چکیده: حضرت خدیجه(سلاماللهعلیها) از شخصیتهای برجسته تاریخ اسلام به شمار میرود که نقش مهمی در پیشبرد اسلام داشته و الگویی برای زن معاصر مسلمان به حساب می آید.
حضرت اُم المومنین خدیجه(سلاماللهعلیها) همسر رسول خدا و مادر حضرت زهرا(علیهما و آلهما السلام) از شخصیتهای برجسته تاریخ اسلام به شمار میرود که نقش مهمی در پیشبرد اسلام در دوران ظهور و نونهالی این دین مبین داشته است و اگر اسلام در طی بیست سال به این حد از بالندگی رسید که شبه جزیره عربستان را در برگرفت، از جهتی مدیون تلاشها و اقدامات حضرت خدیجه کبری است. اقداماتی که بیشتر از دید کمکهای مادی و اقتصادی به آن نگاه میشود،[1] در حالی که حضرت خدیجه، از جهت اینکه بانوی اوّل مکه و از لحاظ حسب و نسب و ثروت، شخصیت برجستهای بود،[2] بیش از جریان اقتصادی، در جهات معنوی و روحی نیز پشتیبان پیامبر و مسلمانان راستین بود. زندگی در شعب ابیطالب برای نومسلمانان، دورانی سخت ولی عبرت انگیز را رقم زد. چند سال زندگی در آن وضعیت تحریم اقتصادی و غیره پیش و بیش از هر چیز درس استقامت در مسیر دفاع از آرمان و عقیده را به ما میآموزد.
عمود مستحکم خیمه اسلام در آن زمان، رسول اعظم(صلی الله علیه و آله و سلم) بود،[3] اما جایگاه رفیع و نقش عظیم حضرت ابوطالب و حضرت خدیجه(علیهما السلام) غیر قابل انکار است و رسول اکرم به این دو بزرگوار دلگرم بود و ایندو، غمگسار نبی اکرم بوده و غبار غم از چهره مبارک او میزدودند.[4] تشریح وضعیت آن زمان از عظمت حضرت خدیجه حکایت دارد. زیرا «وقتی که اوضاع خوب است، کسانی که دور محور یک رهبری جمع شدهاند، همه از اوضاع راضیاند؛ میگویند خدا پدرش را بیامرزد، ما را به این وضع خوب آورد. وقتی سختی پیدا میشود، همه دچار تردید میشوند، میگویند ایشان ما را آورد؛ ما که نمیخواستیم به این وضع دچار شویم! البته ایمانهای قوی میایستند؛ اما بالأخره همه سختیها به دوش پیامبر فشار میآورد. در همین اثنا، وقتی که نهایت شدّت روحی برای پیامبر بود، جناب ابیطالب پشتیبان پیامبر و امید او محسوب میشد، و خدیجه کبری هم بزرگترین کمک روحی برای پیامبر بهشمار میرفت، اما این دو بزرگوار در ظرف یک هفته از دنیا رفتند. حادثه خیلی عجیبی است؛ یعنی پیامبر تنهای تنها شد. من نمیدانم شما هیچ وقت رئیس یک مجموعه کاری بودهاید، تا بدانید معنای مسؤولیت یک مجموعه چیست؟ در چنین شرایطی، انسان واقعاً بیچاره میشود.»[5]
با توجه به جایگاه عظیم و نقش منحصر به فرد امثال این دو بزرگوار است که پیغمبر تا انتهای زندگی شریف خویش، همواره از آنان به نیکی یاد میکرد و این حتی موجب حسادت و بر زبان آوردن حرفهای بیمنطق توسط برخی زنان پیغمبر میگشت. از نمونههای احترام وافر نبی مکرم اسلام به حضرت خدیجه پس از وفات آن بانوی گرامی، حکایت زیر است: «در دوران حکومت اسلامی، زنی در مدینه به دیدن پیامبر آمد. اصحاب دیدند که رسول اکرم(ص) نسبت به این زن خیلی اظهار محبت کرد و احوال خود و خانوادهاش را پرسید و با کمال صمیمیت و محبت با او رفتار کرد. بعد که آن زن رفت، پیامبر برای رفع تعجب اصحاب فرمودند که: این زن در زمان خدیجه (دوران اختناق و شدت در مکه) به منزل ما رفت و آمد میکرد... این خانم آنوقت با خدیجه رفت و آمد میکرده است... به صرف اینکه در گذشته چنین خصوصیتی داشته و چنان صمیمیت و محبتی را ابراز میکرده است، پیامبر اکرم سالها بعد از آن، این حقشناسی را رعایت میکردند.»[6]
نکتۀ آخر اینکه در روزگاری که زن و دختران را استعمار فرهنگی نوین، به صورت کالایی تبلیغاتی فریب داده و با شعارهای به ظاهر زیبا، ولی در حقیقت متضاد با روح الهی زن، درصدد نیرنگبازی علیه زنان است، حضرت خدیجه که در عرصههای متعددی، اسوه و الگو برای همۀ مسلمانان -اعم از زن و مرد- است، میتواند در جهات فراوانی هم اسوه و الگویی نمونه برای زنان و دختران جامعۀ اسلامی ما به شمار رود. ازاین رو سعی در معرفی دقیق ایشان به عنوان الگو و اسوه، در حقیقت مبارزه با همان طرحهای ضد زنانه و نقش بر آب کردن آنهاست. به تعبیر مقام معظم رهبری: «تا آفتاب درخشان حضرت خدیجهی کبری، حضرت فاطمهی زهرا و حضرت زینب کبری میدرخشد، طرحهای کهنه و نو «ضدّ زن» به نتیجه نخواهد رسید.»[7]
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] . البته همین جهت مادی و اقتصادی هم به جای خود ارزنده است، ولی بحث در این است که خدمات حضرت خدیجه را نباید منحصر در این امر دانست. درباره خدمت اقتصادی حضرت، مقام معظم رهبری می فرماید: «خدیجهى کبرى (علیهاالصلاةوالسلام) در آغاز اسلام ایمان آورد؛ بزرگترین حرکت را به عنوان یک بانوى کامله و عاقله و بزرگوار انجام داد، اول مؤمن به اسلام[در میان زنان] او بود، بعد هم همهى ثروت خود را در راه دعوت اسلام و ترویج اسلام خرج کرد، و تأثیر این کار را کسانى مىدانند که در مبارزات و دوران اختناق نقش کمک هاى مالى را به مبارزین تجربه کردند. که اگر کمک هاى خدیجه (علیهاالسلام) نبود شاید در حرکت اسلام و پیشرفت اسلام یک اختلال و وقفهى عمدهاى به وجود مىآمد.»(بیانات در خطبه نماز جمعه؛ 2 اردیبهشت 1365.)
[2] . بیانات مقام معظم رهبری در خطبههای نماز جمعه تهران؛ 23 اردیبهشت 1379.
[3] . بیانات در دیدار مسئولان نظام به مناسبت مبعث حضرت رسول اعظم؛ 9 مرداد 1387.
[4] . بیانات در دیدار جمعی از زنان؛ 25 آذر 1371..
[5] . انسان 250 ساله، ص250 و 251، با تصرف.
[6] . حدیث ولایت، ج2، ص250.
[7] . پیام به کنگره «هفت هزار زن شهید کشور»؛ 16 اسفند 1391. با تصرف.