آمده و حدود 8 سال به تربیت طلاب و تشكیل حوزه مشغول شدند. آن بزرگوار در سوم فروردین 1301 به قصد زیارت حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) به قم حركت كردند. همزمانی حضور اقشار مختلف مردم، خطبا و علما در قم به مناسبت آغاز سال نو، سبب شد تا درخواست‌های متعددی از مرحوم شیخ عبدالکریم برای اقامت دائمی در قم و تشکیل حوزه‌ی علمیه، ارائه شود و به این ترتیب مرکزی پربرکت و بی‌نظیر تشکیل شد بطوری‌که «هیچ حوزه‌ی علمیه‌ای در تاریخ تشیع و غیر تشیع از محیط‌های اسلامی، هرگز چنین برکتی را به جهان اسلام نداد».[1]

«بعد از تشکیل این حوزه، تقریباً چهل سال که گذشت، اولین نشانه‌های برکات جهان‌گیر آن -یعنی نهضت اسلامی و گوهر یکتای درخشان امام عظیم‌الشأن- درخشید. اگرچه در آن چهل سال هم علما و بزرگانی از حوزه‌ی قم بیرون آمده بودند و برکاتی بر آن مترتب شده بود؛ اما در مقطع تقریباً چهل سالگیِ حوزه که امام قد برافراشت و حوزه‌ی علمیه وارد یک مرحله‌ی جدید تاریخی شد، داستان دیگری است.»[2]

بعدها و در کوران حوادث مختلفی مثل به قدرت رسیدن رضاخان قلدر و ایجاد اختناق پهلوی، این درایت و دوراندیشی مرحوم حاج شیخ عبدالکریم (رحمه‌الله) بود که توانست حوزه را از خطر اضمحلال و انحلال، محافظت نماید. «رشد سیاسی مردم در آن زمان چندان بالا نبود كه بتوان مبارزه را سامان‌دهی كرد. حتی وضع فرهنگی و معیشتی مردم قم به گونه‌ای بود كه گویا برخی مردم نمی‌توانستند وضع جدید را بپذیرند و وجود طلبه‌ها را تحمل كنند. به همین دلیل آیت‌ الله حائری به طلبه‌ها سفارش كرده بود كه در برابر هر گونه بدرفتاری دیگران گذشت كنند تا حادثه‌ای پیش نیاید. ایشان بین دو موضوع اهم و مهم درگیر بود. موضوع اول این بود كه با رضاخان درافتد. در این صورت قتل عامی نظیر مسجد گوهرشاد رخ می‌داد؛ درنتیجه باقی‌مانده‌‌ی مردم، صحنه را رها می‌كردند، روحانیت شیعه شكست می‌خورد و سازمان حوزه‌‌ی علمیه‌‌ی قم برچیده می‌شد. موضوع دوم این بود كه كج‌دار و مریز با رضاخان رفتار شود تا با ادامه‌‌ی كار حوزه‌‌ی علمیه‌‌ی قم، مردان دانشمند و كارایی برای آینده‌‌ی ایران و دنیای اسلام پرورش یابند.»[3] همین هدف هم بحمدلله محقق شد و «تقریباً شصت سال بعد از تشکیل حوزه‌ی علمیه به وسیله‌ی آیةاللَّه حائری، بزرگترین ثمره‌ای که ممکن است بر وجود همه‌ی حوزه‌های علمیه و علمای دین مترتب شود -یعنی تشکیل نظام اسلامی- مترتب شد.»[4]

امروز هم حوزه‌ی علمیه‌ی قم با داشتن مراجع عظام، علما و اساتید برجسته و طلاب و فضلای پرتلاش، مهم‌ترین و تاثیرگذارترین مرکز مذهبی شیعه در تمام دنیاست که خدمات فراوانی چه در ابعاد داخلی و چه خارجی را ارائه کرده است. و طبق روایات اهل‌بیت(علیهم‌السلام)  انشاالله در آینده‌ی نزدیک، به مرکزی برای انتشار معارف ناب اسلامی به یکایک افراد روی کره‌ی زمین، بدل خواهد شد.[5]

پی‌نوشت:

1- مقام معظم رهبری، 19دی 1369

2- همان

3- شعبانی، معمار فضیلت، ص 74

4- مقام معظم رهبری، 19دی 1369

5- امام صادق(علیه‌السلام): در آینده، کوفه از مومنان خالی می‌شود و علم و دانش بدان پشت می‌کند همچنانکه مار در لانه‌ی خویش پشت می‌کند. آنگاه علم در شهری به نام قم ظاهر وآنجا معدن علم و فضلیت می شود به طوری که دیگر به روی زمین کسی که به امور دینی آگاه نباشد، پیدا نمی‌شود. در آن زمان حتی زنان پرده نشین هم از مسایل دینی آگاهی دارند. و این هنگام نزدیک شدن ظهور قائم ماست. در آن هنگام خداوند قم و ساکنانش را قائم مقام حجت قرار می‌دهد. واگر چنین نباشد، زمین ساکنان خود را فرو می‌برد و دیگر بر روی آن حجتی باقی نخواهد ماند. در آن عصر، علم از قم به دیگر نقاط جهان در شرق و غرب جاری می شود. لذا حجت خدا بر مردم تمام می‌گردد به گونه‌ای که دیگر کسی یافت نمی‌شود که دستورهای دینی و علم الهی به او نرسیده باشد. آنگاه قائم(علیه‌السلام) ظهور می‌کند و وسیله‌ی انتقام و خشم خداوند بر بندگان می‌گردد; چون خداوند از مردم انتقام نمی‌گیرد مگر بعد از آنکه حجت را انکار کنند. (بحارالانوار، ج60، ص213)