چکیده: چند سالی است که عنوان «شب آرزوها» برای «لیلة الرغائب» در کشور باب شده و از طریق رسانه ملی ترویج می شود. هر چند اطلاق این عنوان بر این شب پر برکت صحیح نیست زیرا برخی تنها سرگرم به گفتن آرزوها و خواسته های خود در مجامع مختلف می شوند و از فیوضات و رحمت های الهی در این شب غافل می شوند.
چند سالی است که عنوان «شب آرزوها» برای «لیلة الرغائب» یعنی اولین شب جمعه ماه رجب در کشور باب شده و از طریق رسانه ملی ترویج می شود.
اینکه در این شب همه آرزو کنند و حاجت ها و خواسته های خود را از خداوند بخواهند کار خوب و پسندیده ای است؛ اما آنچه در خصوص اعمال این شب در روایات وارد شده؛ تنها انجام نمازی است که دوازده رکعت است و با کیفیت خاصی به همراه دعای بعد از آن خوانده می شود و عمل دیگری در منابع روایی سنی و شیعه در خصوص این شب وارد نشده است.
خلاصه روایت پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) به نقل از کتاب اقبال الاعمال سید ابن طاووس به این صورت است:
« پیامبر گرامی اسلام در ضمن حدیثی که در آن فضائل ماه رجب را بیان می کردند فرمود از شب جمعهى اول اين ماه غفلت مورزيد، زيرا اين شب، شبى است كه فرشتگان آن را «ليلة الرّغائب» مىنامند؛ زيرا زمانى كه يک سوم از شب جمعهى اول اين ماه سپرى مىشود، هيچ فرشتهاى در آسمانها و زمين باقى نمىماند مگر آنكه در كعبه و پيرامون آن گرد مىآيند؛ خداوند بر آنها نظر افكنده و خطاب به آنها مىگويد: اى فرشتگان من، هر حاجتى داريد از من بخواهيد. فرشتگان مىگويند: پروردگارا، حاجت ما از تو اين است كه روزهداران ماه رجب را بيامرزى. خداوند(تبارك و تعالى) مىفرمايد: چنين كردم... سپس پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) فرمود: هر کس پنجشنبهى اول ماه رجب را روزه بگيرد و بين نماز مغرب و عشا ١٢ ركعت نماز بخواند و در حال سجده حاجت خود را از خداوند بخواهد، ان شاء اللّه تعالى حاجتش برآورده مىگردد.»[1]
از این رو هدف از لیلة الرغائب اين نيست که مردم با رسانهها تماس بگيرند و مصاحبه کنند و آرزوهاي خود را براي گوينده و مجري برنامهها بیان کنند؛ بلکه «ليلة الرغائب» شبي است که خداوند خواسته است تا بندگانش با ميل و رغبت بهسوي عبادتش بشتابند و پس از نماز مغرب و گشودن روزه خويش، ساعتي را به اقامه نماز و استغفار و مناجات با پروردگارشان به سرآورند و بخشش و رحمت و مغفرت او را طلب کنند.
روایت لیلة الرغائب از منظر شیعه و اهل سنت
الف ) لیله الرغائب در نزد اهل سنت
علماء اهل سنت این روایت را جعلی دانسته و انجام این نماز را بدعت می دانند از این رو پیروان خود را از انجام آن باز می دارند هر چند این عمل در بین عوام از اهل سنت انجام می گیرد.
حافظ ابن رجب از علمای اهل سنت درباره این نماز می گوید: «و أما نماز، در ماه رجب؛ هيچ گونه نماز مخصوصي كه مختص به همين ماه باشد، به پایهي صحت نرسيده است و احاديثي كه دربارهي فضيلت صلاة الرغائب در نخستين جمعه ماه رجب روايت شده، دروغ، باطل و نادرست ميباشد و اين نماز به نزد جمهور علما بدعت ميباشد… و نخستين بار، پس از سال 400 هجري نمايان شد، به همين خاطر پيشينيان شناختي از آن نداشتند و در مورد آن صحبت نكردند.»[2]
همچنین یکی دیگر از علمای اهل سنت در این باره می گوید: «از احادیث ساختگی حدیثی است در فضیلت جمعه اول ماه رجب که خواندن نماز رغائب و ... را از اعمال این شب می داند»[3]
ب ) لیلة الرغائب در نزد شیعه
در میان شیعه اولین بار این روایت توسط سید ابن طاووس در کتاب اقبال آورده شده و پس از آن توسط علامه مجلسی در کتاب شریف بحارالانوار با ذکر سلسله سند آن یعنی ذکر نام کسانی که روایت را تا پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) نقل کرده اند بیان کرده است.
در سلسله سندی که علامه مجلسی ذکر کرده افرادی مانند ابو عبد الله الحسین بن علی، مسموسم (یا سموسم و یا سمرسم)، ابی الفتح نورخان عبد الواحد اصفهانی، عبد الواحد بن راشد الشیرازی وجود دارد که خود علامه آنها را مجهول می داند و می نویسد: «در کتاب های رجالی و غیره ، مشخص نیست وی ثقه است یا نه»[4]
از این رو یقینا سند این روایت ضعیف است؛ ولی شیوه و روش علماء و مراجع شیعه بر آن است که در روایاتی که دستور به عبادتی را مطرح کردند و سند آنها ضعیف است حکم به استحباب می کنند، و دلیل آنها روایاتی است که می فرماید اگر ثواب عملی از سوی پیامبر به کسی رسید و آن را انجام داد و بعدا معلوم شد که پیامبر آن را نفرموده خداوند ثواب آن عمل را به او می دهد؛ مثلا امام صادق(علیه السلام) در روایتی می فرماید:« مَنْ بَلَغَهُ عَنِ النَّبِيِّ ص شَيْءٌ مِنَ الثَّوَابِ فَعَمِلَهُ كَانَ أَجْرُ ذَلِكَ لَهُ وَ إِنْ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَمْ يَقُلْه؛ اگر کسی ثواب عملی از سوی پیامبر به او برسد و بر طبق آن عمل نماید، خداوند ثواب آن عمل را به او می دهد ولو اینکه رسول خدا(صلی الله علیه وآله) این کلام را نفرموده باشد»[5]
البته این امر خاص به نماز و اعمال اولین شب جمعه ماه رجب نیست بلکه در بسیاری از مستحبات جاری است و علماء بر طبق آن فتوا می دهند.
نتیجه:
با توجه به مطالب و روایاتی که به آنها اشاره شد و اصول و روش علمای شیعه در بیان احکام از روایات، انجام اعمال اولین شب جمعه ماه رجب آنگونه که اهل سنت می گویند، بدعت نیست و می توان به این روایت عمل نمود. هرچند اطلاق عنوان «شب آرزوها» بر این شب پربرکت صحیح نیست زیرا همانگونه که هر ساله شاهد آن هستیم برخی تنها سرگرم به گفتن آرزوها و خواستههای خود در مجامع مختلف می شوند و از فیوضات و رحمت های الهی در این شب غافل می شوند. از این رو مومنین روز پنج شنبه اول این ماه را روزه گرفته و در موقع افطار، بعد از خواندن نماز مغرب، به راز و نیاز با خدای متعال پرداخته و برای خود و دیگران دعا می کنند.
پی نوشت:
1.سید بن طاووس، اقبال الاعمال، ج2، ص 632
2.ثعالبی، لطائف المعارف، ص ۲۲۸
3.عجلوني جراحي، اسماعيل، کشف الخفاء و مزيل ، ج 2 ، ص 417
4.بحار الانوار، ج 104، ص 123
5.احمد بن محمد برقی، المحاسن، ج 1، ص 25
نظرات
مطلبی علمی و مفید.
سپاسگزارم.
درود و سپاس
با عرض سلام و ادب و احترام مطالب مستند سایت رهروان بسیار قابل قبول و استفاده است و به فراخور موضوع هم مطالعه می شود و هم قابل استفاده به عنوان بازنشر می باشد که این حقیر نیز به نوبه خود از همه دست اندرکاران سایت تقدیر و تشکر می نمایم اجر شما با خدا
سلام پس پنجشنبه که روزه گرفتین نماز دوازده رکعتی بخونیم یا هامون جمعه
سلام دوست عزیز کاربر ناشناخته
شما همون روز پنج شنبه که روزه گرفتید هنگام غروب و موقع افطار که رسید و اذان گفتند یعنی شب جمعه این نماز را می تونید بخونید.
حسب روایت مفاتیح الجنان زمان نماز بین دو نماز مغرب و عشا می باشد.
با سلام
ببخشید نظر ایت الله سیستانی در مورد اینک شب لیله رغائب کی هس چی بوده
ماشاالله چقدر دروغگو
معلومه حسابی کم اوردی وگرنه بجای تهمت زدن دو تا سند عاقلانه رو میکردی
باقی مبانی دینیتون هم همینطوریه؟!
برادر عزیز .سلام علیکم...موضوع دروغگویی و راستگویی نیست .مسئله همه مسلمانان چگونه رسیدن به احکام الهیست. برای دریافت درست ترین دستورات دین . چون رسول الله اکنون در دنیا نیستند که مستقیما از ایشون سؤال کنیم.باید به راویان و عالمان به بیانات پیامبر مراجعه کنیم. یک اصل قطعی و عقلایی و بدون خدشه وجود دارد و آن اینکه« اهل البیت اعلم بما فی البیت »...اعضای یک خانواده به مطالب و مسائل خانه و خانواده خود عالم تر از کسانی هستند که بیرون آن خانه می باشند و عضو آن خانواده نیستد. شیعیان علوم خود را از قرآن و پیامبر و اهل بیت او اخذ می کنند و اهل سنت از قرآن و پیامبر و صحابه می گیرند. حال بفرمایید کدام به درستی و صحت سخنان و کلام رسول الله نزدیک ترند؟
به نظر من هم چیزی که نه واحب است ونه مستحب ارزش دینی ندارد چون بدعت است بدعت یعنی چیزی رو جایگزین کردن در اصل سنت پیامبر که خلاف دین است وهر بدعتی راهش تاریک وضلالت میباشد وهر ضلالتی راهش به دوزخ ختم میشود خداوند در سوره الحمد به صراحت در باره ضالین گفته است در عوض این موضوع خداوند چنین فرموده است( فسبح بحمد ربک قبل الطلوع شمس وقبل الغروب شمس وآنائ الیل وآنائ النهار )چقدر واضح وزیبا وهمینطور در مورد لیله القدر وماه مبارک رمضان وماه های حرام لذا پیامبر خود پاسی از هر شب به نماز واستغفار میپرداختند ولی متاسفانه بعضی از علمای دین جهت راحتی خود همه این مستحبات وواجبات رو جمع کردن وبه یک ویا چند شب یا چند روز خلاصه کرده اند که بسا جای تاسف است وقرآن را در تاقچه گذاشته وفقط به روایات که معلوم نیست که از کجا سرچشمه گرفته اند بسنده میکنند وبه همین طریق هم شده که دین آن وجه اصلی خود را به مرور زمان از دست داده وکمرنگ گشته است با تاسف فراوان