چکیده:انسان‌ها با وجود عقل و شعور و اراده و با وجود این همه پیشرفت‌های علمی، باز به انبيای الهی نیاز دارد، به قانونی آسمانى نیاز دارد. چرا که عقل انسان داری محدودیت‌های بسیاری می‌باشد.
پیامبران الهی مبعوث شدند تا بدین طریق واسطه فیض الهی قرار گیرند و آن‌چه را که انسان برای سعادت و خوش‌بختی نیاز دارد به او تعلیم دهند و از تاريكىهاى ضلالت به سمت نور، هدايت کنند و در میان مردم عدالت برپا کنند، چنان‌که قرآن کریم درباره فلسفه بعثت انبیا می‌فرماید:«لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ[حدید/25] به راستى [ما] پيامبران خود را با دلايل آشكار روانه كرديم و با آن‌ها كتاب و ترازو را فرود آورديم تا مردم به انصاف برخيزند».
از همین روی خداوند متعال آخرین سفیر و گل سر سبد هستی را بعد از زمانی‌که دنیا را ضلالت و گم‌راهی، شرک و بتپرستی فرا گرفته بود، فرستاد تا بشریت را از خواب غفلت و گم‌راهی نجات دهد و توحید را که اصلی‌ترین و مهم‌ترین پیام بعثت است، در دنیا حاکم کند. آن چنان‌که اسلام به نام دین توحید شناخته می‌شود.
آری خداوند متعال حضرت محمد مصطفی(صلی‌الله‌علیه‌واله) را به حق برانگیخت تا کار خود را که به واسطه پیامبران گذشته تمام نشده بود، به اتمام رسانده و آن‌چه را مقدر ساخته بود به انجام رساند و در نهايت جامعه واحد جهانی بر محور دین مبین اسلام شكل گرفته و همگان به طور هماهنگ، خداوند را پرستش كرده و متخلق به اخلاق حميده گردند.
امّا مساله و سوالی که از دیرباز مطرح بوده این است که انسان‌ها در زیر سایۀ نعمت عقل و اندیشه، مصالح و مفاسد خویش را درک می‌کنند و به آن‌چه که مصلحت او در آن است عمل می‌کنند و سعادت و خوش‌بختی را در آغوش می‌کشند، پس دیگر با وجود عقل، چه نیاز و ضرورتی برای مبعوث شدن پيامبران وجود دارد؟ و هدف اصلى و فلسفه ارسال رسل و انزال كتب چيست؟
پاسخ این است که انسان‌ها با وجود عقل و شعور و اراده و با وجود این همه پیشرفت‌های علوم، باز بشر به انبياء و قانونی آسمانی و الهی نیاز دارد. چرا که عقل انسان داری محدودیت‌های بسیاری می‌باشد و چنان که در این مطلب گفته شد انسان برای رسیدن به سعادت و خوش‌بختی نیازمند هفت دسته اطلاعات تخصصی است که بشریت حتی به یکی از آن‌ها هم دست نیافته است. بنابراین ما به قانونی الهی و فرستاده‌ای الهی برای بیان این قوانین برای حرکت به سمت ابدیت نیازمند هستیم.
در این جا به دو برهان و استدلال عقلی برای وجوب و ضرورت بعثت انبیاء اشاره می‌کنیم:
1. برهان حکمت:
این برهان بر سه مقدّمه استوار است: 1. هدف از خلقت، تكامل انسان (از راه افعال اختيارى) است. 2. تكامل انسان بدون شناخت ممكن نيست. 3. شناختِ حاصل از عقل و حس كافى نيست. نتيجه اين مقدّمات عبارت است از: راهى ديگر براى رسيدن به تكامل لازم است و آن، وحى و بعثت پيامبران است.[1]
2. برهان لطف:
بعثت پیامبران به جهت فوائد کثیره‌ای که دارد، لطف محسوب می‌شود. 2. لطف بر خداوند واجب است . نتیجه آن که ارسال رسل بر خداوند متعال واجب است.[2]
امام صادق(علیه‌السلام) در بیان زیبایی به این دو برهان اشاره می‌کند که بسیار قابل تأمل است. ایشان در پاسخ به زنديقى که خدمت حضرت عرض كرد: از كجا شما اثبات پيغمبران مىكنيد و مىگوئيد كه ضرورت دارد كه خدا پيغمبران را مبعوث كند؟
حضرت فرمودند: «چون ما به براهين عقليّه و نقليّه و شواهد قطعيّه، ثابت كرديم كه ما خالق داریم، خالقی حكيم و صانعى عليم كه از مشاهده و مكالمه با جميع مخلوقات مبراست و مخلوقات او نمىتوانند به او برسند به نحوى كه با او ملامسه نمايند، يا با او گفت و شنود نمايند. و چون آن خالق، حكيم و لطيف است، البتّه مخلوقات و بندگان خود را ضايع نمىگذارد. پس بايد پيغمبران را مبعوث كند كه خالق هستی را بشناسانند و اوامر و نواهى او را به آنان تبليغ نمايند و بر چيزى كه باعث مصلحت و خيريّت آنان در آن باشد هدايت كنند و به آن‌چه باعث بقاى ايشان است و صلاح دنيا و آخرت‌شان در آن است هدایت نماید و آن پيغمبران و رسولان برگزيدگانند و خداوند متعال آنان را جميع حكمت‌ها آموخته است و ايشان را به حكمت بر بندگان خود برانگيخته است و هر چند با ساير مردم در خلقت و صورت بشريّت یکسان هستند، امّا از جانب خدا مؤيّدند به نفوس قدسيّه، و مخصوصاند به معجزات باهره و كرامات قاهره كه غير او با پیامبران در اين امور شركت ندارد. و هر گاه ثابت شد كه وجود پيغمبر واجب است و ضرور دارد، بايد در هر زمانى، پيغمبرى يا نائب او باشد تا زمين از حجّت خدا خالى نباشد».[3]
بنابراین به دلیل آن که عقل در تشخیص مصالح و مفاسد خود محدودیت دارد و قادر به تشخیص و درک همه نیازهای انسان در حرکت‌ش به سمت ابدیت نیست، و به دلیل آن که بشر قادر به ارتباط مستقیم با خداوند تبارک و تعالی نیست و از آن‌جایی که انسان برای رسیدن به خوش‌بختی و سعادت حقیقی نیازمند به احکام و قوانین الهی دارد، بر خداوند واجب است که همه این موانع را به واسطه مبعوث کردن پیامبران برطرف سازد.
و از همین جا لطف الهی شامل جهانيان گرديد و پيامبر خاتم(صلی‌الله‌علیه‌واله) به رسالت مبعوث گشت و خداوند او را مانند باران بهاری برای تشنگان حقيقت و مايه سربلندی و عزت و شرافت بندگان صالحش قرار داد.
____________________________________
پی‌نوشت
[1]. آموزش عقايد مصباح، 77.
[2]. شرح كشف المراد، علی محمدی، ص 376.
[3]. اصول كافى، ج 1،كتاب الحجّة، ص 168.
نظرات
سلام علیکم
متن روایت رو بهتر بود درج میکردید