براي روشن شدن پاسخ بايد منظور از سرنوشت روشن گردد كه آيا منظور سرنوشت دنيوي است يا اخروي. اگر منظور سرنوشت اخروي است يعني سعادت و شقاوت انسان در آخرت كه همان بهشت و جهنم مي باشد،
بايد گفت بله گاهي يك گناه مي تواند انسان را حتي تا ابد در جهنم قرار دهد و راه بازگشت از آن را بر انسان ببندد هر چند اعمال صالح و نيكي هم در پرونده اعمال او باشد،
زيرا با وجود آن گناه تمام اعمال نيك او نيز از بين مي رود. البته اين در صورتي است كه شخص بدون توبه از دنيا رود، چون اگر شخصي در دنيا از گناهي توبه كند قطعا آثار اخروي پاك شده و عقاب آن برداشته مي شود.
به طور مثال قرآن مي فرمايد: «هر كس مسلماني را از روي عمد بكشد،
پس جزاي او جهنم است و تا ابد هم در جهنم خواهد ماند، و غضب الهي و لعنت الهي بر اوست و به تحقيق كه براي او عذابي دردناك آماده شده است».(1)
لذا همين يك گناه يعني قتل مسلمان كه از گناهان كبيره است براي بدبختي و گرفتار شدن انسان كافيست.
ولو اين كه چنين شخصي در دنيا زندگي خوب و راحتي داشته باشد، زيرا حساب دنيا از حساب آخرت جداست.
چه بسا انساني در دنيا با اين كه چنين گناهان كبيره اي انجام داده باشد، در آسايش و راحتي و زندگاني بسيار خوشي باشد مثلا شخصي كه «ربا» مي خورد طبق آيه قرآن به جنگ با خدا و رسول برخواسته است،(2) حال چنين شخصي هر چند در دنيا بسيار ثروتمند و زندگي راحت و خوشي داشته باشد ولي قطعا در آخرت جايي جز جهنم نخواهد داشت،
چرا كه با خدا و رسول او در جنگ و ستيز است و حتي اعمال نيك او نيز مقبول درگاه الهي نمي گردد، و همان طور كه اشاره شده توبه، آثار گناه را بر مي دارد البته هر گناهي توبه مخصوص به خود را دارد ولي در صورت تحقق توبه حقيقي شقاوت اخروي از بين مي رود.
امّا اگر گناهي علاوه بر آثار اخروي آثار دنيوي نيز داشته باشد، ممكن است توبه تنها آثار اخروي را بردارد و آثار دنيوي آن گناه محفوظ باشد كه بيشتر توضيح خواهيم داد.
امّا اگر منظور از سرنوشت، سرنوشت دنيوي و زندگي دنياست بايد گفت:
در سرنوشت آدمي دو گونه قضا و قدر وجود دارد، يكي قضا و قدر حتمي و ديگري قضا و قدر مشروط. قضا و قدر حتمي به اين معناست كه اتفاقي در زندگي انسان (يا هر پديده ديگري) هرگز تغيير نمي يابد و آنچه خداي تبارك و تعالي در مورد اتفاق هاي زندگي انسان اراده كرده عينا به همان شكل تحقق مي يابند.
امّا قضا و قدر مشروط آن قضا و قدري است كه قابل تغيير و نفي و اثبات است. به اين معناكه خداي سبحان قضيه اي را بر فعل اختياري آدمي متوقف مي كند و به صورت مشروط آن را در لوح محفوظ ثبت مي كند.
بدين شكل كه مثلا اگر فلان شخص، فلان عمل مثبت (نيك) را انجام داد، فلان اتفاق ناگوار (يا سرانجام شوم) از او دفع گردد و آن اتفاق محقق نگردد، امّا اگر وي گناهي مرتكب شود (هر عمل زشتي) مبتلا به آن اتفاق ناگوار گرديده و آن اتفاق محقق گردد، به اين مسئله قضا و قدر مشروط گويند.
نقش اختيار آدمي در اين قضا و قدر بسيار مشهود است و تغيير آن مبتني بر اراده و اختيار انسان است.
لذا تمام رفتار و كردار انسان مي تواند در سرنوشت انسان مؤثر بوده و باعث تغيير آن گردد، حال اگر عمل خوبي باشد چه بسا باعث جلب رضايت الهي گرديده و سرنوشت او را به طرف خوبي بكشاند و گاه ممكن است يك عمل بد سرنوشت آدمي را تغيير داده و عمري انسان را بيچاره كند و انسان را به شقاوت و بدبختي بكشاند.
چطور اگر شخصي زهر بخورد مي ميرد و از بين مي رود و ديگر جبران نمي گردد، گناهان نيز همين گونه هستند و داراي آثاري تكويني و واقعي هستند و ممكن است باعث نابودي آدمي گردند.
حتي طبق روايات اسلامي بعضي از اعمال انسان در طول عمر آدمي مؤثراند و بعضي گناهان عمر را كوتاه و بعضي اعمال خير و نيك عمر آدمي را طولاني مي كنند، اين مطالب در روايات وارده از حضرات معصومين ـ عليهم السلام ـ به وضوح ديده مي شود
به طور مثال امام صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمايند: «از (حالقه) بپرهيزيد، زيرا كه مردم را به مرگ مي كشاند. راوي گويد پرسيدم (حالقه) چيست؟
حضرت فرمودند: قطع رحم».(3) لذا طبق اين بيان حضرت، گناه قطع رحم، عمر آدمي را كوتاه مي كند. هم چنين امام باقر ـ عليه السلام ـ فرمودند در كتاب علي ـ عليه السلام ـ نوشته است سه خصلت است كه در هر كس باشد، نميرد تا به بدعاقبتي دچار شده و عاقبت بد آنها را ببيند: شورش و ستمگري، قطع رحم و قسم دروغ خوردن».(4)
هم چنين امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمودند: «هر كس با نظر دشمني به پدر و مادري كه حتي در حق او ستم كرده اند نگاه كند، خداوند نمازش را نمي پذيرد».(5)
هم چنين در احاديث گفته شده اعمال نيك، سبب خير و بركت مي گردند به طور مثال امام باقر ـ عليه السلام ـ فرمودند: «به راستي طاعتي كه زودتر ثوابش به انسان مي رسد صله رحم است و به راستي كه مردمي نابكار وجود دارند كه با هم صله رحم مي كنند و به همين خاطر اموالشان فراوان شود و ثروتمند گردند».(6)
لذا براي عاقبت به خيري و داشتن عمري با بركت و سعادتمند و طولاني در دنيا و آخرت بايد تمامي گناهان را كنار گذاشت و هيچ گناهي را سبك و كوچك نشماريم، چه بسا همين گناهي كه احساس مي كنيم كوچك و بي ارزش است باعث تغيير سرنوشت ما گردد و ما را منجر به بد عاقبتي كند.
نتيجه: به طور كلي مي توان گفت گناه مي تواند سرنوشت آدمي را تغيير داده و انسان را به شقاوت و بدبختي بكشاند، چه در دنيا و چه در آخرت.
پاورقی:
1. نساء : 93.
2. بقره : 279.
3. اصول کافي، ترجمه کمره اي،محمد باقر انتشارات اسوه، 1375ش، ج5، ص315 ـ 305.
4. همان.
5. همان.
6. همان.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات