چرا حضرت معصومه ازدواج نکرد

همواره این سؤال برای بسیاری مطرح می‌شود که چرا دختران امام کاظم(علیه‌السلام) و به خصوص حضرت معصومه(سلام‌الله‌علیها) بر خلاف تأکید سنت نبوی ازدواج نکردند.

احتمالات و نظريات مختلفى براى ازدواج نكردن حضرت معصومه(سلام‌الله‌علیها) بيان شده است كه به اختصار بررسى هر يك از آن‌ها مى‌پردازيم:
1. وصیت پدر
«یعقوبی» که از مورخین بزرگ شیعه است درباره علت ازدواج نکردن حضرت معصومه(سلام‌الله‌علیها) می نویسد: «حضرت امام موسی کاظم(علیه‌السلام) وصیت فرمود که دخترانش ازدواج نکنند، به همین خاطر هیچ‌یک از آنان ازدواج نکردند، به جز(ام سلمه)که هم ازدواج واقعی نبود، بلکه وی از مصر عازم حج بود برای اینکه در این سفر محرمی داشته باشد با پسر عمویش «قاسم بن محمد بن جعفر(علیه‌السلام)» عقد محرمیت جاری کرد».[1]

2. نبود هم‌کفو
برخی گفته‌اند: چون برای ایشان هم کفو پیدا نشد، ازدواج نکردند. این نظریه در کتاب تاریخ قم آمده است.
در جواب این نظر باید گفت: در عصر امام كاظم(علیه‌السلام) جوانان شايسته‌اى از تبار امام حسن مجتبى(علیه‌السلام) و امام حسین (علیه‌السلام) و نيز در ميان شيعيان افرادى وجود داشتند كه مى‌توانستند همسران مناسبی براى دختران حضرت موسی بن جعفر(علیه‌السلام) باشند.

3. خفقان و کنترل شدید نزدیکان امام موسی بن جعفر(علیه‌السلام)
خفقان و اختناق در عصر هارون الرشید به جائی رسیده بود که کسی جرأت نداشت در خانه‌ امام کاظم(علیه‌السلام) آمد و شد کند، تا چه رسد به این‌که آرزوی دامادی آن حضرت را در سر بپروراند؛ زیرا همين ارتباط نسبى زمينه‌اى را فراهم مى‌آورد تا هارون به اذيت و آزار او بپردازد. این نظریه در سایت‌ها و فضای مجازی به وفور یافت می‌شود.

در جواب این نظر باید گفت: توجه حکومت و خفقان، پس از شهادت امام کاظم(علیه‌السلام) و دوران امامت امام رضا(علیه‌السلام) متوجه قیام کنندگان از سادات حسنی گردید و امام رضا(علیه‌السلام) دوران نسبتاً آرامی را داشتند و آن شدت خفقان از بین رفته بود. بنابراین این دلیل هم نمی‌تواند درست باشد، لذا باید به دنبال علت دیگری برای عدم ازدواج حضرت معصومه(سلام‌الله‌علیها) بود.

در وصیت امام کاظم(علیه‌السلام) آمده ست: «... اين وصيّت من است به فرزندم على . . . اگر مردى از شما خواست خواهرش را شوهر دهد، اين حق را ندارد، مگر با اجازه و فرمان او (امام رضا (علیه‌السلام)) و نه دختران من (حق دارند) كه يكى از خواهران خود را شوهر دهند و يا مادران آن‌ها و نه سلطان، و نه كارى براى آن‌ها انجام دهد، مگر اين‌كه با نظر و مشورت او (امام رضا (علیه‌السلام)) باشد. اگر بدون اجازه او به این كارى اقدام كند، به راستى با خدا و رسولش مخالفت و در سلطنت او منازعه كرده‌ است و او(حضرت رضا) به مصالح قومش در امر ازدواج آگاه‌تر است؛ اگر خواست به كسى شوهر دهد، شوهر مى‌دهد و اگر خواست رد كند، رد مى‌كند».[2]
.
در اين وصيت‌نامه، حضرت موسى بن جعفر (علیهماالسلام) با صراحت به فرزندان خود اعلام مى‌کند كه حجّت خدا بعد از او على بن موسى(علیهماالسلام) است و خواهران بايد در هر كارى از جمله مسئله ازدواج از او اطاعت كنند و هر فردى را كه على بن موسى(علیهماالسلام) مناسب ديد، آنان با او ازدواج كنند چرا كه آن حضرت به مسائل ازدواج آگاه‌تر و به وضعيت بستگان آشنايان آشناتر است.

در اين‌جا هرگز سخن از ترك ازدواج دختران امام کاظم(علیه‌السلام) نيست؛ بلکه سخن اين است كه حضرت رضا(علیه‌السلام) بر ازدواج آنان نظارت داشته باشد. بنابراين 1. امام کاظم(علیه‌السلام) مخالف ازدواج حضرت معصومه(سلام‌الله‌علیها) نبوده است و امر ازدواج را به امام رضا(علیه‌السلام) واگذار کرده است. 2. نظر يعقوبى درست نیست، به همين جهت برخى محققين به صراحت سخن يعقوبى را بى‌اساس دانسته‌اند.[3]

در نتیجه: راز عدم ازدواج دختران حضرت امام کاظم(علیه‌السلام) به خصوص حضرت معصومه(سلام‌الله‌علیها) را نه در وصيت پدر بايد جستجو كرد، نه در نبود همسر مناسب و هم‌كفو و نه در وجود اختناق شديد حکومت بنی عباس؛ بلکه باید اعتراف کنیم دلیل ازدواج نکردن حضرت معصومه از طریق احادیث و کتب تاریخی به ما نرسیده است.

.........................................................................................................

برای مطالعه به کتب زیر مراجعه فرمایید:
1. تاریخ قم/  شیخ محمدحسین ناصرالشریعه و دیگران.
2. حضرت معصومه و شهر قم/ محمد اصغري نژاد.

پی­‌نوشت

[1]. تاريخ يعقوبى، ترجمه محمد ابراهيم آيتى ، ج 2 ، ص 421.
[2]. اصول كافى ، ج 1 ، ص317.
[3]. حياه الامام موسى بن جعفر ، قرشى ، ج 2 ، ص 497.