آيا وسواسي بيش از حد حرام است يا خير؟

نظر شما راجع به وسواسي چيست؟ و آيا وسواسي بيش از حد حرام است يا خير؟

پاسخ:

مقدمه:
وسواس تا اندازه اي مي تواند باعث دقت و در نتيجه بهبود و كيفيت مثبت يك عمل باشد كه به اين كار وسواس بهنجار و طبيعي گفته مي شود. مثل اين كه فردي در پايان روز , وسواس داشته باشد كه حتماً درب مغازه اش را قفل كندو يكي دو بار آن را امتحان كند او با اين كارش باعث حفظ سرمايه و آسايش خاطرش مي شود يا دانش آموزي پس از اين كه درسش را خوانده يك بار ديگر با دقت آن را مرور مي كند. اما گاهي وسواس , نابهنجار و فلج كنندة امور زندگي است اين وسواس مي تواند علل زيستي، هورموني، يادگيري و ... داشته باشد كه خود , يك بيماري است و قبل از اين كه وخيم شود بايد فرد به روان پزشك و روان شناس باليني (هر دو) رجوع كند و مانع عميق شدن ريشه هاي آن شوند.
آيا وسواسي بودن حرام است؟در حقيقت اين سؤال را بايد با توجه به نكات فوق جواب داد.
قسم اول) وسواس طبيعي:در اين قسم كه خود , باعث دقت در عمل مي شود و ديگران او را نسبت به اين كارش مدح مي كنند اين كار حرام نيست و باعث مطلوب بودن كار مي گردد.كه در واقع بجاي واژه «وسواس» بهتر است از واژه «حساسيت» استفاده نمائيم.
قسم دوم) وسواس مرضي (نابهنجار):اين قسم نيز خود به دو بخش قابل تقسيم است. از خصوصيات اين وسواس , تكراري بودن آن به شكل افراطي است كه باعث اذيت خود فرد و ديگران مي شوند كه در سطح فكر و عمل مي تواند اتفاق افتد.(1)
1. اگر علت آن , زيستي و يا هورموني و يا آسيب مغزي است در اين جا چون مقدمه كار دست خود فرد نيست و فرد ناخواسته در دام بيماري افتاده گناهي نكرده و كار حرامي انجام نداده است. او مبتلا به بيماري وسواس شده كه بايد به معالجه آن اقدام كند.
2. اگر علت آن يادگيري است. يعني ممكن است فرد در خانواده اي تربيت شده باشد كه آن ها وسواسي بوده اند و او به تدريج از آن ها ياد گرفته و به اين كار عادت كرده است. در اين صورت نيز او كار حرامي انجام نداده چون ناخواسته از كودكي تحت تربيت ناسالم قرار گرفته است. اما اگر فرد بداند كه كارش از حد اعتدال خارج است و بتواند آن را كم كند و يا كنار بگذارد ولي با اين حال به كارش ادامه دهد او زمينه بيماري و ضرر رساندن به خود و ديگران را فراهم مي كند به گونه ايكه هم از جهت ديني و از جهت علمي او بداند كه نبايد به اين افكار و يا اعمال وسواسي دامن بزنند چون مي تواند اين عمل منجر به بيماري گردد و اين قسم حرام است.(2)
تذكر:
1. در مسايل احكام تقليدي (فروع دين) در باب نماز, قسمتي با عنوان احكام شك مطرح شده است. اگر متدينين طبق اين در رساله هاي مراجع تقليد عمل كنند . مانع پديده وسواس فرد مي شوند.
2. از وسواس مرضي به عنوان وسواس جبري و بي اختياري نيز ياد مي شود اين وسواس ها جنبة نامعقول، افراطي، اجباري و نامناسب دارند انصراف از آن ها براي فرد مشكل است و باعث درماندگي فرد مي شود. وقت قابل ملاحظه اي را به خود اختصاص مي دهد و در بازده و فعاليت طبيعي روزانه فرد اخلال به وجود مي آورد.(3) در اين وسواس ها افكار و اعمال وسواسي به رغم اراده فرد بر هشياري فرد اثر مي گذارد و سازمان رواني او را تحت سيطره خود قرار مي دهد و باعث اضطراب فراگيري در فرد مي شود.(4)
استفتاء:
فردي ضمن استفتاء و سؤالي از آيت الله مكارم شيرازي چنين پرسيده: چند مسئله در مورد طهارت و نجاست برايم پيش آمده كه همواره فكر و ذهن مرا مشغول كرده است و مرا به شدت عذاب مي دهد از درس و مطالعه افتاده ام و خانواده ام نيز از رفتار من به تنگ آمده اند شما را به مقام رسول الله قسم مي دهم مرا نجات دهيد اگر شما بفرمائيد «اعتنا به اين موارد حرام است. و در صورت اعتنا به جهنم مي روي» و گناهش را به گردن بگيريد، نجات پيدا مي كنم. ايشان در پاسخ اين پرسشگر چنين فرموده اند: به يقين اعتنا كردن شما به مواردي كه برخواسته از وسواس است حرام مي باشد و بايد آن را ترك كنيد و ما مسئوليت آن را به گردن مي گيريم.(5)
توجه:
همان گونه كه مطالعه فرموديد حرمت در جايي است كه فرد هنوز توانايي ترك را دارد اما اگر به شكل بيماري باشد فرد هيچ تقصيري ندارد و خود نيز رنج مي برد و در واقع كارهاي او حرام نيست بلكه كارهايش بر اثر بيماريش رخ مي دهد نه اختيار.

پاورقی:

1. ر.ك: قائمي اميري، علي، وسواس، انتشارات اميري، (ساده و روان نوشته شده).
2. ر.ك: مكارم شيرازي، ناصر، استفتائات جديد، نشر مدرسه امام علي ابن ابي طالب، ج2، ص40 و 41.
3. دادستان، پريرخ، روان شناسي مرضي تحولي، نشر سمت، چاپ چهارم، 1380، ص 157.
4. همان، ص 147.
5. استفتائات جديد، ص 41.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات