چکیده: همه فرق و مذاهب اعم از شیعه و چهار مذهب اهل سنت(مالکی، شافعی، حنفی و حنبلی) همه زیارت قبور، به خصوص قبر پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) ، انبیای الهی و اولیا و صالحین را جایز، بلکه مستحب و با فضیلت می‌دانند.
با نگاهی به مذاهب و فرق مختلف موجود در جهان اسلام، خواهیم دید همه فرق و مذاهب اعم از شیعه و چهار مذهب اهل سنت(مالکی، شافعی، حنفی و حنبلی) همه زیارت قبور، به خصوص قبر پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) ، انبیای الهی و اولیا و صالحین را جایز، بلکه مستحب و با فضیلت می‌دانند. اما در این میان تنها فرقه جعلی و ساختگی «وهابیت» است که با این حکم مخالفت کرده و سفر برای زیارت قبور را حرام می‌داند و معقتد است کسی که کنار قبری، حتی قبر پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) برود و از آنان طلب کمک کند، کافر است و قتل او واجب.[1]
قرآن و زيارت قبور
اگر چه در قرآن کریم آیهای که به صورت صریح به این مساله پرداخته باشد را نمی‌توان یافت، اما در آیات متعددی به این مساله اشاره کرده که با تجزیه و تحلیل آن‌ها می‌توان به نظر قرآن در این باره دست پیدا کرد. یکی از این آیات، آیه 84 سوره توبه است که در آن خداوند متعال پیامبر خود را از نماز خواندن و رفتن کنار قبر منافقین نهی کرده و می‌فرماید: «وَ لا تُصَلِّ عَلى أَحَدٍ مِنْهُمْ ماتَ أَبَداً وَ لا تَقُمْ عَلى قَبْرِهِ إِنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ ماتُوا وَ هُمْ فاسِقُون: و بر هيچ‌يك از آن‌ها كه بميرند نماز نخوان، و كنار قبرش(براى دعا و طلب آمرزش) نايست؛ چرا كه آن‌ها به خدا و رسولش كافر شدند، و در حالى كه فاسق بودند از دنيا رفتند».
این آیه به صراحت پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) را از نماز خواندن و رفتن کنار قبر منافقین برای دعا و طلب آمرزش باز می‌دارد، مفهوم آیه این است که این اعمال، یعنی نماز خواندن و رفتن کنار قبر مومنین ممنوع نیست و پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) می‌تواند چنین کاری انجامد دهد.
حال باید مقداری راجع به آیه بحث کنیم که منظور از عبارت «وَ لا تَقُمْ عَلى قَبْرِهِ» چیست؟ آیا منظور فقط هنگام دفن است؟ یعنی فقط موقع دفن کنار قبر منافق نرود، یا منظور عام است و تمام زمان‌ها را در بر می‌گیرد و می‌فرماید: در تمام زمان‌ها نباید کنار قبر آن‌ها برود؟
بسیاری از مفسیرین اهل سنت معتقدند که منظور آیه، معنای دوم است و تمام زمان‌ها را شامل می‌شود، یعنی پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) نباید هنگام دفن و بعد از آن به زیارت قبر منافق برود. و از این بیان استفاده می‌شود، در زمان دفن و بعد از آن برای زیارت قبر مومن اشکال ندارد، می‌تواند برود و جایز است.
به نظر می‌رسد معنای دوم یعنی عمومیت در زمان درست باشد؛ زیرا در آیه قراینی وجود دارد که این معنا را تایید می‌کند، آیه در ابتدا می‌فرماید: «لا تُصَلِّ عَلى أَحَدٍ مِنْهُمْ ماتَ أَبَداً». کلمه «احد» چون در سیاق نفی آمده افاده عموم می‌کند و تمام افراد را شامل می‌شود، و کلمه «ابدا» نیز دلالت بر زمان دارد؛ پس نمی‌توان گفت فقط منظور از آیه نماز در هنگام وفات است، زیرا آن نماز، دیگر قابل تکرار نیست تا کلمه «ابدا» آورده شود، پس منظور عام است، یعنی نباید هنگام وفات و بعد از آن کنار قبر بیایی و برای آنان نماز بخوانی یا طلب رحمت کتد.
اگر کسی بگوید: کلمه «ابدا» برای تاکید افراد است، نه عمومیت در زمان؛ می‌گوییم: این کار را کلمه «احدا» انجام می‌دهد و آوردن «ابدا» به همان معنا لغو و بیهوده خواهد بود و با فصاحت قرآن تعارض خواهد داشت. هم‌چنین کلمه «ابدا» در لغت هرگز برای افراد به کار نمی‌رود و تنها معنای زمانی دارد.
با توجه به این مطالب معنای آیه این است: آیه از ترحم بر منافق و استغفار برای او نهی می‌کند، حال با نماز باشد یا با دعا، هنگام مرگ باشد یا بعد از آن. عبارت «لا تَقُمْ عَلى قَبْرِهِ» نیز که عطف بر عبارت قبل است، پس همان معنا را دارد، یعنی هرگز کنار قبر آن‌ها نرود، چه هنگام مرگ و چه بعد از مرگ.
و همان‌طور که اشاره شد، مفهوم این آیه این است که چون این موارد برای منافق حرام شده، پس برای مومن جایز است، لذا رفتن کنار قبر مومن و خواندن نماز و طلب رحمت برای او چه هنگام مرگ و چه بعد از آن اشکال ندارد و خوب هم هست. پس از این آیه استفاده می‌شود که زیارت قبر مومنین اشکالی ندارد.[2]
حال سوال ما وهابیت خبیت این است که اگر بین مومن و منافق(کافر) فرقی وجود ندارد و در هر دو رفتن سر قبر آن‌ها و طلب رحمت و مغفرت الهی برای آنان حرام است، پس این آیه چرا نازل شد و پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) را تنها از رفتن سر قبر منافقین برحذر داشت. آوردن لفظ منافق در این‌جا بیهوده است؛ چرا که فرقی بین او و مومن نیست، لذا می‌بایست بگوید: به هیچ وجه سر قبر هیچ انسانی نرو، چه مومن باشد و چه منافق.
زیارت قبور در سیره پیامبر گرامی اسلام(صلیاللهعلیهوآله)
اگر به سیره پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) دقت کنیم ایشان به زیارت قبر مادرشان می‌رفتند. «مسلم» در «صحیح» خود آورده است: «پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) به زیارت قبر مادرش رفت و در آن‌جا گریه کرد و با گریه او تمام اطرافیان ایشان نیز گریه کردند، سپس فرمود: از خداوند متعال اجازه گرفتم که آیا به زیارت قبر مادرم بروم یا نه؟ خداوند متعال به من اجازه داد. پس شما نیز به زیارت قبور بروید، چرا که قبور شما را به یاد مرگ می‌اندازد».[3]
هم‌چنین اهل سنت از قول عایشه نقل می‌کنند که او گفت: «رسول خدا اجازه دادند مردم به زیارت قبور بروند».[4]
حال باید از وهابیت خبیث پرسید آیا پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) هم مرتکب کار حرامی شد، آیا مشرک و کافر بود که به زیارت قبر مادرش در شهر دیگری رفته بود؟
در نتیجه: بر اساس قرآن کریم و نیز سیره پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) به هیچ وجه زیارت قبور مومنین و مسلمانان و دعا و طلب رحمت و مغفرت برای آنان اشکالی ندارد و خود پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) نیز این کار را کرده است و این وهابیت خبیث است که به منظور مبارزه با مذهب شیعه و جلوگیری از رفتن به زیارت ائمه اطهار(علیهم‌السلام) چنین دورغی را ساخته و فتوا داده است.
----------------------------------------------------------
پی‌نوشت
[1]. الوهابية في الميزان، ص 91.
[2]. همان.
[3]. «زَارَ النَّبِيُّ قَبْرَ أُمِّهِ، فَبَكى وَ أَبْكَى مَنْ حَوْلَهُ ... وَ قالَ: استَأذَنْتُ رَبِّي فِي أنْ أزُورَ قَبْرَها، فأَذِنَ لي، فَزُوروا الْقُبُورَ فَإنّها تُذَكِّرُكُمُ الْمَوتَ». صحيح مسلم، ج 3، ص 65 باب «استئذان النبي ربّه عزّ و جلّ في زيارة قبر أُمّه».
[4]. «إنّ رسول اللَّه رَخَّصَ في زِيارَة الْقُبُورِ». سنن ابن ماجه، ج1، ص 114.