كدام آيه از قرآن به داشتن چهار همسر براي آقايان اشاره دارد؟

در كدام آيه از قرآن به امكان داشتن چهار همسر براي آقايان اشاره شده است و آيا بر اساس آيه 129 نساء مي توان گفت كه هرگز نمي توانند چند زن داشته باشند چون نمي توانند عدالت را بين زنان رعايت كنند؟

پاسخ:

آيه اي كه بر جواز تعدد زوجات دلالت دارد آيه ي سوم سوره ي مباركه نساء مي باشد كه خطاب به سرپرستان ايتام است كه در آيه قبل (آيه 2) براي حفظ اموال يتيمان دستورهاي مختلفي به آنها داده شده بود و در اين آيه در باره ازدواج با يتيمان سخن مي گويد كه همانگونه كه بايد مراعات عدالت را در باره اموال آنها بنمائيد در مورد ازدواج با دختران يتيم نيز با نهايت دقت رعايت مصلحت آنها را بكنيد، در غير اين صورت از ازدواج با آنها چشم بپوشيد و زنان ديگري انتخاب كنيد. از جمله شواهدي كه تفسير فوق را در باره آيه روشن مي سازد آيه 127 از همين سوره است كه در آن صريحا مسئله رعايت عدالت را در باره ازدواج با دختران يتيم ذكر كرده است و رواياتي كه در ذيل آيه در كتب مختلف نقل شده نيز گواه اين تفسير است.(1) آيه 3 سوره مباركه نساء، دليل صريحي است بر مسئله جواز تعدد زوجات منتها با رعايت شرائط آن كه در ادامه همين آيه مي فرمايد: فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَواحِدَةً: جواز ازدواج با بيش از يك زن، در صورت حفظ عدالت است»، و در صورتي كه توانايي رعايت عدالت را نداريد به همان يك همسر اكتفاء نمائيد تا از ظلم و ستم بر ديگران بركنار باشيد. «ذلِك أَدْني أَلَّا تَعُولُوا. اين كار (انتخاب يك همسر) شما را از ظلم و ستم و انحراف از عدالت، حفظ مي نمايد».(2) منظور از عدالت درباره همسران چيست؟ آيا اين عدالت مربوط به امور زندگي از قبيل هم خوابگي و تامين وسايل زندگي و رفاه و آسايش و انفاق است يا عدالت در حريم قلب و عواطف انساني را نيز شامل مي شود؟ شكي نيست رعايت «عدالت» در ابراز محبت قلبي خارج از قدرت انسان است، چه كسي مي تواند محبت خود را كه عواملش در بيرون وجود اوست از هر نظر تحت كنترل درآورد؟ به همين دليل رعايت اين نوع عدالت را خداوند واجب نشمرده و در آيه 129 همين سوره نساء مي فرمايد: وَ لَنْ تَسْتَطِيعُوا أَنْ تَعْدِلُوا بَيْنَ النِّساءِ وَ لَوْ حَرَصْتُمْ. شما هر قدر كوشش كنيد نمي توانيد در ميان همسران خود (از نظر تمايلات قلبي) عدالت و مساوات برقرار سازيد». بنابراين محبت هاي دروني مادامي كه موجب ترجيح بعضي از همسران بر بعضي ديگر از جنبه هاي عملي نشود ممنوع نيست، آنچه مرد موظف به رعايت آن است عدالت در جنبه هاي عملي و خارجي است. از اين بيان روشن مي شود: كساني كه خواسته اند از ضميمه كردن آيه فوق «فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَواحِدَةً» به آيه 129 «وَ لَنْ تَسْتَطِيعُوا أَنْ تَعْدِلُوا بَيْنَ النِّساءِ وَ لَوْ حَرَصْتُمْ» چنين نتيجه بگيرند كه تعدد زوجات در اسلام مطلقا ممنوع است، زيرا در آيه نخست آن را مشروط به عدالت كرده، و در آيه دوم عدالت را براي مردان در اين مورد امري محال دانسته است، سخت در اشتباه اند. زيرا همانطور كه اشاره شد عدالتي كه مراعات آن از قدرت انسان بيرون است(3) عدالت در تمايلات قلبي است، و اين از شرائط تعدد زوجات نيست و آنچه كه از شرائط شمرده مي شود رعايت عدالت در جنبه هاي عملي است. گواه بر اين موضوع آيه 129 سوره مباركه نساء مي باشد آنجا كه مي فرمايد: «فَلا تَمِيلُوا كلَّ الْمَيْلِ فَتَذَرُوها كالْمُعَلَّقَةِ. اكنون كه نمي توانيد مساوات كامل در محبت ميان همسران خود رعايت كنيد لا اقل تمام تمايل قلبي خود را متوجه يك نفر از آنان نسازيد كه ديگري را به صورت بلا تكليف در آوريد».
نتيجه اينكه كساني كه قسمتي از اين آيه را گرفته و قسمت ديگر را فراموش كرده اند گرفتار برداشتي اشتباه در مسئله تعدد زوجات شده اند. از نظر فقه اسلامي (شيعه و اهل تسنن) مسئله تعدد زوجات با رعايت شرائط آن جاي هيچگونه گفتگو و چانه زدني ندارد و از ضروريات فقه اسلام محسوب مي شود. البته بايد توجه داشت كه جواز تعدد زوجات با اينكه در بعضي از موارد يك ضرورت اجتماعي است و از احكام مسلم اسلام محسوب مي شود اما تحصيل شرائط آن در امروز با گذشته تفاوت بسيار پيدا كرده است، زيرا زندگي در سابق يك شكل ساده و بسيط داشت و لذا رعايت كامل مساوات بين زنان آسان بود و از عهده غالب افراد برمي آمد ولي در عصر و زمان ما بايد كساني كه مي خواهند از اين قانون استفاده كنند مراقب عدالت همه جانبه باشند و اگر قدرت بر اين كار دارند چنين اقدامي بنمايند. اساسا اقدام به اين كار نبايد از روي هوي و هوس باشد.

پاورقی:

1. تفسير نور الثقلين، ج1، ص438. تفسير المنار، ذيل آيه فوق.
2. مکارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، ج3، ص255.
3. همان، ج3، ص256.

منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات