چکیده: امام سجاد (علیه السلام) در منابع تاریخی و اسلامی نه تنها مورد توجه و تمجدید شیعیان بوده بلکه منابع اهل سنت نیز به زیبایی به فضائل و کمالات اخلاقی امام سجاد(علیه السلام) اشاره کرده و از ایشان به نیکی یاد کرده‌اند
ولادت امام سجاد(علیه السلام)
مورخان در خصوص مکان ولادت امام سجاد (علیه السلام) اختلاف دارند برخی ولادت آن حضرت را در کوفه[1] و برخی دیگر نیز در شهر یثرب یعنی مدینه بوده است[2] ولی حق آن است که ولات امام سجاد(علیه السلام) در شهر کوفه بوده است چرا که راویان و مورخان اجماع دارند که آن حضرت دو سال قبل از وفات جدش امیر المومنین علی(علیه السلام) متولد شده است و به طور قطع امام حسین و افراد عائله اش در آن زمان با امام علی (علیه السلام) زندگی میکرده‌اند. در خصوص زمان ولادت امام زین العابدین (علیه السلام) قول مشهور بر آن است که در روز پنجم شعبان سال 38 هجری و در روز پنج شنبه بوده است.[3]
جایگاه و منزلت امام سجاد(علیه السلام) در منابع اهل سنت
در خصوص جایگاه امام سجاد(علیه السلام) در متون شیعی مطالب فراوانی وجود دارد گویای عظمت و بزرگی این امام معصوم است؛ ولی از آنجایی که این امام معصوم نه تنها در منابع شیعی بلکه در منابع اهل سنت نیز به نیکی و بزرگی شهرت دارد، برآن شدیم که به گوشه‌ای از دریای فضائل و کمالات ایشان در منابع اهل سنت اشاره کنیم.
فضیلت حلم و بردباری
یکی از زیبا ترین مناقبی که اهل سنت از امام سجاد (علیه السلام) نقل نموده‌اند شاخص اخلاقی بردباری و حلم است؛ از جمله اینکه در کتاب الصواعق المحرقه نقل شده است: «از کرم و جود او اینکه هر روز در مدینه اطعام عمومی می‌داد به این نحو که مردم را هنگام ظهر به خانه خود دعوت می‌کرد.[4]و همچنین نقل شده است هرگاه سائلی به نزد او می‌آمد به او خوش آمد می‌گفت و می‌فرمود: «مرحباً بمن یحمل زادی الی دار الاخره؛[5] خوشا به حال کسی که توشه مرا به خانه آخرتم حمل می‌کند»
مورخان روایت نقل کرده‌اند: که جماعتی از اهل مدینه زندگی خود را می‌گذراندند، ولی نمی دانستند که چه کسی خرجی آنها را تأمین می‌کند و هنگامی که علی بن الحسین(علیه السلام) از دنیا رحلت نمود فهمیدند که آن کس که شبانه غذای آنان را تأمین می‌کرد آن حضرت بود.[6]
عبادت امام سجاد(علیه السلام)
ازجمله مهمترین و زیبا ترین شاخص‌های زندگی امامان معصوم پایبندی ایشان به عبودیت و بندگی خدای متعال است. امام سجاد (علیه السلام) به واسطه کثرت عبادت و بندگی در پیشگاه الهی داشتند به زین العابدین شهرت داشتند. در خصوص اهتمام ایشان به عبادت این نوح انصاری نقل می‌کند:«در اتاقی که ایشان مشغول نماز وسجده بودند آتش سوزی رخ داد، عده‌ای فریاد می‌زدند: ای پسر رسول خدا!آتش آتش. ولی حضرت سر خود را از سجده بر نداشت تا آن که آتش خاموش شد در این باره از او سؤال شد؟ حضرت فرمودند: آتشی دیگر مرا از این آتش غافل ساخته بود».[7]
صبر امام سجاد(علیه السلام)
ابن عساکر به سندش از ابراهیم بن سعد نقل کرده است علی بن الحسین (علیه السلام) در حالی که نزد جماعتی بودند ناگهان صدای شیون از خانه خود شنید. حضرت با سرعت وارد منزل شد و بعد از لحظاتی به مجلس خود بازگشت. او گفته شد آیا این شیون به جهت مصیبتی بود؟ حضرت فرمودند آری، آنگاه اصحاب او را تعزیت داده و از صبر آن حضرت تعجب نمودند. حضرت فرمودند:« انا اهل بیت نطیع الله فیما نحب ونحمده[8] همانا ما اهل بیتی هستیم که خدا را در آنچه دوست داریم اطاعت می‌کنیم و در آنچه کراهت داریم ستایش می نماییم.»
حاصل کلام:
حاصل این نوشتار اینکه امام سجاد (علیه السلام) در منابع تاریخی و اسلامی نه تنها مورد توجه و تمجدید شیعیان بوده بلکه منابع اهل سنت نیز به زیبایی به فضائل و کمالات اخلاقی امام سجاد(علیه السلام) اشاره کرده و از ایشان به نیکی یاد کرده‌اند.
______________________
پاورقی:
[1].شذرات الذهب، ج1،ص104.
[2].الفصول المهمه،ص187.
[3]. مطالب السؤول، ج2،ص41.
[4]. الصواعق المحرقه،ص120.
[5]. صفه الصفوه، ج2،ص53.
[6]. الأغانی، ج15،ص326.
[7]. سیر اعلام النبلاء، ج4،ص386.
[8]. ترجمه امام سجاد(علیه السلام) از تاریخ دمشق،ص57.،كشف الغمة في معرفة الأئمة (ط - القديمة)، ج2، ص: 103.