آیا لازمه عدل الهی جلوگیری از ظلم ظالم است؟

چگونه با عدل خدا سازگار است كه مثلا دختري كه حتي فكر گناه در سر خود ندارد و از اين كار نفرت دارد مورد تجاوز قرار گيرد و اين قضيه براي تمام عمر به دنبال او مي باشد؟

پاسخ:
يكي از سنت هاي الهي اين است كه هميشه كارهاي خود را از اسبابي كه براي آنها قرار داده پيش مي برد و اين سنت الهي تغيير نمي كند.
نظام عالم نيز نظام سبب و مسببي است و خداوند اسبابي را در اين عالم قرار داده كه حاصل آنها امور ديگري است و قطعاً تحقق مي يابند مثلاً اثر آتش سوزاندن است و هرگز از آن جدا نمي شود و نمي توان بر خداوند اشكال كرد كه چرا آتش را خلق كرد در حالي كه مثلا چند نفر بر اثر آتش گرفتن جان باختند.
در مورد انسان نيز بايد گفت چون مختار است لذا آزادي انجام تمام اعمال را دارد حال خوب باشند يا بد و خداوند نيز اراده كرده در عالم انسان مختار باشد، لذا سبب اعمال انسان، اختيار اوست و لازمه انسان بودن نيز مختار بودن است،
يعني يا خداوند مي بايست انسان را خلق نكند يا او را مختار بيافريند، و تنها فرق انسان با ساير حيوانات نيز همين قوه عقل و اختيار اوست. البته وجود بهشت و جهنم نيز به همين اختيار بر مي گردد، زيرا اگر انسان نيز مانند ساير موجودات مجبور بود و اختياري نداشت عقاب كردن او قبيح بود و يا استحقاق پاداشي نداشت.
اختيار و آزادي مصالح بسياري دارد و با چند مثال كوچك نمي توان آن را مضر اعلام كرد. قرآن نيز بدين مسئله اشاره كرده و مي فرمايد: «ما راههاي هدايت خود را به شما نشان داديم، حال مي خواهيد شكرگزار باشيد و يا كفر گزار».(1) كه گوياي اختيار آدمي است.
لذا لازمه عدل الهي اين نيست كه در بعضي كارها كه چون ظلم در حق ديگران است جلوي انسان را گرفته و آزادي او را سلب كند، اين مسئله با اصل آزادي و اختيار انسان تنافي دارد و نقض غرض الهي مي گردد.
بلكه لازمه عدل الهي اين است كه انسان ها را بعد از ارتكاب چنين جناياتي و ظلم درحق ديگران بدون عقاب رها نكند و جزاي اعمال آنها را بدهد.
در نتيجه طبق حكمت الهي انسان مختار است هر عملي ولو ظلم در حق ديگران را انجام دهد،
ولي طبق عدل الهي خداوند هرگز چنين اعمالي را بي پاسخ نخواهد گذاشت بلكه بر اساس آيات قرآن و روايات معصومين ـ عليهم السلام ـ خداوند سبحان هم در دنيا و هم در آخرت پاسخ آنها را خواهد داد و عقوبت سنگيني را براي اين گونه جنايات قرار داده است از طرفي باز عدالت الهي اقتضاء مي كند ظلم ظالم را نسبت به مظلوم و اذيت هايي كه كشيده است، جبران نمايد.
راجع به همين مثالي كه زده ايد بايد گفت جنايتكاران هم در دنيا مؤاخذه مي شوند و هم در آخرت، در مورد دنياي آنان فقها در باب حدود، فتوي مي دهند حدّ او قتل است و بايد كشته شود.(2)
(البته اگر چنين عملي در دادگاه ثابت گردد). و در آخرت نيز قطعا اگر بدون توبه از دنيا روند عذابي دردناك در انتظار آنان خواهد بود، امام صادق ـ عليه السلام ـ در اين باره مي فرمايند:
«كسي كه زنا كند از ايمان خارج شده است».(3) و كسي كه بدون ايمان از دنيا رود قطعا جهنم درانتظار وي خواهد بود.
هم چنين باز امام صادق ـ عليه السلام ـ در مورد ظالمي كه در حق ديگران ظلم مي كند مي فرمايد: «هر كه ستمي كند، خداوند كسي را كه بر او ظلم كند، بر وي مسلط مي كند».(4) لذا خداوند سبحان نسبت به كسي كه در حق اين دختر جوان اين ظلم را مرتكب شده است هرگز اين ظلم را بي پاسخ نخواهد گذاشت و هم در دنيا و هم در آخرت جواب آن را مي‌دهد و اين مطابق عدل الهي است.
امّا نسبت به مظلومين و در اين مثال دختري كه مورد تجاوز قرار گرفته نيز بايد گفت: طبق عدل الهي اين ظلم و اذيت و آزار آنها قطعا بايد به يك نحوي جبران گردد و طبق روايات معصومين ـ عليهم السلام ـ خداي سبحان در سراي باقي آن اذيت ها را جبران خواهد كرد و در برابر آنها به او عوض مي دهد.
بلكه در روايات معصومين ـ عليهم السلام ـ تصريح شده كه خداوند هر كه را بيشتر دوست دارد و متقي تر است بيشتر مورد بلا و مصيبت قرار مي دهد. به طور مثال امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمودند:
از رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ پرسيدند سخت ترين مردم از حيث بلاء و مصيبت چه كساني هستند؟
حضرت پاسخ دادند: پيغمبران الهي سپس هر كس بيشتر از آنان تبعيت كند و مؤمن هم بعد از آن به اندازه ايمان خود و كردارش گرفتار مي شود. و به راستي كه هر كس ايمانش درست و كردارش خوب است بلاي او سخت و هر كس ايمانش سست و كردارش ناتوان است، گرفتاري او كم تر است».(5)
باز امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمودند: «به راستي كه بنده، مقامي نزد خداوند دارد و بدان نرسد مگر به يكي از دو خصلت: رفتن مالش يا بلائي در تنش».(6) يعني با اين دو بلا كه به انسان مي رسد جايگاه والايي در نزد خداوند سبحان پيدا مي كند.
در روايت ديگر از امام صادق ـ عليه السلام ـ آمده است: «بهشت در سختي ها و بلاها پيچيده شده است، پس هر كس در دنيا صبر كند بر اين بلاها، داخل بهشت مي شود».(7)
هم چنين پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمودند: «هر كس بر مصيبت صبر كند خداوند برايش سيصد درجه مي نويسد كه فاصله ميان هر درجه تا درجه ديگر همانند فاصله ميان آسمان و زمين است».(8)
لذا طبق روايات بالا اگر كسي بلايي ببيند و اذيت شود و نسبت به آن به خداوند اعتراض نكند و ناسزا نگويد و صبر كند، قطعا اجر و مزد خواهد داشت و خداوند آن را در آخرت جبران خواهد كرد، در اين مثالي هم كه ذكر نموده ايد، دختري كه اذيت مي شود و مورد طعنه و بي آبرويي و انزواي اجتماعي قرار مي گيرد
و به خداوند سبحان اعتراض نكند و ناسزا گويي نكند، بلكه صبر كند، قطعا به نسبت اذيت و آزار و سختي هاي آن اجر و مزد خواهد داشت، بلكه مي توان گفت طبق عدل الهي هر چه اين دختر بيشتر اذيت شود قطعا خداوند آن جنايتكاران را بيشتر عذاب خواهد داد.
در پايان نيز تذكر اين نكته لازم است و آن اين كه: ما انسان ها مأمور به بندگي ذات باري تعالي هستيم حال در هر شرايط و در هر مكاني باشيم، نه اين كه حتما بايد در شرايط ايده آل قرار بگيريم و سپس بندگي كنيم.
ما انسان ها به اختيار خود وارد دنيا نشده ايم كه شرايط آن را خود انتخاب كنيم، بلكه طبق مصالحي كه ما نمي دانيم خداوند متعال و حكيم ما را در شرايط مختلف قرار مي دهد،
مثلا ممكن است شخصي از پدر و مادري فاسق متولد گردد و يا پدري معتاد و... و يا مثلا شخصي با نقص عضو به دنيا بيايد و يا در ديار كفر و شرك و از پدر و مادري كافر و هزاران شرايط نامطلوب ديگر.
و يا ممكن است شخصي تصادف كند و منجر به نقص عضو گردد و يا به بيماري سختي مبتلا گردد و يا همين دختري كه شما مثال زده ايد، مهم اين است كه از آن به بعد چه كار مي كنيم، آيا مسير بندگي و صبر را در پيش مي گيريم و يا عنان از كف داده و دم به اعتراض گشوده و به خداوند سبحان ناسزا گفته و از حالت خود شكوه كرده و مسير بندگي شيطان را در پيش خواهيم گرفت.
اين شرايط نيز امتحاني است از جانب خداي سبحان براي اين دختر و قطعا اگر سختي ها و ناملايمات اجتماعي را تحمل كرده و بندگي او را ترك نكند، بسيار ارزشمند خواهد بود و اجر و مزد او از ديگران بسيار بالاتر و بيشتر مي باشد.
در نتيجه: مقتضاي عدل الهي جلوگيري از اعمال اختياري انسان نيست، بلكه مقتضاي عدل الهي پاسخي مناسب با همان عمل آدمي است و اين كه ظلم را هم نسبت به ظالم هم نسبت به مظلوم بي پاسخ نگذارد.

پاورقی:

1. انسان : 4.
2. شهيد ثاني، زين الدين بن علي، الروضة البهيه في شرح اللمعة الدمشقيه، قم، دارالتفسير، چاپ چهارم، 1382ش، ج3، ص273.
3. کليني، محمد بن يعقوب، اصول کافي، ترجمه آيت الله کمره اي، قم، انتشارات اسوه، 1375ش، ج5، ص137.
4. نراقي، ملااحمد، معراج السعادة، قم، موسسه انتشارات هجرت، چاپ يازدهم، ص466.
5. اصول کافي، همان، ج5، ص81.
6. همان، ج5، ص91.
7. همان، ج4، ص274.
8. همان، ج4، ص278.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات