کرامت انسانی

كرامت هدیه و موهبتي است كه از منظر قرآن مجيد در بین مخلوقات ظاهری، خداوند تنها مخصوص آدمي قرار داده است و هيچ موجود زميني ديگري به اين شرافت توصيف نشده است.
قرآن كريم مي‌فرمايد: «ولقد كرّمنا بني آدم و حملناهم في البر و البحر و رزقناهم من الطيبات و فضلناهم علي كثير ممن خلقنا تفضيلا»[اسراء / 70]«ما آدمي‌زادگان را گرامي داشتيم و آن‌ها را در خشكي و دريا [بر مركب‌هاي راهوار] حمل كرديم و از انواع روزي‌هاي پاكيزه به آنان بخشيديم و آنها را بر بسياري از موجوداتي كه خلق كرده‌ايم، برتري داديم».

حضرت امام خمینی(س) نیز انسان را ذاتاً واجد ارزش و کرامت می‌داند و می‌فرمایند: خداوند شما را با کرامت خلق کرده است، آزاد خلق کرده است. شماها ارزش انسانی دارید. ارزش انسانی، بالاترین چیزهاست برای شما و باید این ارزش انسانی را هرچه بیشتر تقویت کنید.[1]

آیت الله جوادی آملی در مورد این آیه می‌نویسد: انسان می‌تواند از آن جهت که انسان است، کریم باشد، انسان روحی دارد که حقیقت او را تشکیل می‌دهد و این روح طبعاً کریم است.[2]

انسان‌های کریم این کرامت را ازخداوند آموخته‌اند، چون اصل کرامت ازخداوند کریم صادرشده است. خداوند در قرآن به انسان می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الْإِنسَانُ مَا غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيمِ»[انفطار/6] «ای آدمی، چه چيز تو را به پروردگار کريمت مغرور کرده است ؟»

«کرامت» در لغت معانی مختلفی دارد. مهم‌ترین آنها عبارتند از: ارزش، حرمت، حیثیت، بزرگواری، عزّت، شرافت، انسانیّت، شأن، مقام، موقعیت، درجه، رتبه، جایگاه، منزلت، نزاهت از فرومایگی و پاک بودن از آلودگی‌ها، احسان و بخشش، جوانمردی و سخاوت.[3]

حضرت علی(ع) خطاب به مالک اشتر چنین می‌فرماید: «در عمق دل خویش مردم را دوست داشته باش. برای مردم چون درنده‌ای مباش که خوردن آنان را غنیمت شمارد؛ چون آنها دو صنف‌اند: یا برادر دینی تواند یا اگر مسلمان نیستند، در خلقت مانند تو یک انسان هستند.»[4]

انسان کریم اهل دوستی با دیگران است و کوچکترین ظلم و ستمی به هم‌نوع خود و حتی به هیچ موجودی روا نمی‌دارد. در دنیا کسانی که اهل تجاوز و کشتار به مظلومین عالم هستند از کرامت انسانی بویی نبرده‌اند و اعتقادی به این معانی ندارند.

برخی از اندیشمندان و فلاسفه بزرگ غربی انسان را بدطینت و بدسرشت می‌دانند. کسانی همانند «هابز» و «ماکیاول» انسان را از جنس موجودات شرور و شیطانی می‌دانند که اگر مهار نشود، همانند گرگ ممکن است دیگران را پاره کند. پس این عدّه اصولاً با مفهوم «کرامت» بیگانه‌اند.

­­­_______________________________
[1]. صحیفه امام، ج 17، ص 233
[2]. کرامت در قرآن، ص 42
[3]. لغت نامه دهخدا، ص16070
[4]. نهج البلاغه، ص 428