چکیده: مادر علی اکبر ليلى دختر ابو مرّة بن عروة بن مسعود ثقفى است و مادر ليلى ميمونه دختر ابو سفيان بن حرب بن اميّه و مادر او نيز دختر ابو العاص بن اميّه است. على بن حسين عليه السّلام در سخن گفتن و اخلاق و شمايل، به جدش رسول خدا صلّى‌اللّه‌عليه‌وآله‌وسلّم بسيار شباهت داشت.
مادر علی اکبر ليلى دختر ابو مرّة بن عروة بن مسعود ثقفى است و مادر ليلى ميمونه دختر ابو سفيان بن حرب بن اميّه و مادر او نيز دختر ابو العاص بن اميّه است. على بن حسين عليه السّلام در سخن گفتن و اخلاق و شمايل، به جدش رسول خدا صلّى‌اللّه‌عليه‌وآله‌وسلّم بسيار شباهت داشت.[1]
روايت شده است كه معاويه از اطرافيانش پرسيد: سزاوارتر از همه به خلافت كيست؟ گفتند: شما.معاويه گفت: «خير، سزاوارترين مردم به خلافت، على بن حسين بن على عليه السّلام است كه جدّش رسول خداست و شجاعت و دلاورى بنى هاشم، سخاوت بنى اميّه و شكوه و جلال ثقيف در او جمع است».[2]
اختلاف در ولادت علی اکبر علیه السّلام:
در سنّ شريف حضرت علی اکبر، به هنگام شهادت، اختلاف است. برخی می‌گويند هجده ساله بوده است، برخی می‌گويند نوزده ساله، برخی بیست و پنج ساله و عده‌ای هم می‌گويند بيست و هفت ساله بوده است.
شیخ مفید می‌نویسد: علی اکبر، هـنگام شـهادت میان سیزده تا نوزده سال سن داشته است».[3] طریحی در«المنتخب» سنّ علی اکبر را هفده سال و خوارزمی هجده سال بـیان کرده‌اند.[4] ابن شـهر آشوب نـیز او را هجده ساله معرفی می‌کند و خاطرنشان می‌کند: سن علی اکبر، بیست و پنج سـال هـم ذکـر شذه است.[5]
بنابر دیـدگاه‌های ارائه شده، ولادت حضرت علی اکبر ظاهرا بعد از شهادت امیرالمومنین(علیه‌السّلام) بـوده اسـت. در حالی که بنا بر نقل «ابوالفرج اصفهانی» که نقل پسندیده‌تر و مطمئن‌تری است، علی اکـبر در ایام خلافت خلیفه سوم دیده به جهان گشود. موید این نقل این است که در منابع روایی، روایاتی از علی اکبر وجود دارد که ایشان آنها را از جدّ بزرگوار خویش، امیرالمومنین(عـلیه‌‌السّلام) و عایشه نقل کرده است.[6]
«ابن ادریس» هم که یکی از علمای مورد احترام و صاحب فـن اسـت بـر همین عقیده است و می‌نویسد: این «علی بن الحسین» در دوران خلافت خلیفه سوم متولد شده است و از جدّش عـلی بـن ابی طالب(علیه السّلام) روایت نقل کرده است».[7]
«آیه الله» مقرم می‌نویسد: آن‌چه صحیح بـه نـظر مـی‌رسد، تولد «علی اکبر» روز یازدهم شعبان سال سی و سوم هجری یعنی دو سال پیش از قـتل عـثمان اسـت. بدین ترتیب هنگام شهادت نیز حدود بیست و هفت سال سـن داشـته اسـت به خصوص که کلام متفق علیه مـورخان و نـسب‌شناسان می‌گوید: علی اکبر، بزرگ‌تر از امام سجاد(علیه‌السّلام) و در واقعۀ کربلا بیست و سـه سـاله بوده است.[8]
ظاهرا شیخ مفید نخستین کسی است که بر خلاف دیـگران قـائل به بزرگ‌تر بودن امام سجاد(علیه‌السـّلام) بر علی‌اکبر است و ابن ادریس در برابر این سخن شیخ موضع‌گیری کرده و می‌گوید:«علی اکبر، در زمان خلافت عثمان متولد شـد و از جـدّش امیر المـؤمنین روایـت نـقل کرده است».[9]
حاصل آن‌که: در این‌باره رجوع بـه اهل فن که نسب‌شناسان علمای سیر و تواریخ و اخباراند سزاوارتر است، علمایی مانند: «زبیر بن بکار» در کتاب «أنساب قـریش»، «ابو الفـرج اصفهانی» در «مقاتل الطالبین» ، «بلاذری» در «لباب اخبار الخـلفاء» ، «عمری نـسابه» در کتاب «المجدی»، «ابومخف بلاذری» ، «یعقوبی» ، «طبری» ، «ابن سـهل بلخی» ، «مسعودی» ، «ابن الخطب خوارزمی» ، «عبد الرحمان بن جوزی» ، «ابن اثیر جزری» ، «سبط بن جوزی» ، «اربلی» ، «ابن کثیرشامی» و «ابن صباغ مالکی» همه تولد علی اکبر را در اواخر خلافت خلیفه سوم دانسته‌اند. لقب اکبر نیز ناظر بـه هـمین فزونی سـن وی بـر امـام سجاد(علیه‌السّلام) است.
در نتیجه: به احتمال قوی و طبق اکثر تواریخ سن او در زمان شهادت 27 سال بوده است.
............................................................
پی‌نوشت:
[1]. سلحشوران طف، ص62.
[2]. همان.
[3]. الارشاد، ج2، ص 106.
[4]. المنتخب للطریحی، ص443.
[5]. مناقب آل ابی طالب، ج 4، ص 118.
[6]. مقاتل الطالبین، ص53.
[7]. السرائر، ج1، ص653.
[8]. مقرم،سید عـبد الرزاق؛علی الأکبر، ص665.
[9].السرائر، ج1، ص653.