چکیده: سخاوت و شجاعت که از مهم‌ترین کمالات انسانی و عالی‌ترین فضایل اخلاقی است، از بارزترین صفات انبیاء و اولیاء الهی محسوب می‌گردد.در این میان، علی اکبر علیه السلام از باب این‌که به فرموده پدر بزرگوارشان شبیه ترین افراد در خَلق و خُلق و منطق به رسول خدا صّلی الله علیه وآله بودند، وارثی شایسته برای خُلق پیامبر قلمداد می‌شدند.
سخاوت و شجاعت که از مهم‌ترین کمالات انسانی و عالی‌ترین فضایل اخلاقی است، از بارزترین صفات انبیاء و اولیاء الهی محسوب می‌گردد. امیر المومنین علی علیه السلام در این زمینه می‌فرمایند: «السَّخاءُ و َالشَّجاعَةُ غَرائِزُ شَريفَةٌ، يَضَعُهَا اللّهُ سُبحانَهُ فيمَن أَحَبَّهُ وَ امتَحَنَهُ»،[1]؛«سخاوت و شجاعت خصلتهاى والايى هستند كه خداوند سبحان آن دو را در وجود هر كس كه دوستش داشته و او را آزموده باشد مىگذارد.»
در سراسر زندگی پیامبر اسلام صلّی الله علیه و آله و سلّم این دو صفت را به وضوح می‌بینیم. چنان‌چه حضرت علی علیه السلام که شجاعتش زبانزد خاص و عام است، در مورد پیامبر گرامی اسلام صلّی الله علیه و آله و سلّم می‌فرمایند: «كُنَّا إِذَا احْمَرَّ الْبَأْسُ اتَّقَيْنَا بِرَسُولِ اللَّهِ ص فَلَمْ يَكُنْ أَحَدٌ مِنَّا أَقْرَبَ إِلَى الْعَدُوِّ مِنْه»،[2]؛ « هر گاه آتش جنگ سخت شعله ور می‌شد و زبانه میکشید، ما به رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلم پناه میبردیم و هیچ‌یک از ما به دشمن، نزدیک‌تراز آن حضرت نبود.»
هم‌چنین در مورد سخاوت آن حضرت نیز بیانات فراوانی داریم. تا جایی‌که هیچ درخواست کننده‌ای را از بخشش خود، محروم نمی‌فرمود.
در این میان، علی اکبر علیه السلام از باب این‌که به فرموده پدر بزرگوارشان شبیه ترین افراد در خَلق و خُلق و منطق به رسول خدا صّلی الله علیه وآله بودند،[3] وارثی شایسته برای خُلق پیامبر قلمداد می‌شدند. چنان‌چه در بحث سخاوت آن حضرت، صفت «ناری القری» را داریم. «ازاولاد ائمّه علیهم السلام چند نفر را کریم و سخی دانسته‌اند و در حقّ هیچ یک از آن‌ها صفت «ناری القری، شعله فروزان» را ذکر نکرده‌اند، مگر در حقّ حضرت علی اکبرعلیه السلام.
در نامه دانشوران ناصری آورده شده: در میان عرب رسم است که در شب‌های تاریک آتش می‌افروزند تا عابرین و واردین به وسیله آتش راهی پیدا کرده و به آسانی به مقصد برسند و بر ایشان میهمان بشوند. آن آتش را ناری القری گویند.
این صفت همواره منسوب به شبه پیامبرصلی الله علیه وآله، یعنی علی اکبرعلیه السلام است؛ چه این‌که آن بزرگوار، چراغ هدایت به سوی امام است. علاوه بر کریم و سخی و مهمان نواز بودن آن سرور، هرکس با وجود مقدّس سید الشهداء علیه السلام کاری داشت، به ایشان مراجعه می‌کرد.»[4]
همان‌طور که صفت شجاعت به عنوان یک فضیلت اخلاقی نیز در تار و پود آن حضرت وجود داشت، و جوان حسین علیه السلام در کربلا به نحو شایسته و کامل، این صفت را بروز و ظهور بخشید. آن‌هم چنان شجاعتی که در مقاتل آمده «فَقَاتَلَ قِتَالًا شَدِيداً وَ قَتَلَ جَمْعاً كَثِيرا، فَفَعَلَ ذَلِکَ مِرارَاً، فَقَتَلَ جَمَاعَة،فَقَتَلَ مَقتَلة عَظیمَة»،[5]؛«نبرد بسیارسختی کرد، جمع بسیاری را کشت، پس دوباره نبرد کرد، پس گروهی را به قتل رسانید، پس کشتار بزرگی را انجام داد.»
َ
بنابراین بالحق و الانصاف می‌توان علی اکبر علیه السلام را مانند جدّ بزرگوارشان مظهر کاملی برای سخاوت و شجاعت دانست.
.......................................
پی‌نوشت:
[1]. تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 375 ، ح 8443
[2]. شريف الرضى، محمد بن حسين ، نهج البلاغة( للصبحي صالح)ص230ناشر، هجرتمكان چاپ،قمسال چاپ،1414 ق
[3]. ابن طاووس، على بن موسى،664 ق،اللهوف على قتلى الطفوف / ترجمه فهرىص113
[4]. بدرقه جان: سیری در زندگانی حضرت علی‌اکبر علیه‌السلام،ص13/ واحد پژوهش انتشارات مسجد مقدس جمکران.مشخصات نشر : قم: مسجد مقدس جمکران ۱۳۸۸.
[5]. ارشاد شیخ مفید، ص 110؛ مثیرالاحزان، ص 68، لهوف سید ابن طاووس، ص 47، متخب طریحی، ص 432؛ اعیان الشیعه، ج 1، ص 607.